Lesbók Morgunblaðsins - 02.10.1993, Síða 9
Káupmarinahöfn. Afi Rágnars var Jón Borg-
firðingur. Lengst til hægri þykjumst við
þekkja Jóhann Sveinsson frá Flögu. Jóhann
ritaði margt um bókmenntir og kveðskap
og gegndi starfi bókavarðar. Áður en lengra
er haldið er rétt að geta þess að mannijöld-
inn á hafnarbakkanum hefir nýlega hlýtt á
kórsöng við Menntaskólann í Ingólfsbrekku,
þar kvöddu Reykvíkingar norskan karlakór,
sem var hér í heimsókn, hélt marga hljóm-
leika við góðar undirtektir. Reykvískir hljóð-
listarunnendur eru að votta söngmönnum
virðingu sína og þökk með því að fylgja
þeim til skips.
Sigfús Einarsson tónskáld og söngstjóri
sést hér í fimmtu röð, hann bar hatt á höfði,
yfirskegg og harðan flibba með hornum.
Sigfús stendur nálægt Bergi Jónssyni til
vinstri. Ólafur Þorgrímsson iögfræðingur,
einn af forvígismönnum Tónlistarfélagsins,
lætur sig ekki vanta þegar færi gefst á
góðum söng, hann stendur rétt framan við
Gunnlaug Briem, aðeins einn á milli.
Ef við höldum til hægri á myndinni sjáum
við góðkunnan borgara sem unni vesturbæn-
um, KR og D-listanum, það er Erlendur
Ó. Pétursson afgreiðslustjóri Sameinaða
gufuskipafélagsins. Erlendur var sonur Pét-
urs Þórðarsonar hafnsögumanns, hann var
tengdur Reykjavíkurhöfn traustum böndum
vegna átthaga og ævistarfs. Erlendur Ó.
Pétursson var sannur vesturbæingur og
unni Knattspyrnufélagi Reykjavíkur um-
fram öðrum félögum Reykjavíkur. Hann var
eindreginn sjálfstæðismaður og skipaði oft
sæti á D-listanum. Sagan segir að Erlendur
hafi eitt sinn flutt ræðu á kosningafundi.
Meðal áheyranda voru Ólafur Thors og
Bjarni Benediktsson. Erlendi var tíðrætt um
þtjú stórveldi er hann setti ofar öðrum;
Yesturbæinn, KR og D-listann. Þá sagði
Ólafur Thors við Bjarna. „Helv.... karlinn.
Hann eyðileggur þetta allt fyrir okkur? Þetta
eru tómir Austurbæingar og þeir eru allir
í Val eða Fram.“
Ef rétt er munað, þá var það einmitt
Erlendur Ó. Pétursson sem bauð greinarhöf-
undi að taka þátt í einhveiju veglegasta
jólaboði sem enn lifir í minningunni. Versl-
unarmannafélag Reykjavíkur hélt jólatrés-
skemmtun í Bárubúð og þangað bauð Er-
lendur af rausn sinni til jólafagnaðar. Pétur
Þórðarson faðir Erlends var hafnsögumaður
Reykjavíkurhafnar, en þangað hafði Jón
Axel bróðir minn ráðist til starfa og muri
ég hafa flotið inn á þeirri báru. Pétur var
hestamaður góður og átti mósóttan klár,
sem kallaður var Mósi. Hann átti athvarf í
hesthúsi Sigurðar Sigurðssonar í Brekkholti
við Bræðraborgarstíg og veittist mér sú
ánægja að skammta Mósa töðu á stallinn.
Ef ég man rétt þá stóð Rauðka, rauð hryssa
sem bróðir minn átti, við hlið Mósa og kumr-
aði vingjarnlega þegar komið var í hesthús-
ið.
Það kann þó að hafa verið síðar, því
margt skolast til á langri leið.
Pétur Guðfinnsson sjónvarpsstjóri er syst-
ursonur Erlendar Ó. Péturssonar og heitir
nafni afa sins.
