Lesbók Morgunblaðsins - 28.11.1987, Blaðsíða 5

íslenzka hljómsveitin & æfingu. Fremstur stendur stjórnandinn, Guðmundur Emilsson.
> mmMmm * j m.ifM H ■ | W iiF
I \P /% | : i m i mmr •\\ / C . u/ ; j'
I -'M .} \ : * s.nSaSMI « Si ‘J í
v i ' : »11 \ m ' \ Plf/í ”** *hh«f yfii 1:1 ** Hééí
'' ’ , 1 \ | Ml 1 m v " ^ ' .“■

Í | [• : lJJj f .■ ... ( ' 1
* ’> ■! . \| ' * , ~ ft'* ’ ~/ , 11 ’ * /
Fyrsti temakonsert íslenzku Hljómsveitarinnar ræddur á gönguferð yfir Tjamarbrúna í mai sl. vor. Frá vinstri: Guðmund-
ur Emilsson hljóms veitarstjóri, Sigurður Pálsson skáld, Þorkell Sigurbjömsson tónskáld og gunnar Öm Gunnarsson
listmálari.
Þorkell Sigurbjörnsson við tónsmíðar
Sigurður yrkir í orðastað þessa ókunna
kjarkmanns, sem lagði á opið haf og var ef
til vill búinn að velkjast vikum saman í
hafí með fjölskyldu sína og það fátt eitt,
sem hægt var að taka með í slíka för: „Allt
skildi ég eftir / handan við djúp hafsins",
segir Sigurður í orðastað landnámsmannsins
síðar í ljóðinu. Þetta er innblásið ljóð og að
mínu mati áhrifamesta ljóð skáldsins til
þessa.
Ljósm.Lesb/Ámi Sæberg.
Þorkell Sigurbjömsson tónskáld kvaðst
fyrst hafa farið að vinna við tónsmíðarnar
þegar ljóðið lá fyrir og það var ekki fyrr en
í ágúst. Hann varð að sjálfsögðu að hafa
sönginn í huga, en ekki kvaðst hann neitt
sérstaklega hafa gengið út frá söngrödd
Kristjáns Jóhannssonar. Þetta er sem sagt
sönglag, bundið af textanum og Þorkell
sagðist einfaldlega hafa samið það við skrif-
borðið sitt, því hann þarf ekki nauðsynlega
að hafa hljóðfæri við tónsmíðar. Um tón-
verk er takmarkað hægt að tjá sig í orðum
og það yrði trúlega merkingarlaust, væri
það reynt. Tónverk verður maður að heyra;
öðruvísi verður það ekki meðtekið og lag
Þorkels hef ég því miður ekki heyrt og get
því ekkert um það sagt.
Mynd Gunnars Arnar hef ég aftur á
móti séð í vinnustofu hans í Kambi í Holt-
um. Ætlunin er að listamaðurinn afhjúpi
sjálfur myndina á tónleikunum í Hallgríms-
kirkju og þessvegna var ákveðið, að birta
ekki ljósmynd af verkinu hér. Gunnar Öm
var nýkominn úr boðsferð til Japan, þar sem
hann átti myndir á norrænu menningar-
kynningunni, Scandinavia Today, eins og
hún var nefnd á ensku. Hann var búinn að
tímasetja sýningu á Kjarvalsstöðum í vetur,
en hefur nú hætt við hana, vegna þess að
honum bauðst að sýna öðru sinni hjá um-
boðsmanni sínum í New York, Achim
Mueller Fine Art Ltd. Sú sýning mun verða
í mai næstkomandi og þá fer Gunnar Örn
vestur - „en ekki til langframa", segir hann,
„því það er ekki hægt að vera lengi að heim-
an, þegar allt er að grænka. Við emm líka
að byija á skógrækt hér í Kambi, svo það
er nóg að gera á vorin og þar að auki emm
við með 12 hesta. Svo kyrfilega hef ég fest
rætur í Kambi, að það er því líkast að ég
hafi aldrei átt heima annarsstaðar".
