Lesbók Morgunblaðsins - 19.09.1987, Síða 8

Birtan á bak
við Þorbjöm
Vilhjálmur í vinnustofu sinni. í Þýzkalandi sýnir hann
undir nafninu Bergsson.
með því að leigja þeim rúmgóðar vinnustof-
ur á mjög lágum taxta, 4 þúsund ísl. kr. á
mánuði. Þessar vinnustofur eru í úthverfa-
skólum, sem orðið hefur að leggja af vegna
þess að bömum og unglingum fer fækk-
andi. Þama hefur Vilhjálmur 95 fermetra
vinnustofu og 150 aðrir listamenn hafa
fengið samskonar aðstöðu, þar á meðal
myndhöggvarar, ljósmyndarar og kvik-
myndagerðarmenn.
Vilhjálmur kveðst hafa tamið sér reglu-
bundinn vinnutíma. Ekki kannski nákvæm-
lega frá 9-5, en oftast er hann kominn
tímanlega til vinnu þótt vinnustofan sé tals-
vert fjarri heimili hans. Ekki hefur hann
gert samning við gallerí, en leggur þess í
stað áherzlu á þátttöku í sýningum á vegum
opinberra aðila og kvartar að minnsta kosti
ekki yfir afkomunni. Verð á myndum er
verulega miklu hærra en á íslandi, segir
hann. Nýlega hefur hann fengið boð frá
Kunsthalle um að sýna og fá með sér fleiri
íslenzka listamenn. Ennþá er óráðið, hverjir
verða með í því, en hér er um óvenjulega
glæsilegt sýningartækifæri að ræða. Raunar
kvaðst Vilhjálmur vita, að þessi sýningar-
staður, sem hann telur að sé sá bezti í
Þýzkalandi og kannski sá bezti í Evrópu
allri, hafi eitt sinn haft hug á að koma upp
íslenzkri myndlistarsýningu og boð þar um
verið látið ganga til íslenzka sendiráðsins í
Bonn, þar sem því var stungið undir stól.
Það er ekki ónýtt að eiga slík sendiráð að.
Um myndlist í Þýzkalandi sagði Vilhjálm-
ur, að nýja málverkið frá því um og eftir
1980 heyrði nú sögunni til, nema hvað ein-
staka menn sem náðu frægð og frama út
á þessa stefnu, halda sínu óbreytta striki;
menn eins og Baselitz, Kiefer og Immend-
orf. En meginstraumurinn er kominn í allt
aðra átt og einkennist miklu fremur af
fínlegri vinnubrögðum og svo eru talsvert
margir í einhverskonar geómetrísku af-
strakt-málverki. Ekkert af því sést þó á
þeirri frægu yfirlitssýningu, Documenta í
Kassel, sem þykir mjög misheppnuð í þetta
sinn og lítið áhugaverð með óskiljanlega
áherzlu á konseptlist, sem flestir telja gaml-
ar og leiðinlegar lummur.
Sýning Vilhjálms hefur staðið í Norræna
Húsinu frá 5. þessa mánaðar og henni lýk-
ur á morgun. Þar sést, að Vilkhjálmur er
ennþá sér á parti og ræktar sinn sérstaka
garð. Myndefnið er ekki auðvelt að skii-
greina. Það kann að virðast nokkuð „speis-
að“ eins og stundum er sagt með tilvísun
til einhvers, sem á sér stað í geimnum. En
þessi undarlegu form gætu eins verið smá-
sjárathuganir á lífverum. Málarinn sjálfur
lítur þó á þau sem formræn fyrirbæri eins
og vera ber; þetta er ekki frásagnarleg
myndlist af neinu tagi, en umfram allt hug-
ræn og andlegs eðlis. Þjóðvetjar kalla það
Denkbilden, sem er vitaskuld það sama og
þeir tala um „biotíska synthesu" sem reynt
hefur verið að kalla „samlífrænar víddir" á
íslenzku og er jafn óskiljanlegt.
Þesskonar orðaleppar eru alveg óþarfir.