Lengst til hægri er maður sem ber ljósan
hatt með dökkum borða, þverslaufa prýðir
hálstau hans. Skyrtubrjóstið er skjanna-
hvítt. Þetta mun vera Guðmundur Guð-
mundsson starfsmaður hjá Garðari Gísla-
syni. Guðmundur var sérstakt lipurmenni,
rómaður fyrir góðvild og hæfni í starfi,
hann bjó í fögru húsi við Laufásveg.
Guðmundut' Guðmundsson starfsmaður
Garðars Gíslasonar var kvæntur Magnþóru
Magnúsdóttur, hún var systir Guðlaugar
konu Bjarna frá Vogi alþingismanns. Áður
en Magnþóra giftist Guðmundi eignaðist
hún son með Kjartani Konráðssyni síma-
starfsmanni, það var Þórir lögfræðingur,
starfsmaður Landsbankans. Kona hans,
Steinunn, lifir enn, fögur sem forðum, hún
var tengdamóðir Péturs Axels bróðursonar
míns, svo við sjáum af þessari mynd að víða
liggja vegamót og ættartengsla má lengi
leita.
Skammt til hliðar við Guðmund er Bene-
dikta Benediktsdóttir, systir Gunnars Espól-
íns baðstofufélaga Þórbergs. Benedikta
söng um áratugaskeið í Dómkirkjukórnum,
rosknit' Reykvíkingar minnast hennar enn
í dag frá hátíðastundum í kirkjunni.
Hér verður numið staðar í upptalningu,
ef myndin prentast vel má ætla að lesendur
blaðsins kannist við ættingja eða vini í hópn-
um á hafnarbakkanum. Ljósmyndin er tekin
af norskum manni sem hér var gestur og
tók fjölda mynda á ferðum sínum um land-
ið. Segja mætti frekar af ferðum hans síð-
ar. Ef lesendut' Lesbókar Morgunblaðsins
telja sig þekkja einhvern á myndinni er slík
vitneskja vel þegin.
Höfundur er þulur.
Brúarvinnuflokkurinn sem sá um smíði brúarinnar yfir Lagarfljót 1903.
Fyrsti íslenski
verkfræðingurinn
ár eru liðin eitt hundrað ár frá því að Sigurður Thor-
oddsen, fyrsti íslenski verkfræðingurinn, hóf störf
hér á landi. Mikið hefur áunnist í verklegum fram-
kvæmdum á þessari einu öld, en fyrir komu Sigurð-
ar Thoroddsen var landið svo til algerlega vega- og
Hundrað ár eru frá því
að Sigurður Thoroddsen,
fyrsti íslenski
verkfræðingurinn, hóf
störf hér á landi. Hér
segir af framlagi Sigurðar
til að koma íslendingum
inn í verkmenningu
nútímans og hvernig
landsmenn tóku á móti
honum, nýútskrifuðum
verkfræðingnum.
Eftir JONAS BJORN
SIGURGEIRSSON
brúarlaust. Framlag Sigurðar til að koma
íslendingum inn í verkmenningu nútímans
var mikið en með hvaða hugarfari tóku lands-
menn á móti honum, nýútskrifuðum verk-
fræðingnum?
Reykjavík var lítill bær árið 1882. Þar
bjuggu aðeins nokkur þúsund manns og í
þessu smáa samfélagi reyndu flestir að fylgj-
ast sem best- með því hvað hinir voru að
gera. Einu fylgdust þó nær allir bæjarbúar
með og'það voru skólapiltarnir í Lærða skói-
anum. Stafaði það sumpart af öfund í garð
þeirra sem höfðu tækifæri til að mennta sig,
en þó aðallega af því að skólapiltarnir settu
mikinn svip á bæinn. Það var því ekki laust
við að margir Reykvíkingar spyrðu sjálfa sig
sumarið 1882, hvort Sigurður litli Thorodd-
sen væri með réttu ráði. Hann, nýstúdentinn
sem var á leið til kóngsins Kaupntannahafn-
ar, ætlaði sér að nema einhvetja torkennilega
námsgrein. Hann vat' að fara í nám sem
venjulegt fólk gat vart talið annað en óþarft.
