Lesbók Morgunblaðsins - 11.04.1987, Page 5

Þó að þetta sé mjög sjaldgæft fyrirbæri,
blóðsviti (hemohidrosis), getur það átt sér
stað við feiknalegar geðshræringar eða hjá
fólki, sem haldið er blóðsjúkdómum. Vegna
blæðingar inn í svitakirtlana verður húðin
viðkvæm og veik. Lýsing Lúkasar bendir
til, að um blóðsvita hafi verið að ræða frem-
ur en ecerine chromidrosis (brúnn eða
gulgrænn sviti) eða sáramerking (stigma-
tization, þegar blóð vætlar úr lófum eða
öðrum stöðum). Þótt sumir höfundar hafi
getið sér þess til, að blóðsvitinn hafi valdið
verulegum blóðmissi, höllumst við að þeirri
skoðun Bucklins, að blóðmissir Jesú hafi
sennilega verið óverulegur.
RÉTTARHÖLD
Yfirheyrslur Hjá
Gyðingum
Skömmu eftir miðnætti handtóku muster-
isþjónar Jesúm í Getsemane og færðu hann
fyrst til Annasar og síðan til Kaífasar, æðsta
prests gyðinga það ár. Milli kl. 1 og dagrenn-
ingar var Jesús yfírheyrður af Kaífasi og
öldungaráðinu og fundinn sekur um guð-
last. Verðirnir bundu síðan fyrir augu Jesú,
hræktu á hann og börðu hann í andlitið
með hnefunum. Skömmu eftir dögun, senni-
lega í musterinu, stóð Jesús frammi fyrir
æðstu prestunum, Faríseunum og Saddúke-
unum, og var enn fundinn sekur um guðlast,
sem dauðarefsing lá við.
Yfirheyrslur Hjá
Rómverjum
Þar sem leyfi til aftöku varð að fá hjá
Rómverjum, sem með völdin fóru, var farið
með Jesúm snemma morguns til Antonia-
virkis, bústaðar og stjórnaraðseturs Pontíus-
ar Pílatusar, landstjóra í Júdeu. En fyrir
Pílatusi var hann ekki kynntur sem guðlast-
ari, heldur sem sjálfskipaður konungur, sem
gæti grafið undan veldi Rómveija. En Pílat-
us fann enga sök hjá Jesú og sendi hann
til Heródesar, landstjóra í Galíleu. Heródes
fann heldur enga sök hjá Jesú og sendi
hann aftur til Pílatusar. Enn gat Pílatus
ekki fundið ástæðu til ákæru á hendur Jesú,
en lýðurinn þráaðist við að krefjast kross-
festingar. Að lokum varð Pílatus við þeirri
kröfu og lét Jesúm af hendi til húðstrýking-
ar og krossfestingar.
HeilsufarJesú
Jesús fór fótgangandi um alla Palestínu
og kenndi, og það erfiði, sem því fylgdi,
útilokar, að hann hafi verið haldinn neinum
alvarlegum sjúkdómi eða verið heilsuveill.
Þess vegna er eðlilegt að ætla, að Jesús
hafi verið vel á sig kominn, þegar hann
hélt til Getsemane. En á hinum 12 tímum
milli kl. 9 að kvöldi fimmtudags og 9 að
morgni föstudags varð hann að þola miklar
sálarkvalir, eins og blóðsvitinn ber vott um,
brotthvarf nánustu vina sinna, lærisvein-
anna, og hnefahögg í andlitið (eftir fyrstu
yfirheyrslurnar hjá gyðingum). Þessa sárs-
aukafullu og svefnlausu nótt hafði hann
einnig verið neyddur til að ganga meira en
4 km fram og aftur milli þeirra staða, þar
sem yfirheyrslurnar fóru fram. Hin líkam-
lega og andlega raun af þessu kann að
hafa gert Jesúm sérstaklega veikan fyrir
hinum skaðvænlegu áhrifum húðstrýkingar-
innar á blóðrásina.
Undanfari krossfestingar hjá
Rómverjum varharkaleghýðing,
sem flýtti mjög fyrir dauðanum
á krossinum. Húðstrýking Krists
er algengt myndefni, ekki sízt frá
fyrri öldum. Myndin hér er eftir
óþekktan, þýzkan 15. aldarmál-
ara.
HÚÐSTRÝKING - AÐFERÐIR
Húðstrýking var samkvæmt lögum und-
anfari sérhverrar aftöku hjá Rómveijum,
og undanþegnir voru aðeins kvenmenn og
rómverskir öldungaráðsmenn eða hermenn
(nema um liðhlaupa væri að ræða). Hið
venjulega tæki var stutt svipa með nokkrum
sléttum eða fléttuðum, mislöngum leður-
reimum, sem í voru festar litlar járnkúlur
eða beinflísar með hvössum brúnum með
nokkru millibili. Stundum voru prik einnig
notuð. Fyrir húðstrýkingu var hinn dæmdi
sviptur klæðum og hendur hans voru bundn-
ar við lóðréttan staur. Tveir hermenn, eða
einn, sem skipti um stöðu, létu höggin dynja
á baki mannsins, þjóhnöppum og fótum.
Harkan í húðstrýkingunni fór eftir afstöðu
og eðlisfari þeirra, sem framkvæmdu hana,
en tilgangurinn var sá að veikja fórnarlamb-
ið svo, að það yrði aðframkomið, nær dauða
en lífi. Eftir húðstrýkinguna spottuðu her-
mennirnir oft fórnarlamb sitt.
