Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1989, Blaðsíða 4

„Vandamál á Islandi að þar skuli ekki
vera neinn „prófessjónal“ listamaður“
Tilefni þessa samtals var sú vissa, að dr. Jiri
Svestka hafði tekizt á hendur ferð til íslands
þeirra erinda að kynnast íslenskri samtíma-
myndlist. Þar hafði hann notið leiðsagnar dr.
Gunnars Kvarans, forstöðumanns Kjarvals-
Viðmælandinn, dr. Jiri
Svestka, forstöðumaður
Kunstverein fiir die
Reihnlands und
Westfalen, er virtur
listfræðingur í
Vestur-Þýskalandi og
Qölfróður um myndlist í
samtímanum. Hann var
á ferðinni á íslandi sl.
haust þeirra erinda að
líta á íslenska nútíma
myndlist og hafði hug á
að koma upp íslenskn
listsýningu í Diisseldorf.
Sú sýning verður haldin
þar í haust, en dr. Jiri
Svestka gaf hinsvegar frá
sér að bera ábyrgð á að
velja myndir til hennar.
Augljóst er, að hann
hefur orðið fyrir
vonbrigðum með
íslenska samtíma
myndlist, en hreifst
hinsvegar af Kjarval og
Einari Jónssyni.
Mörgum mun finnast
ummæli hans um
íslenska
myndlistarmenn
ósanngjöm og það
verður ugglaust umdeild
spuming, hvort við
höfum ekki rétt mat á
þessu, séum full
sjálfumglöð, eða hvort
gagnrýni dr. Svestka sé
eitthvað sem við ættum
að veita alvarlega
eftirtekt. Ummæli dr.
* Jiri Svestka em því
miður ekki aprílgabb.
Viðtal: SIGURÐUR S.
BJARNASON
staða, sem fór með doktorinn í heimsókn á
vinnustofur nokkurra listamanna. Mér þótti
forvitnilegt að fá fram álit hans á afrekum
okkar manna, þar sem hann er álitinn þunga-
vigtarmaður á sínu sviði í Þýskalandi. Þar
veitir hann forstöðu stofnun sem heitir
Kunstverein fiir die Reihnlands und West-
falen og er hún í Diisseldorf, sem talin er
ásamt Köln og Berlín til höfuðstöðva nútíma-
myndsköpunar í heiminum. í fyrstu snerist
tal okkar um stofnunina, sem dr. Svestka
veitir forstöðu. Hann sagði:
„Ég veit ekki hvort þér er kunnugt um, að
í þessu húsi eru tvær sjálfstæðar stofnanir.
Önnur er Kunsthalle sem er rekin af borgar-
yfírvöldum hér í Dusseldorf. Hin er Kunstve-
rein sem ég stjóma og er einkastofnun.
Kunstverein var stofnuð fyrir eitthundrað
og sextíu árum, eða árið 1829. Stofhendur
voru listunnendur og borgarar í Dusseldorf.
Þessi bygging sem við erum staddir í, var
byggð á ámnum upp úr 1960 fyrir Kunstve-
rein. En húsið reyndist vera of stórt og þess
vegna var borgaryfirvöldum boðin aðstaða
í því fyrir Kunsthalle. Og þessi tvö söfn
hafa verið hér undir sama þaki sfðan árið
1967. Þetta er um 3.000 fermetra hús og
af þeim gólffleti hefur Kunstverein um 500
fyrir listsýningar. Venjulega em tvær sýn-
ingar hér á sama tíma. Nokkmm sinnum á
ári hef ég þó alla bygginguna til afnota, en
í staðinn hefur Kunsthalle sama rétt einu
sinni á ári. Og ég vil bæta því við, að í jan-
úar síðastliðnum vom opnaðar þijár sýning-
ar samtímis í þessu húsi.“
— Hveijir voru þar á ferðinni?
„Einn þeirra var Alan McCollo sem er
bandarískur „neoconceptualisti". Annar var
Fortunato De Pero, „fíituristi", sem er lftt
þekktur hér í Þýskalandi; ftalskur og lést
árið 1926. í þriðja lagi var hér sýning með
verkum nokkurra júgóslavneskra lista-
manna, sem fást við tengsl á milli tískunnar
í dag og tfskunnar á nasistatfmanum. Það
var mjög pólitfsk sýning."
— Er góð aðsókn að sýningum héma?
„Já, hingað koma um eitt hundrað þúsund
géstir á ári. Fjöldinn er mikill og þannig vil
ég hafa það. Og þó að hér séu tvær stofnanir
í húsinu, sem er að sumu leyti vandræðalegt
þá hefur það líka sína kosti varðandi fjölda
gesta. Margir þeirra koma til þess að skoða
sýningu í annarri stofnuninni, en heimsækja
svo hina í leiðinni. Sýning sem nú stendur
hér yfír er svokölluð skiptisýning (binationa-
le) og er með verkum eftir listamenn frá
Boston, en þar em í staðinn sýnd verk lista-
manna frá Diisseldorf. Á undan þessari sýn-
ingu var hér sýning á þýskri ný-list, sem
er fremur óvinsæl hér, en samt komu um
þijátiu þúsund manns að skoða hana. Það
verður að teljast mjög góð aðsókn."
— Þú munt vera eða hafa verið með ein-
hveijar áætlanir um sýningu á íslenskri
myndlist?
