Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1987, Blaðsíða 8

Stefnur
tíl allra átta
eru búnar til eftir hendinni. Sum myndlistar-
gallerí í New York hafa slíkt orðspor, að
ungir og óþekktir menn fá gæðastimpil við
það eitt að komast þar inn. í þessu sam-
bandi er einna áhrifamest fullorðin kona,
Ileana Sonnabend, sem nefnd hefur verið
móðir listarinnar í New York. Hún rekur
Sonnabend Gallery og tók á sínum tíma
popparana uppá sína arma, alls óþekkta,
og gerði þá heimsfræga. En fleiri eru áhrif-
amiklir; þar á meðal önnur roskin kona,
Holly Solomon, sem Bragi Ásgeirsson hefur
sagt frá nýlega í Morgunblaðinu. Af öðru
frægðarfólki á þessu sviði má nefna Cast-
elli, sem eitt sinn var kvæntur Sonnabend,
og þá ungu og fögru Mary Boone, sem
ma.a lyfti Julian Schnabel uppá frægðar-
himininn.
Nú var kominn tími til að skapa nýjar
stjömur og í því skyni hefur sú gamla
Sonnabend veðjað á fjóra þrítuga frama-
gosa, sem voru sýndir með pomp og pragt
jafnframt því að þeir fengu umfjöllun við
hæfi í pressunni. Augljóst þykir, að öll sú
umíjöllun sé keypt. Þessar framtíðarstjörnur
heita Ashley Bickerton, Jeff Koon, Meyer
Vaisman og Peter Halley. Mér þótti forvitni-
legt að sjá verk eftir unga menn, sem
hækkuðu í verði á einni nóttu úr 500 dölum
uppí 6000, en frá því er skemmst að segja,
að það urðu einskær vonbrigði. Þar var
ekkert að sjá annað en meðalmennsku og
gamlar lummur, sem voru ekki einu sinni
með nýju sultutaui.En það skiptir ekki máli;
þeir fjórmenningamir eiga að verða frægir;
sú gamla sér um það.
Skáldskaparlegt inntak á mjög uppá pall-
borðið hjá bandarískum myndlistarmönnum
og eftirtektarverður er áhugi á mythologíu,
sérstaklega fom-grískri goðafræði. Fólk
eins og Oddyseifur, Sysifos og Everidyke
þykja ekki síður merkilegt umfjöllunarefni
en nútímafólk og nú er svo áríðandi að
þekkja þessar eldfomu sögur, að sumir fara
á sérstök námskeið í mythológíu. Ég hitti
þrjá listamenn í Seattle, sem vom á slíku
námskeiði. Ekki er gott að segja, hvers-
vegna þessu myndefni skýtur upp á yfirborð-
ið á nýjan leik. Sumpart er það eins og
hver önnur tízka og er að minnsta kosti að
hluta tii komin frá ítölsku nýbylgjumálurun-
um, sem leituðust við að endurtúlka
goðsagnamótífín.
Wyeth á Undir Högg Að
Sækja
Annars er óhætt að segja, að stefnumar
liggi til allra átta. Ofur-raunsæi eða ljós-
myndaraunsæi er ekki úr sögunni og í
Washington kom ég í gallerí, sem sérhæfír
sig í þessari grein og hefur ekki annað á
boðstólum. Samt var ekkert þar eftir þann,
sem líklega er frægastur bandarískra raun-
sæismálara nú á tímum, Andrew Wyeth,
sem átt hefur einlæga aðdáendur hér á
landi. Það var raunar varla við því að búast
að rekast á verk eftir hann þama; mann
sem málar innan við tíu myndir á ári að
eigin sögn. Hitt þótti mér undarlegra, að
sjá hann ekki á einu einasta safni fyrir utan
Museum of Modem Art í New York, þar
sem sú fræga mynd hans, Heimur Kristín-
ar, hangir. Eg spurði safnstjórann í Hirshom
Museum í Washington hvemig á þessu stæði
og hann yppti aðeins öxlum og sagði:„Ég
held að forráðamenn safna hafí lítinn áhuga
á honum".
Áhuginn er þeim mun meiri annarsstað-
ar. Það vakti ekki svo litla athygli í haust,
þegar birtist á forsíðum Time Magasine,
Newsweek og fleiri virtra blaða, að upp-
götvaður hefði verið fjársjóður: Hinar leyndu
myndir Andrews Wyeth. Kallinn hafði
sumsé verið að pukrast úti í hlöðu eða ein-
hversstaðar afsíðis með bera píu og málað
af henni andlitsmyndir og nektarmyndir á
alllöngu árabili án þess að nokkur vissi. Eða
svo var sagt. Nú var leyndardómurinn af-
hjúpaður og líklegast að safnstjórar væru
komnir í biðröð til að krækja sér í þessi
raritet. Það gæti þó hafa bmgðist. í listtíma-
ritinu Art in America kom grein eftir frægan
listfræðing um þessa miklu uppgötvun fjöl-
miðlanna. Þar var því blákalt haldið fram,
að blöðin hafi gengið í vatnið og látið plata
sig. Þetta hafí aldrei verið annað en ráða-
brugg á heimili Wyeths og með fullri
vitneskju eiginkonunnar, sem síðan átti
mestan veg og vanda af því að auglýsa
þessa „uppgötvun". Blessaður kallinn verður
því að bíða enn um stund eftir því að þykja
eftirsóknarverður á söfnum og kannski ge-
rist það ekki fyrr en hann er dauður, fyrst
„listamafían" hefur þessa afstöðu. Sú af-
staða er undarleg í ljósi þess, að flest
nútímasöfnin eru með verk eftir svokallaða
photo-realista, sem komast þó ekki með
tæmar þar sem Wyeth hefur hælana. Þeir
hafa yfirleitt fulla burði til nákvæmrar eft-
irlíkingar, en þá skortir yfirleitt þetta
sérstaka andrúm og stemmningu, sem erfitt
er að útskýra með orðum, en gerir þó gæfu-
muninn og veldur því, að maður man eftir
myndum Wyeths, en hinum ekki.
