Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.1995, Blaðsíða 3

SEAMUS HEANEY
LESBOE
® ® 0II ® 11 Hl E 0 (D S □ ® E
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Forsíðan
Myndirnar eru af nýju kirkjunni, sem nú er risin
í Reykholti í Borgarfirði. Áfast við hanatil vinstri
er bókasafn sem nefnt verður Snorrastofa. Að
innan eru kirkjan og bókasafnið ófullgerð, en,,
stefnt er að því að öllu verði lokið á Snorrahátio
næsta sumar. Með þessari glæsilegu kirkju hefur
staðurinn fengið hliðstæða viðreisn og Skálholt á
sínum tíma með kirkjunni þar. Ljósm.Les-
bók/GS.
Bílasafn
í Yztafelli í Köldukinn hefur Ingólfur Kristjánsson,
bifvélavirki og bílabóndi, dregið saman mikið safn
fágætra eintaka af bílum og er sá elzti Ford vöru-
bíll árgerð 1929 og að hluta til úr samskonar bíl
sem Ingólfur ók sjálfur í Bretavinnunni. Þama er
saman komin samgöngusagan og atvinnusagan frá
fyrri áratugum, en yfírleitt hafa menn ekki haft
dug eða áhuga til að bjarga þessum gripum. Blaða-
maður Lesbókar kom að Yztafelli og leit á safnið.
Eldsmiðjan
Karl Guðmundsson þýddi.
Allt sem ég veit er dyr að dimmusal.
Úti margt ryðgað: öxlar, gjarðaheðja;
irmi þar: hamars hvellskært klíng í steðja
og neistaþot sem þanin blævængstél
og suðuskviss er skeifa í þró er hert.
Skipa mun steðjinn rúm í miðju hringsins,
þver fyrir stjöl með ægt horn einhyrningsins,
altari traust, sem verður ekki hrært.
Hér leggur karl sitt afl í íð og hljóm.
Stundum, skinnsvuntu gyrtur, gróm í nös,
gægist hann út við stafinn; minnið ert
við hófaglamm, er geysist yssins rás.
Rymur lágt, fer inn, — slengt hurð, slett í góm, —
að slá ósvikið járn — við belgjar hvás.
Fortíðin
á Vesturlandinu í Eistlandi er föglum ljóma;
þar var þá samfélag Eistlands-Svía. Þetta sam-
félag rústuðu Rússar, það er ekki til lengur og
sagan af Vesturlandinu er átakanleg. Það er
síðari hluti greinar Arnars Guðmundssonar,
blaðamanns, sem hér birtist.
Höfundurinn er írskt skáld og hlaut hann bókmenntaverðlaun Nóbels á þessu
ári. Þýðandinn er leikari og hefur Lesbók áður birt þýðingar hans á Ijóðum
Seamus Heaneys. Ljóðið sem hér var valið, birtist fyrst í tímariti þýðenda, Jóni
á Bægisá, 1994. Ljóðabók með Ijóðum Seamus Heaney í þýðingu Karls Guð-
mundssonar kemur út innan skamms hjá Bókaforlaginu Bjarti.
Þriggja
heima sýn
EG SKRIFAÐI þetta ekki,
ekki frekar en annað
sem fer frá mér með
þessum tóni, það rann á
mig æði. Henni sem of-
býður, hvað sem hún
heitir, hún skrifaði þetta.
Hún sem vill laga heim-
inn með handafli. Það sem vakti hana upp
var kjaraumræðan seint í september. Þegar
þjóðfélagið fær móðursýkiskast opnast
sprunga í manni með gufum svo maður sér
sýn:
Við erum öll á leiðinni að verða heims-
borgarar. Öll. Það hljómar fallega. En sum
eru fyrsta heims borgarar, sum annars
heims borgarar og meðallaunaþrælar stoltir
af því að komast af, en afgangurinn þriðja
heims borgarar smánarlauna eða atvinnu-
leysis. Þessir þrír heimar eru ekki landfræði-
legir lengur, eru farnir að ganga meira og
meira inn í hvern annan.
