Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.1990, Blaðsíða 3

lesbok
H @ E1H1 SILnJIíI Itl 1*1 [SlSHIl 13(11
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aðstoö-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurösson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: AÖalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Málverkið á forsíðunni er eftir Svavar Guðnason,
heitir „Gullfönsun“ og er frá árinu 1978. Myndin
er birt í tilefni þess að Listasafn íslands opnar í dag
yfirlitssýningu á verkum Svavars, þá fyrstu síðan
1960. Sýnd verða mörg verk Svavars, sem ekki
hafa komið fýrir almenningssjónir hér. Það eru
myndir í einkaeign hérlendis og erlendis og þar á
meðal er eitt meginverk Svavars, Veðrið, sem var
lánað frá Danmörku á sýninguna. Myndin á fors-
íðunni er í eigu Listasafns íslands.
síðari ára, er heiti á ritgerð eftir Garðar Halldórs-
son, húsameistara ríkisins og birtist hún í nýju safn-
riti, ísland 1990, semn komið er út. Það er hluti
ritgerðarinnar, sem hér birtist og þar er brugðið ljósi
á þær breytingar, sem orðið hafa í húsagerð okkar
uppá síðkastið.
í þáttaröðinni um rannsóknir á íslandi segir höfund-
urinn, Jón Guðmundson, að fræræktun sumra gra-
stegunda eigi að vera auðveld hér; einnig að rækta
lúpínufræ - og lúpínan getur skipt sköpum, þegar
ófijóum melum og móum er breytt í fijósamara land.
Lærdi
skólinn
í Reykjavík, síðar Menntaskólinn í Reykjavík, var
fyrst starfræktur 1846 eftir flutning frá Bessastöð-
um. Á síðari hluta 19. aldarinnar átti skólinn dijúan
þátt í að breyta Reykjavík í alíslenzkan kaupstað.
Þorsteinn Antonsson rithöfundur skrifar greinina.
JÓNAS HALLGRÍMSSON
Grátittlingurinn
- brot -
Ungur var eg og ungir
austan um land á hausti
laufvindar blésu ljúfir,
lék eg mér þá að stráum.
En hretið kom, að hvetja
harða menn í byl-sennu;
þá sat eg enn þá inni
alldapur á kvenpalli.
Nú var trippið hún Toppa,
tetur á annan vetur,
fegursta hross í haga,
og hrúturinn minn úti.
Þetta var allt, sem átti
ungur drengur, og lengi
kvöldið þetta hið kalda
kveið eg þau bæði deyði.
Daginn eftir var aftur
upp stytt, svo að menn hittu
leið um snjóvgar slóðir
storðar, og frost var orðið.
En það, sem mest eg unni,
úti, - Toppa og hrútur,
óvitringarnir ungu
einmana kuldann reyna.
Hvernig fór? Hér eg gjarna
hjarta mannlegt um sanna,
að, hvað sem hinu líður,
hjartað gott skóp oss drottinn.
Eg fann á millum fanna
í felling á blásvelli
lófalága við þúfu
lítinn grátittling sýta.
Flogið gat ekki hinn fleygi,
frosinn niður við mosa;
augunum óttabljúgum
á mig skaut dýrið gráa.
Kalinn drengur í kælu
á kalt svell, og Ijúft fellur,
lagðist niður og lagði
lítinn munn á væng þunnan.
Þíddi allvel og eyddi
illum dróma með stilli,
sem að frostnóttin fyrsta
festi með væng á gesti. —
Gesti yðarl Því ástar
óhvikul tryggð til byggða
vorra leiðir á vorum
vegarslynga tittlinga.
Lítill fugl skauzt úr lautu,
lofaði guð mér ofar,
sjálfur sat eg í lautu
sárglaður og með tárum.
Felldur em eg við foldu
frosinn og má ei losast;
andi guðs á mig andi,
ugglaust mun eg þá huggast.
B
B
Það gerðist aðfaranótt
laugardagsins 29. ágúst,
eina af þessum kyrrlátu
nóttum við Aragötuna
með alla garðana í blóma
og tijákrónumar teygj-
andi sig hátt yfir húsin
upp í næturhimininn í
sfðustu tilraun áður en haustið skylli á, að
konan var sofnuð en ég að lesa í mig syfju
frammi í eldhúskróknum til þess að geta
mætt til vinnu (eins og aðrir vinnandi menn)
á laugardagsmorgun. Allt í einu kvað við
geysileg sprenging einhvers staðar í ná-
grenninu. Á sekúndubroti geystust gegnum
hugann allar sjónvarpsmyndirnar af spreng-
ingunum í arabaheiminum, — þar til önnur
sprenging drundi. Hvað var að gerast? Hafði
sprengin orðið við Aragötuna? Hvað um
forseta lýðveldisins í næsta húsi? Eða kom
sprengingin frá flugvellinum? Eg heyrði
flugvéladyn og varð með ógn hugsað til
þess að flugvél hefði sprungið í loft upp, —
eða sprenging olíutankanna í Skeijafirðin-
um? Rétt í þessu kom konan mín fram skelf-
ingu lostin. — En þá fann hún lausnina í
norðurgluggunum: flugeldasýning á Há-
skólalóðinni!
Næsta dag fékkst fullnaðarskýring. Út-
gefendur eða rithöfundar eða hvorir tveggja
höfðu þaldið upp á afnám virðisaukaskatts-
ins á íslenskar bækur (svo nú fáum við
Einar Kárason skattfrítt þótt Shakespeare
sé enn í hæsta tollflokki), og höfðu fengið
leyfi lögreglustjóra til að sprengja bombur
og flugelda.
