Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1993, Page 4
Klaustrið og kirkjan á Montserrat.
Greinarhöfundur tók myndirnar.
Montserrat - mann-
völdum á Montserrat. Var gerð af henni
afar sérstök helgimynd (skúlptúr) úr dökku
efni og varð hún samnefnari þeirrar til-
beiðslu sem snéri að heilagri Maríu víða
um Mið-Evrópulönd (kölluð La Moreneta,
sú litla, dökka, eða þá Madonna de Monts-
errat). Meira að segja voru fyrstu kirkjur
í nýunnum Vesturheimi á dögum Kólumb-
usar vígðar madonnunni á Montserrat.
Páfar, kardínálar, keisarar, konungar og
andans menn styrktu trúarstarfið á Monts-
errat og brátt risu þar kapellur víðs vegar
við einstigi fjallsins og einnig stórt klaust-
ur og kirkja í gotneskum stíl. (á 15. öld).
Pílagrímar streymdu að og verðandi dýrl-
ingar, t.d. Ignatíus Loyola, dvöldu þar en
kirkjur, kapellur og altari víðs vega um
heim; allt frá Buenos Aires til Tókýó hafa
smám saman verið vígð í nafni Maríu á
Montserrat.
Klaustrið varð auðvitað mennta- og
menningarsetur eins og títt var. Prent-
smiðja tók þar til starfa 1490 en elsti starf-
andi kór heims varð þar til 1223 og má
enn hlýða á drengjaraddirnar í Escolania
syngja latneska og katalónska sálma og
tónanir. Katalónska er sem kunnugt er
all frábrugðin spænsku: sumpart nær lat-
ínu en- hún. Herir Napóleons frá Frakk-
landi gjöreyðilögðu meginbyggingar
Montserrat árið 1811 og lagðist munklífi
þar af til 1844 en nýjar og glæsilegar
byggingar risu þar'aftur á síðustu áratug-
um 19. aldar. Starfsemi þar varð fljótt
öflug á ný og í samræmi við hefðir og
Maríudýrkun. Tókst að hlífa Montserrat
við yfirgangi Frankós eftir borgarastyij-
öldina 1936-1939. Falangistum var sér-
lega uppsigað við katalónska sérstöðu og
hefðir enda átti lýðveldið einna mestan
bakhjarl í Katalóníu.
A vorum dögum koma hundruð þúsunda
manna til Montserrat á ári hveiju; sumir
í pílagrímsför, aðrir til að fá bót meina,
enn aðrir í menningarsögulegum tilgangi
og sumir til að njóta útivistar í stórbrotnu
umhverfi. Monterrat er um margt þunga-
miðja trúar, sjálfstæðishugsjóna og sjálfs-
ímyndar Katalóníu.
líf, náttúra og saga
Iðandi mannlíf og útsýni
Það er gaman að koma á Montserrat.
Jarðbundinn náttúruvísindamaður og
Um fjallið Montserrat sagði rithöfundurinn
Göthe: - Hvergi nema á sínu eigin Montserr-
at getur maðurinn fundið frið og hamingju.
Og þeir eru fleiri andans mennirnir sem hafa
lofað Montserrat þar sem það gnæfir yfir
Engum dytti í hug að
Montserrat sé
mannabústaður, ef hann
liti til Qallsins úr fjarlægð.
Svo hefur þó verið síðan
á 9. öld. Einsetumenn
tóku að iðka þar sína trú,
síðar munkar í klauStri
og nú er þar geysistór
trúar- og ferðamiðstöð
með nokkrum
ólíkindablæ.
Eftir ARA TRAUSTA
GUÐMUNDSSON
hæðir og daladrög Katalóníu, skammt frá
Barcelona. En fjallið er meira en upp-
spretta andans handa skáldum og heim-
spekingum. Það hefur verið tákn föður-
landsástar, helgur staður og lærdómssetur
öldum saman og nú einnig afar sérstætt
útivistarsvæði.
Nú þegar íslenskir ferðamenn taka æ
oftar að bregða sér af sólarströndum Spán-
ar til staða eins og Barcelona, þeirra ein-
stöku og áhugaverðu borgar, hljóta þeir
að svipast um eftir Montserrat sem bregð-
ur nafni sínu og útlínum svo víða um
Katalóníu.
Eins og órætt risavirki
Montserrat (Skarðafjail) er afar sér-
kennilegt. Það rís aleitt, firnabratt og hátt
upp af lítt skornu landi með tugum mjórra
turna; geysistór setbergsblokk, skorin og
tálguð af roföflunum, um 35 km norðvest-
ur af Barcelona. Hæsti tindur íjallsins er
1.235 m yfir sjó en það gnæfir, án nokk-
urs aðdraganda, eina 800-1.000 metra
yfir umhverfið. Flughá þverhnípi eru skor-
in djúpum rásum og sívalir turnarnir eru
allt að 200 metra háir. Efnið í fjallinu er
sandsteinn og völuberg, gjarnan kalk-
steins, eða marmaravölur í fíngerðum,
hörðum salla. Lagskiptingin er áberandi
og viða er bergið gljáslípað af veðri og
vindum. Skógarteygingar og runnar ná
upp í hveija skoru og skriðu og beijarunn-
ar eða blómplöntur skreyta lággróðurinn.
Engum dytti í hug að Montserrat sé
mannabústaður, ef hann liti til fjallsins
úr fjarlægð. Svo hefur þó verið síðan á
9. öld. Einsetumenn tóku að iðka þar sína
trú, síðar munkar í klaustri og nú er þar
geysistór trúar- og ferðamiðstöð með
nokkrum ólíkindablæ. Þétt stórhýsaþyrp-
ing eins og hangir ofan í gili og út með
þverhníptum klettum; háreist kirkja,
Myndin af
heilagri Mar-
íu (La More-
neta).
margra hæða byggingar, torg, götur og
breiðar steintröppur.
Löng saga
Fyrstu einsetumennirnir höfðust við í
hellum og byrgjum á Montserrat um það
bil þegar Island var að byggjast. Munka-
regla heilags Benedikts reisti svo klaustur
þar með tilstyrk kirkjunnar árið 1025.
Helgi var mest á heilagri Maríu og breidd-
ist fljótt út trú á kraftaverk af hennar
fjallamaður er þar á vonarslóð og ekki
spillir sagan fyrir sem loðir við hvern stein
og jafnvel við kliðinn í heilögum lindum.
Svalar hvelfingar og kyrrlátir gangar, torg
með óviðjafnanlegu víðsýni undir brenn-
heitri sól og margvísleg listaverk eru ekki
hversdagskostur á íslenskum fjöllum. Auð-
vitað er líka bullandi viðskiptapottur á
staðnum. Þar ægir saman fjöldaframleidd-
um minjagripum, skyndiréttum, klausturlí-
kjörum, bókum, Maríumyndum og þvílíku,
I
'i