Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1994, Síða 3

E
\E m
ISSBÚK
® 1°] S S100 E E 0 [H @] □ ® g]
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykiavík.
Kista
Kveldúlfs - er hún fundin, spyr Karl Gunnars-
son, sem raunar er jarðeðlisfæðingur á Orku-
stofnun. Hann rekur frásögn Eglu af fundi kist-
unnar „í vík einni“, líklega nærri Borg á Mýr-
um, og að menn hlóðu grjóti að henni. Eina
visbendingin um staðinn er ömefnið Kveldúlfs-
höfði, en þar er engin dys, enda telur greinar-
höfundur að sagan sé uppspuni - en um hvað
fjallar hún þá?
1964
Fyrir réttum 30 árum var margt nýtt á döfínni
í Reykjavík, bítlaæðið á fullu, Hljómar í Kefla-
vík vinsælasta hljómsveitin, menn deildu ákaft
um Keflavíkursjónvarpið og væntanlegt Ráðhús
í Reykjavík, Filipus drottningarmaður og Tal
stórmeistari heimsóttu landið, en Davíð Stefáns-
son féll frá. Um þetta og margt annað skrifar
Olafur Ormsson rithöfundur.
Close
Maður er nefndur Chuck Close oger bandarísk-
ur listmálari, sem löngu er heimskunnur fyrir
sérstæðar mannamyndir; andlit í risastærðum
sem nú uppá síðkastið eru málaðar með sér-
stæðu punktakerfi, svipað og notað er í prent-
un. Þessi listamaður er lítillega kynntur fyrir
þeim sem ekki þekkja hann.
ÓLAFUR JÓHANN SIGURÐSSON
Firring
Ég þóttist horfa út um glugga á glugga.
í garðinum, þar sem sólskin og tunglskin léku,
sá ég á flötinni reika skugga af skugga.
Ég skundaði þegar út um dyr á dyrum,
en dökkar og bjartar hurðir fyrir mér véku.
Og þegar ég stóð loks andspænis glugga á glugga
í garðinum, þar sem sólskin og tunglskin léku,
komu á móti mér ótal skuggar af skugga,
en skugginn sem átti þá hvarf inn um dyr á dyrum
og dökkar og bjartar hurðirnar undan véku.
Og fyrr en mig varði sortnaði gluggi á glugga.
í garðinum, þar sem sólskin og tunglskin léku,
reikuðu saman skuggar af horfnum skugga.
Ég skalf og fann ekki lengur dyr á dyrum,
þar sem dökkar og bjartar hurðir fyrir mér véku.
Á flötinni undir myrkvuðum glugga á glugga,
í garðinum, þar sem sólskin og tunglskin léku,
hlaut ég þann dóm að verða skuggi af skugga.
Ólafur Jóhann Sigurðsson, 1918-1988, vareinn helzti raunsaeisrithöfund-
ur þjóöarinnar á árunum eftir seinni heimsstyrjöld. Hann var einnig Ijóð-
skáld og hlaut bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs 1976.
Gull landsins
Samtökin Barnaheill voru
stofnuð hér á landi fyrir
réttum fimm árum. Til að
minnast þess var nýlega
efnt til ráðstefnu á vegum
samtakanna um málefni
bama. Vissulega er margt
í almennum tíðindum að
undanförnu sem vakið hefur umræður um
líf og aðbúnað barna og unglinga. Ráð-
stefna Barnaheilla er liður í þeirri vakn-
ingu.
Um afstöðu fólks hér á landi til barna
mætti vitna í setningu sem var á vörum
manna á árum áður þegar síld var fyrir
ströndum: „Síldin er silfur hafsins en börn-
in gull landsins." Hugsunin að baki orðun-
um höfðar til þess að hver ný kynslóð er
vaxtarbroddur samtímans. Ekki skal fjöl-
yrt hér hvernig fór um þann silfursjóð úr
sjó en gullið landsins, sjálf börnin, ráðum
við nokkru um hversu skírt það verður.
í sérhveiju kristnu samfélagi hljóta al-
menn uppeldismarkmið að taka mið af
heiðarleika til orðs og æðis, tilitssemi og
alúð í mannlegum samskiptum og virðingu
fyrir sjálfum sér og öðrum. Hvert barn fái
það veganesti út í lífið að vilja gera gott
betra og öðlist þroska til að vilji þess og
vitund falli í einn fargveg.
Foreldrakynslóðin á öllum tímum er
handhafi þessa verkefnis og ef vel tekst
til á hún bakland í næstu kynslóð á und-
an, það er að segja afanum og ömmunni
eða öðrum skyldmennum. Þegar barn er
borið til skírnar beinir presturinn orðum
sínum til safnaðarins og felur honum
ábyrgð á hinum nýja einstaklingi. Þannig
er vísað til samábyrgðar allra á ungviðinu,
almenningi og félagsmótandi öflum.