Lætin út af launahækkun alþingismanna
fengu menn til að hugsa um stéttaskiptingu
heimsins og íslands sem er einn og sami
hluturinn. Framtíðarríkið verður svona
ranglátt' eins gott 'að kyngja því og fara
að athuga hvort hægt sé að laga þennan
óskapnað eitthvað til. Það verður að finna
mannsæmandi flöt fyrir alla. Snúa viðhorf-
unum við, breyta hugmyndafræðinni. . .
gera fátæktina aðlaðandi? Setja hana í Eden
og gefa henni gott kapalkerfi? Ég get ekki
sagt þetta nema gerast sjálfboðaliði í ör-
byrgð. Geri það rétt bráðum - og tek með
mér verkalýðsforystuna.
Það vantar mannsæmandi kjör og verk-
efni handa öllum. Er ekki fullt af fólki sem
vildi frekar sinna köllun eða grillum en
selja vinnu sína? Úr því enga vinnu er að
fá fyrir stóran hluta heimsins er þá ekki
hægt að láta alla sem vilja gera eitthvað
skapandi sleppa launavinnu sinni, svo at-
vinnuleysingjar sem eru praktískari geti
fengið hana? Senda þá á námskeið. Þá
gæti vaxið fram menning í lagi. Búa til
fallega og tilgangslausa hluti fyrir augu,
eyru, munn, húð, bara af því manni finnst
það gaman, það væri fátæktarinnar virði
í góðu loftslagi með ódýrum mat.
Danir borga fólki fyrir að víkja úr vinnu
sinni í ár og hleypa atvinnuleysingjum að,
góð hugmynd, hringrás. Snjallt væri að
mynda hringrás milli stétta og heimshluta,
láta ríka fólkið og fátæka skiptast á kjör-
um, í eitt ár eða kannski bara mánuði eða
vikur, ríku mundu ekki þola meira. Ekki
skiptinemar heldur skiptikjör. Sá ríki mundi
læra að meta munaðinn sinn, og sá fátæki
fengi að kynnast honum, bilið mundi
minnka. Sá ríki fengi áhuga á að styrkja
nýja fátæka vini sína, og sá fátæki fengi í
sig_ ljóð og himnaríki.
íslendingar hafa nýlega horft á þjóðfé-
lagshóp falla niður í íslenskan þriðja heim
sárrar fátæktar. Og veðrið er ekki einu sinni
gott hérna eins og í löndum þriðja heims,
nauðþurftir dýrar, viðhorfin til iðjuleysis og
fátæktar svipuð og til róna og listamanna,
vafin í fornan fordómahnykil. Það hlýtur
að vera ömurleg líðan að finna sig breytast
í þriðja heims fólk í landi sem var svo sjálfs-
ánægt nýkomið frá nýlendustigi til alls-
nægta. Einu sinni voru nær allir hér fátæk-
ir, við vorum öll fátæk saman, það var miklu
betra. Niðurlægingin við að eiga ekki það
sem umhverfið krefst er eitt ömurlegasta
ástand sem til er.
Heimurinn er kominn hingað, með öllu.
Hingað er komið útlenskt ofbeldi, sem
sprettur af skrýtinni spennu, misrétti og
misgengi. Hundurinn gólaði forðum spenn-
una í dalnum upp í tunglið, spangóiaði
spennuna, spangólaði tunglinu sannleikann,
húsbóndinn lamdi kellinguna, sem lamdi
hjúið og barnið, sem kvöldu hundinn og
köttinn, sem pyntaði rólega mús sem fékk
hægt andlát. Spennan þurfti út og jafnvel
betra að finna til eftir höggin og lemja eða
grenja í sig náttúrlegt morfín en finna ein-
tóma angistarspennuna í hungri og niður-
lægingu. Og sá sem gat engan lamið eða
bitið gólaði upp í tunglið. Hundurinn.