HÚÐSTRÝKING FRÁ LÆKNIS-
FRÆÐILEGU SJÓNARMIÐI
Þegar rómversku hermennirnir hýddu
fórnarlambið af öllu afli, ullu járnstykkin
djúpu mari og leðurreimarnar og beinflísarn-
ar skáru húðina og vefina undir henni. Eftir
því sem húðstrýkingunni var haldið áfram,
tættust einnig beinvöðvar í sundur og blæð-
andi holdtætlur titruðu um allan líkamann
aftanverðan. Sársauki og blóðmissir olli
tíðum taugaáfalli hins pyntaða. Það gat
farið eftir blóðmissinum, hversu lengi fórn-
arlambið lifði á krossinum.
HÚÐSTRÝKIN G JESÚ
Jesús var kaghýddur við höll landstjór-
ans. (Enda þótt ekki sé rætt um það í
guðspjöllunum fjórum, hversu harkaleg húð-
strýkingin hafi verið, kemur það fram í einu
postulabréfanna, fyrra bréfi Péturs, 2:24.
Nákvæm orðskýring á hinum forngríska
texta þessa vers bendir til þess, að húðstrýk-
ing Jesú hafi verið mjög hrottaleg.) Það er
ekki vitað, hvort fjöldi svipuhögganna hafi
verið bundinn við 39 samkvæmt lögum gyð-
inga. Rómversku hermennirnir gerðu gys
að því, að þessi máttvana maður hefði þótzt
vera konungur og tóku að hæða hann með
því að klæða hann skikkju, setja þyrnikór-
ónu á höfuð honum og prik fyrir veldissprota
í hægri hönd hans. Síðan hræktu þeir á
Jesúm og börðu hann í höfuðið með prik-
inu. Þegar hermennirnir rifu skikkjuna af
Jesú, hafa þeir sennilega einnig rifið upp
sárin eftir húðstrýkinguna.
Sennilegast er, að Jesús hafi verið að-
framkominn eftir hina harkalegu húðstrýk-
ingu vegna hræðilegs sársauka og verulegs
blóðmissis. Ennfremur hefur húð hans verið
sérstaklega viðkvæm eftir blóðsvitann. Hin-
ar líkamlegu og andlegu misþyrmingar, sem
Jesús hafði hlotið af hálfu gyðinga og Róm-
verja, sem og skortur á mat, vatni og svefni
stuðluðu einnig að því, að hann var að þrot-
um kominn. Líkamlegt ástand Jesú var því
alvarlegt og ef til vill lífshættulegt, jafnvel
áður en að sjálfri krossfestingunni kom.
Krossfesting - Aðferðir
Sennilega voru krossfestingar fyrst tekn-
ar upp meðal Persa. Alexander mikli inn-
leiddi siðinn í Egyptalandi og Karþagó, og
Rómverjar virðast hafa lært hann af Kar-
þagómÖnnum. Þótt Rómveijar hafi ekki
fundið upp krossfestingu, fullkomnuðu þeir
hana sem aðferð við pyntingar og líflát, sem
ætti að valda hægum dauða og sem mestum
sársauka og þjáningum. Þetta varð ein af
smánarlegustu og grimmúðlegustu aðferð-
unum við aftöku og var yfirleitt aðeins
ætluð fýrir þræla, útlendinga, byltingar-
menn og verstu glæpamenn. Rómversk lög
vernduðu yfirleitt rómverska þegna gegn
krossfestingu, nema kannski ef um liðhlaup
hermanna væri að ræða.
Krossfesting í sinni upprunalegustu mynd
var sá háttur, sem hafður var á lífláti í
Persíu til forna, að maðurinn var annað
hvort bundinn við tré eða bundinn eða stung-
inn fastur við reistan staur til þess yfirleitt
að varna því, að hann snerti heilaga jörð
með fótum sínum.
Það var ekki fyrr en seinna, sem eiginleg-
ur kross var notaður. Aðalhlutar hans voru
uppréttur staur og lárétt þvertré, en ýmsar
gerðir þekktust þó. Enda þótt fornleifafund-
ir og sögulegar heimildir bendi sterklega til
þess, að Rómveijar hafi helzt notað hinn
lága T-kross á tímum Krists, voru kross-
festingarsiðir oft mismunandi á hinum ýmsu
landsvæðum og fóru eftir geðþótta þeirra,
sem önnuðust aftökuna, og latneski krossinn
og aðrar gerðir kunna einnig að hafa verið
í notkun.
Það var venjan, að hinn sakfelldi bæri
sinn eigin kross frá staðnum, þar sem hann
var húðstrýktur, þangað sem hann var
krossfestur utan borgarmúranna. Hann var
yfirleitt nakinn, nema staðarvenjur bönnuðu
það. Þar sem þungi alls krossins var senni-
lega yfir 135 kg, var hann aðeins látinn
bera þvertréð. Það var 34 til 57 kg að þyngd
og var lagt yfir hnakkagrófina og báðar
axlirnar, og yfirleitt voru útréttir handlegg-
irnir síðan bundnir við þvertréð. Fyrir
göngunni til aftökustaðarins fór heil sveit
rómverskra hermanna undir stjórn hundr-
aðshöfðingja. Einn hermannanna bar skilti,
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11.APRÍL 1987 5