Hvað átti að kalla þessa námsgrein hans?
Ekki hafði enn verið búið til íslenskt orð
yfir fyrirbærið. Fréttin flaug um bæinn, Sig-
urður Thoroddsen var á leið í nám, sem síð-
ar vat' nefnt verkfræði.
Eins og gefur að skilja var þessi fræði-
grein nánast óskrifað blað í hugum flestra
Islendinga, og því er ekki undarlegt að áform
Sigurðar hafi orðið sumum umhugsunarefni.
Hvers konar nám er þetta? Ertu á leiðinni í
herinn? Þessara spurninga var Sigurður iðu-
lega spurður. Og samkvæmt heimildum voru
þeir sem á annað borð vissu eitthvað um
verkfræðinám þess jafnframt fullvissir, að
vart fyndist „ópraktískara" nám fyrir ungan
og efnilegan pilt.
í raun hafði Sigurður átt erfitt með að
ákveða sig. Hann hafði mikið hugleitt lög-
fræði- eða málfræðinám, en ákvað svo að
verkfræði skyldi það vera. Ástæða þess að
það varð fyrir valinu var sá rnikli áhugi sem
Sigurður hafði á stærðfræði. Hann vildi helst
nema fag þar sem nóg væri að reikna. Það
var hins vegar ekki nema von að hérlendis
hefðu menn uppi efasemdir um gildi verk-
fræðimenntunar. Á landinu starfaði enginn
verkfræðingur. Auðvitað átti Sigurður að
leggja fyrir sig arðvænlegra fag, svo sem
guðfræði eða lögfræði. Þá ætti hann, er heim
kæmi, öruggt brauð eða sýslu. Slíkur var
háttur hygginna rnanna.
Sigurður Thoroddsen.
Asgeir Bjarnþórsson
Málverk eftir
Ætt Og Uppruni
Sigurður Thoroddsen fæddist að Leirá í
Borgarftrði hinn 16. júlí 1863. Hann var
sonur þeirra Jóns sýslumanns og skálds,
Thoroddsens, og Kristínar Ólínu Þorvalds-
dóttur. Jón Thoroddsen er eflaust þekktastur
fyrir það að hafa skrifað fyrstu íslensku
skáldsöguna, Pilt og stúlku. Alls eignuðst
þau hjón fjóra syni og var Sigurður yngstur
þeirra. Þegar hann var aðeins fjögurra ára
gamall missti hann föður sinn. Eftir lát hans
fluttist fjölskyldan búferlum til Reykjavíkur
þar sem hún bjó síðan við heldur kröpp kjör.
Þrátt fyrir það tókst Kristínu með frábærum
dugnaði að koma öllum sonum sínum til
inennta, og urðu bræðurnir síðar landskunn-
ir. Þorvaldur, sá elsti, var náttúrufræðingur
og prófessor að nafnbót við Kaupmannahafn-
arháskóla, Þórður var kunnur læknir í Kefla-
vík og síðar féhirðir í íslandsbanka, og Skúli
varð landsfrægur maður, bæjarfógeti og rit-
stjóri Þjóðviljans, hins fyrra.
Sigurður útskrifaðist úr Lærða skólanum
vorið 1882 aðeins 18 ára gamall, með þokka-
legum árangri. Síðsumars þetta sama ár
hélt hann svo af landi brott til Danmerkur.
Næstu ár hugðist hann dveljast i Kaup-
mannahöfn þar sem hann ætlaði að nema
„mannvirkjafræði“ við Fjöllistaskólann þar í
borg. En sá skóli nefnist nú Danmarks Tekn-
iske Hojskole (DDH). Sjá næstu síðu.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 2. OKTÓBER 1993 9