Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1991, Blaðsíða 3
TPgmnr
iö] (öj ® ia] s] [m] ® (l) h [g [g [n [mi ®
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjór-
ar: Matthías Johannessen, Styrmir Gunn-
arsson. Ritstjórnarfulltr.: Gísli Sigurðs-
son. Ritstjórn: Aðalstraeti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Meðal íslenzkra myndlistarmanna, sem sezt hafa
að erlendis og haslað sér völl þar, er Vignir Jóhanns-
son, sem bæði er málari og myndhöggvari. Hann
hefur nú flutzt frá New York vestur til í Nýjti
Mexíkó og myndin á forsíðunni er úr vinnustofu
hans þar og birtist í listtímariti í tengslum við sýn-
ingu sem Vignir hélt þar vestra. Vignir nefnir verk-
ið „skúlptúr í framvindu” og er það unnið með bland-
aðri tækni úr bronsi, máluðu graníti og steinsteypu
Grunnurinn
að íslenzkri myndlist framtíðarinnar er Iagður í
Myndlista- og handíðaskóla íslands, sem hefur verið
gagnrýndur, m.a. fyrir að útskrifa of marga nemend-
ur. í viðtali við Lesbók telur Bjarni Daníelsson skóla-
stjóri þó, að ekki sé um of að útskrifa 45 nemendur
á ári.
Eiffelturninn
er tákn og fyrsta verk módernismans í byggingar-
list, segir Þorgeir Þorgeirsson, rithöfundur, í grein
sem fjallar þó ekki fyrst og fremst um þennan fræga
turn, heldur ýmislegt, sem gerst hefur í veröldinni
uppá síðkastið frá Vítetnamstríði og Watergatemál-
um til Persaflóastríðsins og þá ekki síst með tilliti
til hlutverks fjölmiðlanna.
Melstadur
í Miðfirði hefur lengi verið prestsetur og þar bjó á
árunum 1877-1906 merkisklerkurinn séra Þorvaldur
Bjarnarson ásamt konu sinni, Sigríði Jónasdóttur.
Þorvaldur var íjölgáfaður maður og mæltur á öll
helztu tungumál álfunnar. Um liann skrifareinn
af niðjum hans, Hólmgeir Björnsson.
HALLGRÍMUR PÉTURSSON
Ölerindi
Nú er eg glaður á góðri stund,
sem á mér sér;
guði sé lof fyrir þennan fund,
og vel sé þeim sem veitti mér.
Viljað hef eg á vina mót,
sem nú á sér,
reynt af mörgum hýrleg hót;
vel sé þeim sem veitti mér.
Þó mungátsorð séu mörg og smá,
sem oft við ber,
til lasta ekki leggja má,
því veldur sá sem veitti mér.
Yndi er að sitja öls við pel
og gamna sér;
en fallegt er að fara vel,
þó ör sé sá sem á skenkir.
Gott er að hafa góðan sið,
sem betur fer,
aldrei skartar óhófið,
og er sá sásll sem gáir að sér.
Gott er að hætta hverjum leik,
þá hæst fram fer.
Nú skal hafa sig á kreik;
vel sé þeim sem veitti mér.
Höfund Passíusálmanna þarf varla að kynna fyrir íslenzkum lesend-
um. Fyrir utan trúarlegan skáldskap Hallgríms, sem ber lang-
hæst, orti hann nokkur veraldleg kvæði, sum í gamansömum
tón, þar á meöal Ölerindi.
Hvers þarf með
í höfuðborg?
Aundanfömum vikum og
mánuðum hefur orðið
mikið jaml og japl og
fuður um óheyrilegan
kostnað umfram áætl-
anir við byggingu Perl-
unnar á Öskjuhlíð.
Sama hefur gerst við
byggingu ráðhússins og þar áður var það
breytingin umdeilda á Þjóðleikhúsinu.
Venjulegum ráðvöndum borgurum, sem
verða að bera ábyrgð á sínum fjármálum,
er þetta vitaskuld óskiljanlegt. Eigum við
svona bágborna sérfræðinga, að þeir geti
ómögulega gert marktækar áætlanir, eða
er viljandi lagt í stórframkvæmdir með vit-
lausar áætlanir til þess að þær fáist sam-
þykktar? Nákvæmtega það sama átti sér
stað með Leifsstöð, svo segja má, að þetta
sé orðin regla en ekki undantekning.
Það er svo allt annað mál, að kannski
er verðmiði á Perlunni uppá 1600 milljónir
og á ráðhúsinu uppá 3-4000 milljónir ekk-
ert til að væla útaf. Höfuðborg án mark-
verðra stórbygginga er svo sem ekki neitt
neitt, en af því sem skrifað er í blöðin er
ekki hægt að sjá að vælukjóarnir hafi yfir-
höfuð neinn metnað fyrir hönd borgarinnar.
Þeir sætta sig við þann dapurlega kotrassa-
brag, sem ennþá er á miðbæ Reykjavíkur
og sæmir ekki höfuðborg. Á fyrriparti aldar-
innar var farið myndarlega af stað með stór-
byggingar á borð við Hótel Borg og Natans
& Olsens-húsið, nú Reykjavíkur Apótek. Á
langmesta byggingaskeiði þjóðarinnar,
síðastliðin 60 ár, hefur svo til ekkert gerst
til framfara í Kvosinni, þar til byrjað var á
ráðhúsinu. Því miður skiptir það þó ekki
sköpum; það bregður ekki „stórum svip yfír
dálítið hverfi” eins og Einar Benediktsson
orðar það í kvæði sínu um útsæinn.