„Já, ég er með áætlun um að sýna íslenska
list hér í listasafninu. Ég var f Reykjavík á
siðasta sumri og eyddi miklum tíma á vinnu-
stofum jistamann'a þar, og einnig víðar um
landið. Ég er ákveðinn í að halda hér íslenska
sýningu, en ég get ekki sagt þér hvaða verk
ég ætla að sýna, né nákvæma tímasetningu,
en sýningin verður væntanlega í október í
haust. Ég á von á Gunnari B. Kvaran for-
stöðumanni Kjarvalsstaða, hingað til Diis-
seldorf og þá munum við ræða nánar um
tilhögunina. Mig langar líka til þess að
standa að sýningu á list frá Dusseldorf í
Reykjavík. Sú sýning gæti orðið á þessu
ári, sennilega í nóvember, þó að við vitum
það ekki nákvæmlega ennþá. En þegar við
Gunnar ræddum þessi mál, töldum við best,
að hann bæri ábyrgð á íslensku sýningunni
hér í Dusseldorf, en ég á þeirri þýsku, sem
haldin verður í Reykjavík. Ég held að þetta
sé betra svona, heldur en að koma í stuttan
tíma til framandi lands og segja svo eftir
vikutfma: „Ég veit allt um list og listamenn
þar og get sett upp sýningu." Að mínu
mati er betra að leita til fólks í viðkomandi
landi."
— Þar sem þú hefur nú verið kynntur
fyrir íslenskri list, hvað getur þú sagt mér
um álit þitt á þeim verkum sem þér voru
sýnd?
„Það er ekki auðvelt fyrir mig að svara
þvf. Eftir heimsókn mína til íslands leið mér
alls ekki vel. Ég var kynntur fyrir mörgum
listamönnum, heimsótti þá á vinnustofur
þeirra. Þeir unnu mjög hægt, mjög óná-
kvæmlega og ófagmannlega séð frá þýskum
og vestur-evrópskum sjónarhóli. Mér /annst
þetta óþægileg reynsla á þeim tíma. Núna,
nokkrum mánuðum seinna, sé ég hins vegar
aðra kosti í þessum verkum. Ég ræddi þetta
vandamál mjög rækilega við Gunnar B.
Kvaran á heimili hans í Reykjavík og við
höfum einnig skipst á bréfum varðandi þetta
vandamál. Það er virkilegt vandamál á ís-
landi, að þar skuli ekki vera neinn „professio-
nal“ listamaður. En eins og ég sagði áðan,
þá vona ég, að ég fínni einhveija aðra kosti
í verkum þessara manna. Ég get ekki á
þessari stundu útskýrt nánar hvað ég á við,
né hveijir þessir kostir gætu verið. Ég get
bara sagt að það eru annars konar kostir
heldur en við miðum við hér.
Listamenn í Vestur-Evrópu og Bandaríkjun-
um eru önnum kafnir, þeir eru mjög upptekn-
ir. Þeir stjómá sjálfir sínum verkum auk
þess að vera listmálarar, rithöfundar eða
ljóðskáld. Sköpunarverk þessarar nýju kyn-
slóðar felast f stjómun á eigin listsköpun.
Þetta er aðalsmerki listamanna í dag. Ég
veit að ég hef kveðið upp harðan dóm, en
svona er þetta bara alls ekki á íslandi. Ég
vona að ég eigi eftir að ájá þar öðruvísi list-
sköpun, sköpun hins innri manns, og lista-
menn sem hafa meiri áhuga á eigin hugar-
heimi en annarra og þá hef ég trú á því,1
að við finnum eitthvað sem við getum sýnt
hér í Diisseldorf."
— Sást þú á íslandi eitthvað af verkum
látinna íslenskra listamanna?
„Já, og lfkaði það stórkostlega vel. Kjar-
val varð mér mikið undrunarefni og einnig
ef ég kann að bera rétt fram: myndhöggvar-
inn Einar Jónsson. Þama sá ég mjög áhrifa-
mikla list og í háum gæðaflokki. Og það er
undarlegt að Einar Jónsson skuli vera svo
lítið þekktur í Vestur-Evrópu eins og raun
er á.“
— Hefur þú séð eitthvað af verkum Errós?
„Já, ég hitti hann líka í Reykjavík í sum-
ar sem leið. Hann var á íslandi við laxveið-
ar. Við Erró áttum saman mjög ánægjulega
kvöldstund og ég heimsótti hann líka til
Parísar. Verk hans vom mjög þýðingarmikil
þegar popplistin var að ryðja sér til rúms.
Hann er einn örfárra evrópskra listamanna,
sem sköpuðu hina evrópsku popplist. Hún
er frábmgðin hinni bandarfsku. Erró skapar
listaverk sín í tengslum við söguna og hið
liðna. Og ég held að verk hans séu mjög
þýðingarmikil fyrir söguna. Hann er senni-
lega best þekkti íslenski listamaðurinn utan
fslands."
— Nú eru hér þijú listasöfn við sömu
götu, hlið við hlið ef svo má segja. Er ein-
hver samvinna á milli safhanna, eða kannske
samkeppni?
„Hvomtveggja. Við komum saman á fund
tvisvar á ári, forstöðumennimir fyrir Kunst-
halle, Kunstmuseum, Kunstsamlung og ég
og ræðum framtíðarverkefnin. Þetta er
Diisseldorf er nú ásamt Köln talin vera ein af þýðingarmestu myndlistarborgum heimsins. Þar eins og í Köln, Mönc-
hengladbach, Stuttgart og víðar hafa verið byggð glæsileg listasöfh nýverið. Myndin er afnýju safhi í DUsseldorf: Kunsts-
amlung Nordrhein-Westfalen, sem opnað var 1986.
4