Þyngst vegur þó ábyrgð foreldra hvort sem
þeir bera gæfu til að eiga samleið eða ekki.
Sagt er að við ögum þá sem við elskum,
vegna þess að við elskum þá. Fjarri mér
er að ætla okkur íslendingum að við unn-
um ekki börnum okkar. Þvert á móti finnst
mér stundum, þegar viðmiðun fæst, að
óvíða muni börn jafnvelkomin og hér; gleði
okkar og stolt djúpt þegar börnin eru leidd
fram. En teikn virðast á iofti að slaknað
hafí á öguninni.
Almenn lög og reglur eru beinagrind
þjóðfélagsins og tæki til að halda því í
böndum. Ef þau eru ekki í heiðri höfð
skapast ójafnvægi er getur leitt til glund-
roða, mannlegt samfélag leysist upp í
frumeindir sínar og lögmái hins sterka og
uppivöðslusama ráða ríkjum. Viljinn til að
hlíta þeim lögum sem gilda verður að skap-
ast innan veggja heimilisins á þroskaskeiði
barnsins. Með öðrum orðum, barnið verð-
ur, áður en heimdraganum er hleypt, að
læra að hlýða skynsamlegum grundvallar-
atriðum sem því smátt og smátt skilst að
eru nauðsynleg og óhjákvæmileg. Þegar
út í lífið kemur og það á að standa á eig-
in fótum er mikils virði að reynslan að
heiman og eigin dómgreind vísi því á hvar
mörkin liggi og þau lög og reglur sem
eðlilegt og sjálfsagt er að fara.eftir.
Heilbrigður og skynsamlegur agi er öll-
um hollur. Undanlátssemi í stað aðhalds
eru misskilin gæði við barn ef afleiðingarn-
ar veikja innviði þess sem einstaklings.
Barn sem kemst upp með að fá vilja sínum
framgengt í málum, sem það í hjarta sínu
veit að ekki má, ef það bara suðar nógu
Iengi, hefur fengið röng skilaboð til fram-
tíðar. Börnunum er fyrir bestu að þeim séu
sett ákveðin mörk sem þau vita að EKKI
verður farið yfir og í reynd vilja börnin
það helst.
Líklega er gildi góðs fordæmis hvergi
jafn afgerandi og gagnvart börnum og
unglingum. Innihaldsrík samvera með sín-
um nánustu er sennilega innsta þrá hvers
bams og skilar þeim mestu ef þeir sem
eldri eru temja hugsun sína, hátterni og
tal. Þá læra börnin af því sem fyrir þeim
er haft.
Ekki skal dregið í efa að hlutverk for-
eldris og annarra uppalenda geti verið örð-
ugt í daglegri önn við að sjá fjölskyldunni
farborða. Tímaþröng, ferðir milli staða
vegna vinnu og skóla er mikið álag á börn
og fullorðna. Fengur er að öllu því er létt-
ir þann eril svo sem einsetinn skóli, við-
vera eftir þörfum í skólunum, leikskóla-
pláss fyrir þá sem vilja og samstilling á
tímasetningum vinnumarkaðarins og þörf-
um fjölskyldnanna. Því það er sama fólkið
sem sinnir hvorutveggja, ber uppi atvinn-
una og hefur ábyrgð á æskufólki.
En það er á fleiri sviðum sem augljós-
lega er þörf samstillingar og skal hér tek-
ið dæmi. í miðbæ Reykjavíkur er að kvöldi
og aðfaranótt laugardags og sunnudags
verulega stór hópur unglinga og allt að
því barna í bland við þann manngrúa sem
þar fer nánast hamförum af margs konar
tilefni. Umhverfíð og atgangurinn er ekki
við barna hæfi en samt eru þau þar. Undr-
un vekur hversu margir foreldrar hafa
gefið eftir fyrir þessum börnum og ungl-
ingum varðandi útivist langt fram yfír
leyfilegan tíma að kvöldinu; sýnast láta
sér í léttu rúmi liggja hvar börnin eru eða
fylgja því ekki eftir hvar þau halda sig.
Fordæmið sem börn og unglingar fá við
þessar aðstæður er ekki til fyrirmyndar
og það hlýtur einfaldlega að verða að taka
í taumana. Koma verður á sambandi milli
uppalenda svo þeir tali einum rómi við
börnin í borginni um hvað sé leyfílegt og
hvað ekki og því fylgt eftir. Og umfram
allt verður að segja þeim stríð á hendur
sem gera út á arðinn af áfengisneyslu
barna og unglinga.
Hvert það barn sem lærir listina að
gera sér glaða stund á þennan hátt getur
verið í hættu þegar til lengri tíma er litið.
Hvert mannsefni sem fer í súginn er tjón
fyrir þjóðarheildina - og af fólkinu ræðst
framtíðin!
BJÖRG ElNARSDÓnTR
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5. NÓVEMBER 1994 3