Houston: Elskendur í skógi, 1986. Eftir
Derek Boshier. Sjá nánar um hann í
grein.
Stórfrétt heimspressunnar um leynimyndir Wyeths var heldur betur kveð-
in niður sem gróðabrall á heimili málarans.
Chicago: Gagnrfnandinn, 1985. Eftir Paul la M
ugust IS, 1&&6
ugust 18, ISSi
Fantasíuheimur
Innanum og samanvið sér maður slangur
af abstraktlist, jafnvel geómetríska ab-
straktkúnst. Fyrir utan New York virtist
mér hún sjaldgæf, en þar ber nokkuð á
henni í ýmsum myndum; sumt kallað Neo-
Geo, en annað simulation—ismi og er dálítiið
óljós orðaleppur. Ekkert er nýtt; allt er neo-
þetta og neo-hitt og verður úrelt áður en
við er litið.
Það er fremur sjaldgæft að rekast á hrein-
ræktaðan súrrealisma, en á hinn bóginn er
einhverskonar fantasía afar algeng. Stund-
um getur virzt mjótt á munum og erfítt að
ákvarða hvað sé súrreaiismi og hvað fant-
asía. Á þessu er þó munur og er nærtækt
að benda á Kjarval, sem venjulega er orðað-
ur við fantasíur, en aldrei talinn súrrealisti.
Sumir sem ruddu afstrakt expressjónisman-
um braut, sneru sér síðar að öðru, en eru
komnir í hring og famir að mála afstrakt
aftur. Þar á meðal er einn kunnasti mynd-
listarmaður vesturstrandarinnar, Elmer
Bischof. Á stórri yfírlitssýningu hans í
Philips Collection í Washington sást hvemig
ferilinn lá frá ljóðrænu abstrakti yfír í nátt-
úrumótíf og síðan varð hann raunar
frægastur fyrir stórar innanhússmjmdir í
afskaplega grófum og expressjónískum stíl,
sem hann hefur nú yfírgefíð og tekið upp
abstraktþráðinn að nýju.
Eg gaumgæfði skúlptúr miklu minna af
þeirri einföldu ástæðu, að ég hef minni
áhuga á honum. Það er þó ljóst, að skúlpt-
úr er í miklum uppgangi þessa stundina og
mjög oft er hann málaður einnig. Oft skar-
ast listgreinar svo í einu og sama verkinu,að
óljóst er, hvemig það dregst í dilk. Á sýn-
ingu í New York rakst ég til dæmis á
listaverk eftir ungan mann, Svein Þorgeirs-
son frá Hrafnkelsstöðum, sem er að ljúka
framhaldsnámi þar og er með vinnustofu
ásamt Brynhildi systur sinni, sem einnig er
myndhöggvari og orðin allvel þekkt hér.
Uppistaðan í verkum Sveins var úr málmi,
sem hann hafði borið á ljósnæma húð og
kópíerað þar á ljósmyndir og málað svo
ofaní allt saman. Að því kem ég síðar í
stuttu samtali, sem ég átti við Svein.
Lággengi í Popplist
Það sem mér sýndist að væri sízt á döf-
inni af öllu var hreinræktuð popplist eins
og hún birtist uppúr 196o og var amerískt
fyrirbæri í fyrstu og kannski fyrsta liststefn-
an, sem ótvírætt hófst í Bandaríkjunum.
Sú stefna virðist hafa gengið sér til húðar
í bili; ég sá hvergi sýningar af því tagi, né
heldur neinn listamann að fást við hrein-
ræktað popp. Aftur á móti er popp-bylgjunni
vel haldið til haga á söfnum, þar sem þeir
eru í röðum Andy Warhol, Jasper Johns,
Rosenquist, Larry Rivers og Roi Lichten-
stein. Venjulega er Robert Rauschenberg
hafður með þeim, þótt hann sé nokkuð sér
á parti sem afkvæmi popp-bylgjunnar. Þeg-
ar til lengdar lætur þykir mér þó langsam-
lega mest til hans koma; hann virðist vera
sá eini af framámönnum þessarar bylgju,
sem hefur fundið sér farveg til áframhald-