Um landnámsmyndina, sem blasti við
komumönnumn á vegg vinnustofunnar,
sagði hann: „Ég fékk alveg frjálsar hendur
og fór að hugsa um þetta á fyrsta fundi
okkar með Guðmundi Emilssyni slíðastliðið
vor. Hugmyndin mótaðist þá strax og það
var alveg á mínu valdi, hvort ég ynni eftir
þeirri hugmynd eða tæki mið af ljóði Sigurð-
ar. Það fór svo, að ég var búinn að gera
skyssu af myndinni þegar ég sá ljóðið fyrst
- en fannst þá að hugmynd mín og ljóðið
fæm ágætlega saman. Sigurður nálgast
viðfangsefnið sem nútímaskáld og Reyk-
víkingur, en ég nota mitt myndmál og
sveigi það að þeim þörfum, sem mér sýnd-
ust vera fyrir hendi.“
Það er nú nokkuð hefðbundið að hugsa
sér landnámsmenn sem Víkinga eða að
minnsta kosti vígalega og vel vopnum búna
menn. Þetta er orðin einskonar „klissía",
sem hefur leitt af sér, að sögulegar myndir
af þessu tagi hafa orðið mjög keimlíkar. í
mynd Gunnars Amar er þessu öðmvísi far-
ið. Þar em engir herklæddir garpar, bara
venjulegir menn, ijölskylda, og ugglaust
mun það einnig koma á óvart, að fólkið er
nakið þegar það stígur á land. „Ég hugsa
mér sjálfan mig í för með þessu fólki, þeg-
ar það stígur á land“, segir Gunnar Öm.
Maður nokkuð við aldur, líklega ættar-
höfðingi, rogast með goðamynd. Annar
yngri maður, grænn á litinn, bendir með
fíngri og segir: „Sérðu jökulinn maður?"
Það er heiti myndarinnar. Og jökullinn blas-
ir við upp af grýttri strönd.
Að sjálfsögðu er konan með í för, - konu-
lausir landnámsmenn væm illa staddir. Hún
er nakin eins og mennimir; landnám er eins-
konar fæðing og maðurinn fæðist nakinn.
Nektin leiðir líka hugann að allsleysinu, sem
þetta fólk bjó við, að minnsta kosti sam-
kvæmt hugmyndum nútímafólks. Land-
námskonan er engin valkyrja, stórættuð og
þóttafull. Hún liggur í myndinni við fætur
mannsins sem bendir á jökulinn og er ekki
með mennskt andlit, heldur andlit dýrs -
líklega vegna þess að listamanninum fannst
það fara betur í myndinni. Goðamyndin ein
er skelfíngu lostin yfír þessu landnámi.
„Ég les þetta myndmál út úr myndinni
eftir á“, segir Gunnar Öm, „yfirleitt mála
ég ekki eftir neinu frásagnarlegu efni, - það
formræna situr alveg í fyrirrúmi. Þetta eru
heldur engar ákveðnar, sögulegar persón-
ur“.
Þá er aðeins eftir að óska íslenzku Hljóm-
sveitinni til hamingju með þetta stórhuga
framtak. Námur eru táknrænt nafn; nafnið
reyndar valið til heiðurs Einari skáldi Bened-
iktssyni. Námur merkja einhverskonar
verðmæti, óunnin verðmæti og í hugmynd-
aríkum og skapandi listamönnum em
námur, sem hægt er að virkja.
„Þegar þessari tilteknu námavinnslu lýk-
ur, eigum við að hafa á hendi 12 ljóð, 12
tónverk og 12 myndverk, - þrjú listaverk
um allar 12 aldir Islandssögunnar frá land-
námi til 21. aldar“, segir Guðmundur
Emilsson. í þessu liggur m.a. von, trú og
hlutverk hljómsveitarinnar. Það eitt skyggir
á, að skuldir vegna stofnkostnaðar frá árinu
1981, em slíkur baggi, að þær gætu gert
þessi glæsilegu áform að engu.
Vonandi kemur ekki til þess.
GÍSLI SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 28. NÓVEMBER 1987 5