Lesbók Morgunblaðsins - 19.11.1988, Blaðsíða 6
E K T w U R
A R K 1 T
I jeikur að kubbum
Hin hefðbundna japanska húsagerðarlist hefur
ætíð þótt sérstæður menningararfur og sem
byggingarlist lítt skyld vestrænum hugmynd-
um um húsbyggingar. Þessi sérstæði arfur
húsagerðarlistar hefur reynst verðugt vega-
Um japanska arkitektinn
TAKEFUMIAIDA og
sérstæða byggingarlist
hans.
EftirPÁLMAR
KRISTMUNDSSON
nesti jaþanskra arkitekta nýja tímans og
leitt þá fram á sjónarsviðið meðal þekktustu
arkitekta heims. í dag er svo komið að
mörgum gagnrýnendum byggingarlistar á
Vesturlöndum þykir hin nýja, japanska
byggingarlist bera af öðrum í heiminum
hvað frumleika, og fágað yfírbragð snertir.
Japanski arkitektinn Takefumi Aida hef-
ur hlotið heimsathygli fyrir hús sín og hug-
myndir sínar um byggingarlist, einkum og
sér í lagi hefur kubbahúsasería hans vakið
athygli
Leikkubbahús Aida, en svo kýs hann að
kalla þau, eru nú orðin 5 talsins sem byggð
hafa verið og auk þess eitt dúkkuhús, en
alls hafa 10 hús orðið til á teikniborðinu.
Margt hefur verið skrifað og skrafað um
kubbahús Aida og þessa einstæðu hugmynd
hans. Sérstaklega hefur þó hið klassíska
yfírbragð þeirra verið lofað.
Breski byggingarlistargagnrýnandinn
Charles Jenks hefur sérstaklega rómað
þessa kubbahúsaseríu fyrir hið klassíska
ívaf hennar og skilgreint þá byggingarlist
sem húsin skarta sem „Post Modern Classic-
ism“, eða „seinni ný-klassík“. Hann telur
Aida hafa tengt byggingarlist nýja tímans
klassískri byggingarlist gegnum listastefn-
una DIE STIJL, sem átti upptök sín í Hol-
landi upp úr 1917 og hafði mikil áhrif á
þróun byggingarlistar við upphaf módem-
ismans.
Af meðlimum þessa félagsskapar má
nefna arkitektinn Gerrit Reitvald og málar-
ann Piet Mondrian, en Aida hefur einmitt
mikið dálæti á Mondrian og hefur m.a. hann-
að hús sem hann kallar „hús eins og Mondr-
ian-mynstur“.
Teningunum kastað
Kubbahús Aida eru þaulhugsaðar bygg-
ingar í orðsins fyllstu merkingu. Hönnun
þessara sérstæðu húsa er engin tilviljun og
hönnunartíminn er mörgum sinnum lengri
en við önnur verkefni Aida. Sú ímynd sem
Aida nær að skapa með húsum sínum kem-
ur okkur öllum kunnuglega fyrir sjónir.
Hvort sem það eru Vesturlandabúar eða
Austur-Asíubúar sem betja þau augum, þá
skynjum við öll lögmál þessara kubbahúsa.
Hugmynd Aida, að nota leikkubbahleðsl-
una sem tungumál sinnar listar, er einstæð
og í senn svo einföld og nærtæk að það er
einkennilegt að slík hús skuli ekki hafa
komið fram á sjónarsviðið löngu fyrr.
Þó má segja að hugmyndin að „kubba-
húsi“ sé aldagömul. Það er í þessum kubba-
húsum viss skírskotun til forn-Egypta er
þeir formuðu leir sinn í hæfilegar stórar
blokkir, til að geta borið þær í höndunum,
í þeim tilgangi að hlaða úr þeim hús og til
að stoppa ámar frá því að flæða yfir bakka
sína. Með tilveru þessara blokka vaknaði
áhugi manna og löngun til að byggja og
síðan hafa þær verið gildur þáttur í klassísk-
um arkitektúr.
Sá þáttur sem Aida hefur dregið inn í
þessa aldagömlu hugmynd er leikurinn.
Leikurinn, sem visst atferli, býr í hverri
mannveru og er frá vissu sjónarhorni upp-
hafíð að þeirri list sem við köllum arkitektúr.
Aðdragandinn að þessari hugmynd og
þróun hennar er einnig athyglisverð því þar
kennir ýmissa grasa. Snemma á starfsferli
sínum átti Aida í erfíðleikum með að fínna
rétt tjáningarform fyrir verk sín. Hann
stofnaði á þessum tíma félagið Arkitext
„Vitinn“, sem stendur í miðju tröppu-
húsinu endurspeglar meginhugmynd
hússins og kúlan, sem blasir við þegar
komið er að húsinu, er endurtekin sem
kúlulaga lampi efst á „ vitanum
með fjórum öðrum arkitektum. Upp úr
þeirri samvinnu urðu til margar hnittnar
hugmyndir sem þeir félagar unnu hver fyr-
ir sig. Af athyglisverðari uppátækjum Aida
á meðan hann var í þessum félagsskap,
má nefna að hann innréttaði hraðlestina
Shinkansen sem íbúðir og var það hans
framlag til að leysa íbúðavandamál Tókýó-
borgar. Hugmynd hans var að frysta allar
hreyfingar lestarinnar með því að stöðva
hana við brautarpallinn í Tókyó og innrétta
vagnana sem íbúðir og rækta brautarpallana
í stíl hinna sérstæðu japönsku húsagarða
sem oft eru kallaðir „frímerkjagarðar". Eft-
ir ferðalag í Evrópu var Aida staðráðinn í
að helga líf sitt byggingarlistinni. Hann
hafði fengið kennarastöðu við einn af virt-
ari einkaháskólum í Tókýó, Waseda-háskól-
ann, og var nú á þröskuldi framabrautar
sinnar. „Samstarfíð við nemenduma var
mér þroskandi og varð m.a. til þess að ég
tók til við að endurskoða þýðingu hugtak-
anna „sköpun" og „hugmynd“. „Ég vissi
nú varla í hvom fótinn ég átti að stíga og
efaðist um allar fyrri hugmyndir mínar um
arkitektúr." í fjögur ár samfleytt hannaði
Aida ekki svo mikið sem eina byggingu en
Hús undir áhrifum frá málverki Mondrians (innfellda myndin er eftir Mondr-
ian). Hér hefiir línumynstur tveggja Mondrianmálverka verið ummyndað ígrunn-
hugmynd einbýlishúss.