Auðvelt er að njóta mynda Vilhjálms Bergs-
sonar án þeirra. Þótt hann sé seztur að í
Þýzkalandi, ætlar hann að halda góðu sam-
bandi við föðurlandið. Raunar finnst honum
nauðsynlegt að koma hingað árlega. Og þá
fer hann suður til Grindavíkur, þar sem
hann finnur fyrir uppruna sínum og rótum.
Hann var nýlega kominn þaðan, þegar fund-
um okkar bar saman. En þá var tekið að
hausta og enga vorbirtu að sjá að bak við
Þorbjöm.
GÍSLI SlGURÐSSON
Ein af myndum Vilhjáms Bergssonar í Norræna Húsinu, olía á striga, 1986.
Isamtölum eru listamenn stundum spurðir um barn-
æsku sína og þá hvort myndlistaráhuginnn hafi
vaknað snemma. Undantekningalítið virðast þeir
hafa fæðst með þessa áráttu og þeir minnast þess,
að hún hafi komið í ljós snemma á barnsaldri. Vil-
hjálmur Bergsson er einn af þeim. Hann
er fæddur í Grindavík síðast á kreppuárun-
um og ólst þar upp. Hann minnist þess að
hafa heyrt þess getið, að þá er hann var
of ungur til að geta teiknað, reyndi hann
að búa til myndir úr kökum með því að bíta
í þær eins og með þurfti. Það má segja,
að snemma hefur krókurinn beygst.
Síðar varð honum flest að myndefni í
plássinu, þar sem Gunnlaugur Scheving
dvaldi hjá tónskáldinu og lækninum Kaldal-
óns og hefur skilið okkur eftir hrífandi
heimildir um Grindavík kreppuáranna. Vil-
hjálmur teiknaði bárujárnshúsin, hraun-
hólana í kring en framar öðru hreifst hann
af birtunni á vorin, þegar sólin settist á bak
við fjallið Þorbjöm, sem myndaði skarpan
skugga og miklar andstæður við fegurð
himinsins. Drengurinn hafði orð á því við
móður sína, að það væri gaman að geta
málað þessa sjón, en móðirin var gáfuð
kona með nægilega mikið innsæi til að geta
sagt syni sínum, að þessa fegurð gæti hann
aldrei málað.
Vilhjálmur minntist þessa atviks úr
bersku sinni, þegar við horfðum á eina af
myndum hans, sem sýnir einhverskonar
náttúruform, sem þó er hálf abstrakt; klett
eða fijall, kannski brot úr sundruðum hnetti
úti í geimnum - og á bak við er einhverskon-
ar himnesk birta.
„Hver veit nema þessi hugmynd eigi upp-
runa sinn í hrifningunni á birtingunni á bak
við Þorbjöm," sagði Vilhjálmur og brosti á
sinn hógværa og prúðmannlega hátt. Hann
er ekki einn af þeim sem gera í því að skera
sig úr með sundurgerð í klæðaburði né öðru,
sem listamenn taka stundum uppá til að
vera öðruvísi. Þessi hógværi maður, sem
kominn var frá Þýzkalandi til að sýna mynd-
ir sínar í Norræna húsinu, hefði alveg eins
getað verið lögfræðiprófessor úr Háskólan-
um eða fulltrúi úr Landsbankanum.
Sem sagt; Vilhjálmur Bergsson fluttist
utan til Þýzkalands fyrir fjórum árum, hef-
ur búið þar síðan og ætlar að búa þar áfram.
Hann kaus að setjast að í Dússeldorf, sem
hann telur eina af þremur eða fjórum þýð-
ingarmestu borgum Þýzkalands fyrir
myndlist. Þar er Kunsthalle, einn virtasti
sýningarstaður landsins og veruleg sala á
myndlist, bæði til opinberra stofnana, safna
og auðugra einkasafnara. Borgin kemur á
myndarlegan hátt til móts við listamenn
Stutt spjall við
VILHJÁLM
BERGSSONí
tilefni sýningar
hans í Norræna
húsinu, sem
lýkur á
sunnudagskvöld