Ráðhúsinu svipar að því leyti til Norræna
Hússins, að það þyrfti að standa eitt sér til
þess að njóta sín. Það er of seint að tala
um það núna, en ráðhúsið hefði betur verið
byggt við suðurenda Tjarnarinnar, þar sem
það hefði notið sín frá öllum hliðum, auk
þess sem aðkoman að því hefði orðið marg-
falt auðveldari. Með þeirri staðsetningu, sem
barin var í gegn, meira af kappi en forsjá,
voru mistökin frá byggingu Þjóðleikhússins
endurtekin. Tvær grundvallarbyggingar í
höfuðborg - báðar með því bezta í íslenzkum
arkitektúr - eru staðsettar þannig að þær
njóta sín ekki og borgin hefur ekki heldur
þann ávinning af þeim sem skyldi.
Sama verður ekki sagt um Hallgríms-
kirkju og Perluna, sem er út af fyrir sig
er perla, en þetta nafn er svo væmið að
mér svelgist hálfparinn á í hvert sinn, sem
ég þarf að bera mér það í munn. Þessar
tvær byggingar rísa uppúr flatneskjunni og
setja meiri svip á höfuðborgina en flestar
aðrar, enda er þeim ekki kúldrað niður á
sama hátt og Þjóðleikhúsinu og ráðhúsinu.
Lengi hefur verið í tízku að ónotast út í
Hallgrímskirkju og fínna henni það til for-
áttu meðal annars, að hún sé sambland alls-
konar stíltegunda. Þessi gagnrýni hefur
heyrst frá sumum arkitektum, sem ég get
ekki ímyndað mér að skilji eftir sig nein
varanleg spor og hafa teiknað hús sem eru
álíka frumleg og skókassar. Að vísu finnst
mér að Guðjóni Samúelssyni hafi tekizt
betur með Þjóðleikhúsið og Sundhöllina, en
ég held að í framtíðinni, þegar áhrif hins
sálarlausa módernisma í byggingum verða
að fullu og öllu fyrir bí, þyki eftirkomendum
okkar mikill fengur í því að þessi kirkja,
sem engri annarri er lík, skuli gnæfa yfir
borgina.
Eg er líka nokkumveginn viss um, að
þegar framí sækir vill enginn án Perlunnar
vera og þessi 800 milljón króna hækkun,
sem nú er til marks um ábyrgðarleysi okk-
ar, gleymist sem hver annar hégómi. Meðal
alls þess sem við höfum byggt í seinni tíð
hefur Perlan mesta sérstöðu. Það er undir-
staðan, hitaveitutankamir, sem umfram allt
skapa húsinu þessa sérstöðu, svo og gler-
hvelfingin, en það er líka lofsvert, hversu
vel húsið er leyst að innan. Þarna er arki-
tektúr, sem hægt er að sýna með stolti og
er ekki eins og eftirmynd einhverra frægra
húsa í útlöndum.
Formrænt séð er Perlan veizla fyrir aug-
að og svo er önnur veizla að virða fyrir sér
útsýnið á fallegum degi. En veizlan endar
líka þar. Það plagar flesta arkitekta okkar,
að annaðhvort hafa þeir ekki litaskyn sem
skyldi, sem væri bagalegt í þessari atvinnu-
grein, eða þá að þeir em haldnir lithræðslu.
Perlan er afskaplega köld í lit að innan með
öllum þessum álklæðningum, stáli gleri og
annarri grámusku. Trjágróðurinn bjargar
miklu í þá veru að gera þetta glæsta um-
hverfi ögn hlýlegra, svo og myndlistin sem
þar er til sýnis. Þessvegna verður húsið
ekki eins og einhverskonar skelfileg klaka-
höll.
Allt breytist hinsvegar til hins betra, þeg-
ar hús með kuldalegan blæ fyllast af fólki.
Perlan er stórkostlegur vettvangur fyrir
margskonar uppákomur; það hefur þegar
komið í ljós. I sumar myndaði húsið eftir-
minnilega umgjörð utanum hátíðlega setn-
ingu á fjölþjóðlegu golfmóti og strax á eft-
ir fór fram tízkusýning á jarðhæðinni fyrir
troðfullu húsi. Þá sást að það er ómetanlegt
að eiga í slíkt hús að venda; það er einfald-
lega eitt af því sem þarf að vera til í höfuð-
borg.
Við höfum hinsvegar ekki eignast allt það
helzta, sem verður að vera í höfuðborg;
ekki sízt borg sem þykist hafa listrænan
metnað. Tónlistin er húsnæðislaus og það
fer lítið fyrir áhuga lands- og borgarfeðra
í þá veru að koma upp Tónlistarhöllinni, sem
þó er búið að teikna og á víst einhverntíma
að rísa í Laugardalnum. Það virðist vera
vel hannað fjölnota hús fyrir hljómleikahald
og óperuflutning. Þar að auki nýtist húsið
fyrir ráðstefnuhald, sem er nú eitt af því
sem við viljum auka til að skjóta fleiri stoð-
um undir gjaldeyrisöflunina.
Sá möguleiki hefur verið orðaður, að
Reykjavík verði kjörin „Menningarborg Evr-
ópu” á eftir Madrid, sem hefur heiðurinn á
næsta ári. Þetta mun örva straum menning-
arþyrstra ferðamanna til muna, því upphefð-
inni fylgir, að standandi listahátíð verður
að vera á því ári. Þó hér sé eitt og annað
sem til menningar horfír, má ætla að tals-
verða glýju þurfi að hafa í augum til þess
að láta sér detta þetta í hug í alvöru.
Borg sem vantar frambærilegt tónlistar-
hús getur ekki með neinu móti axlað þann
heiður.
GÍSLI SlGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 12. OKTÓBER 1991 3