Þetta varð hin skemmtilegasta uppá-
koma, og fékk ég fregnir næstu daga af
„Bannað er að hafast
nokkuð að . .
ungu fólki við Aragötuna sem einnig hafði
fyllst skelfíngu við þessar nætursprengjur
(þessu bæti ég við, þar sem ég er ungur
maður á sjötugsaldri, til þess að menn sjái
að skv. viðbrögðum yngri manna við spreng-
ingunni miklu er ég alveg laus við kölkun
og fmnst ég fær í allan sjó („en það byijar
einmitt þannig," sagði séra Bjarni eitt sinn)).
Og nú verðum við öll að hugsa jákvætt
og taka á með Jákvæðu átaki, og þá koma
mér í hug fleyg orð lögreglustjórans okkar
sem hann lét falla í sjónvarpsviðtali þegar
meint árás var gerð á bílstjóra strætisvagns
í Breiðholti (þar sem við áttum eitt sinn
heima og líkaði mæta vel). Hann útskýrði
að úrbóta væri alls ekki að vænta frá lög-
reglunni, heldur yrðu menn að temja sér
nýja hugsun, nýtt hugarfar, forðast ofbeldi
og hver og einn að rækta sitt hugarþel.
Þessi orð voru mér svo hugþekk að ég man
ekki lengur orðalagið nákvæmlega, en þetta
gekk mér inn að hjarta og ég var innilega
sannfærður um nauðsyn slíkrar innri sið-
væðingar hugarfarsins. í þeim anda ákvaðö
ég nú að senda lögreglustjóranum eintak
af Lögreglusamþykkt Reykjavíkur þar sem
kveðið er á um að fólk skuli njóta næturfrið-
ar, ekki síst nóttina fyrir vinnudag (en ég,
eins og annað vinnandi fólk, fer til vinnu á
íí
laugardögum). En ég hætti við sendinguna
vegna lágra launa (það kostar sitt í frímerkj-
um) en birti hér kafla, ef hann mætti verða
oss öllum til áminningar að virða nætur-
svefn við verkamannsins kofa (og líka við
húsvegginn hjá forseta Islands á Aragöt-
unni). Kaflinn er svona:
„5. gr. Bannað er að hafast nokkuð að,
sem veldur ónæði eða raskar næturró
manna.“
Þessi lögreglusamþykkt er að vísu komin
til ára sinna og segja mér lögspekingar að
sumir kaflar hennar séu meira en hálfrar
aldar gamlir. Hún er einmitt frá tímum
gömlu embættismannanna sem báru fulla
virðingu fyrir sjálfum sér, starfi sínu og
almenningi, sem þeir þjónuðu. En nú eru
breyttir tímar. Og það vill stundum brenna
við að æðstu menn hafi mestu skömm á
almenningi, eins og kom fram hjá fulltrúum
borgarstjórnarmeirihlutans hér um árið þeg-
ar Reykjavík og Tjarnarendinn voru enn við
lýði og ekki var búið að skemma hlutföllin
milli Alþingishússins, dómkirkjunnar og
nærliggjandi húsa. Þá lýstu fulltrúar borgar-
stjórnarmeirihlutans því yfir í heyranda
hljóði að þeim fyndist að því mikil truflun
við sín störf að almenningur í Reykjavík
væri að skipta sér af því sem honum kæmi
ekkert við, nefnilega hlutföllunum við
norðurenda Tjarnarinnar. (En margir þeirra
sem eru utan borgarstjórnar vita að hlut-
föll eru höfuðgaldurinn við alla byggingar-
list. En nú lítur Alþingishúsið út eins og
garðhýsi, séð fra Tjamarbrúnrii, þegar ráð-
hússferlíkið er komið á sinn stað). Mér varð
dálítið ómótt við þessar yfirlýsingar fulltrúa
borgarstjórnarmeirihlutans, ekki síst þegar
annar þeirra átaldi flytjendur mótmæla-
skjals nokkurs fýrir að vera með hávaða
og ólæti (sem einnig er bannað í lögreglu-
samþykktinni) og brást hinn versti við þess-
um nöfnum á listanum. Eitt nafnið á skránni
var nafn konu minnar og geta þeir sem
þekkja mig rétt ímyndað sér hvernig ég ver
atkvæði mínu gagnvart þeim frambjóðend-
um sem sýna konu minni dólgsskap á al-
mannafæri. Umgengnisvenjur lærði ég hjá
mínu fólki á Hverfisgötunni, reykvísku
verkafólki, en ég er auðvitað moderne og
skil það að nú gilda allt aðrar reglur um
dyggðir og umgengni við náungann, einkum
meðal hátt settra manna, svo hvað er ég
að fárast um smámuni? Þetta ertu nýir
tímar!
Nú verð ég að ljúka þessu á jákvæðan
hátt með Jákvæðu átaki og bera fram fróm-
ar óskir um að ekkert okkar móðgi annað
heldur sýnum hvert öðru tillitssemi með
innri siðvæðingu lögreglustjórans að leiðar-
ljósi og látum af allri skelfingu og bombu-
sprengingum að næturþeli en notum í þess
stað nætumar til þess að elskast eins og
raunar alla daga. I (hér á að birtast mynda
af hjarta í huga lesandans) Reykjavík.
ÞÓRIR KR. ÞÓRÐARSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 22. SEPTEMBER 1990 3