Með velmeguninni var allt síðan orðið svo
gott í allsnægtum og jöfnuði að enginn átti
að þurfa að lemja annan. En nú eru börnin
farin að lemja eða stinga spennuna í samfé-
laginu inn í hvert annað, svo einhver finni
til í líkamanum frekar en þau í sálinni finnst
þeim, svo þau fmni frekar til sektar en
spennu, svo rafmagnið komist sína leið.
Þriðji heimurinn hatar fyrsta heiminn
ofboðslega, hann gubbar yfir fiskverkunar-
borðið í Vestmannaeyjum og vill stinga og
ég veit ekki hvað alþingismennina sína sem
létu þetta allt verða svona og þykjast geta
verið á fyrsta heims launum fyrir menntun
sína eða slægð, ábyrgð og völd. Konan sem
þurfti að gubba á alþingismennina verður
að fá meiri peninga.
Ríka fólkið á bæði tíma og peninga.
Meðallaunaþrælarnir peninga en engan
tíma. Leysingjarriir enga peninga en tíma.
Ríka fólkið getur ruglast í sælunni af því
að eiga of mikið og fá alla drauma upp-
fyllta. Meðallaunaþrælunum líður svo vel
af heiðarlegri vinnu að þá langar lítið, nema
þeir séu því skrýtnari, og þá ættu þeir að
gerast leysingjar. Leysingjarnir hafa nógan
tíma til að dreyma sér góð kjör, sem dugar
þó illa ef raunveruleikinn er kaldur og full-
ur af niðurlægingu.
Þriðji heimurinn er kominn hingað, með
fátækt og atvinnuleysi. Mér finnst nú lág-
mark á þriðja árþúsundinu að þeir sem við
slík kjör búa njóti þeirra í góðu loftslagi
þar sem nauðþurftir eru ódýrar. Þar sem
hugmyndaheimurinn virðir allt mannlegt
ástand, með lifandi trumbuslætti og orðlaus-
um rímum og miklu spangóli og hitabeltis-
gróðri, þar sem er swing og samúð og allir
á sama plani svo fólk njóti lágmarks dýra-
réttinda.
Leysingjarnir með aumingjastyrkina
gætu kennt eitthvað í hitabeltinu, skapað
úr draumefni og sent til baka, að minnsta
kosti liðið vel í vímu yfir hitanum og grænk-
unni og átt ríflega fyrir húsaskjóli og mat.
Það mætti lækka styrkina, það er svo ódýrt
að lifa í þróunarlöndunum. Málfræðingar
fengju vinnu við að mæla það sem kemur
út úr munnunum. Þar mætti setja upp ís-
lenskar verksmiðjur með enn lægri launum
fyrir íslenska láglaunamenn, því ódýrara
.væri að lifa af ávöxtum og gijónum og
apakjöti í hitanum, húsin þurfa ekki að vera
stærri en svefnherbergi, því hægt er að una
sér úti á palli í sígóðu veðri.
Já, ég legg til að aumastir íslands, hálf-
dauðir gjaldþrota, láglaunamenn, atvinnu-
leysingjar, styrkþegar, rónar, gamalmenni,
listhneigt draumórafólk, margra barna fá-
tækir og einstæðir foreldrar, hið fagra og
viðkvæma mannlega angistar auma, fái að
fara í hitabéltisloftslag með styrkina sína
og dútlið. Aftur til Eden, sem sagt. Ódýrt
fragtflug. Fyrsta heims fólkið þar á meðal
þingmenn búi á Spáni og Flórída og veri i
fjarskiptasambandi við það sem það á og
stjórnar. Þegar aðeins meðallaunaþrælar og
ein stétt verður eftir á íslandi verður örugg-
lega friður aftur, enginn stelur, lemur, gólar
upp í tunglið eða sprautar sig, og enginn
verður eftir til að öfunda eða fyrirlíta. Þá
verður aftur ein stétt á íslandi, allir dugleg-
ir og meðvitaðir um uppeldisfræði. Oska-
landið.
ÞÓRUNN VALDIMARSDÓTTIR.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 14. OKTÓBF.R 1995 3