Lesbók Morgunblaðsins - 13.04.1996, Blaðsíða 6

Arfleifð
Barböru
arbara Árnason, fædd Moray Williams, var.
listakona svo fjölhæf að þegar Félag ís-
lenskra myndlistarmanna dró saman yfirlits-
sýningu til heiðurs henni fimmtugri árið
1961, þurfti að skipta sýningunni niður í
BarbaraÁrnason,
1911-1975,varaf
enskum uppruna en
gerðist íslenzk listakona,
framúrskarandi Qölhæf
og fáguð. Hún var
Kópavogsbúi ogListasafn
Kópavogs heiðrar nú
minninguhennarmeð
sýningu, sem opnuð
verður 19. apríl,á
afmælisdegi Barböru.
Eftir AÐALSTEIN
INGÓLFSSON
hvorki fleiri né færri en ellefu deildir, þar
sem voru meðal annars tréskurðarþrykk,
málmþrykk, vatnslitamyndir, veggskreyt-
ingar, bókaskreytingar, teiknirigar, veggtj-
öld, gólfteppi og olíumálverk. En í dag,
þegar talið berst að Barböru meðal sam-
ferðamanna hennar, er ekkert af þessu
nefnt til sögunnar, heldur fyrst og fremst
persóna hennar, það sem Björn Th. Björns-
son kallaði „hið lifandi listaverk, líf hennar
í bæði og utan við önn og streitu hinna
hraðfleygu _ daga“ (íslensk myndlist, II,
bls. 233). Ég held að ekki sé ofmælt það
sem Björn segir í framhaldinu, nefnilega
að enginn útlendingur hafí öðlast ámóta
ástsæld og virðingu meðal íslendinga eins
og Barbara Arnason. Kaldhæðinn harðjaxl
í hópi roskinna íslenskra myndlistarmanna
sagði mér eitt sinn klökkur að aldrei hefði
hann kynnst göfugri manneskju. Sá sem
þetta skrifar hóf ekki afskipti af íslenskri
myndlist fyrr en tæpum tveimur árum
áður en Barbara Árnason lést og náði því
ekki að kynnast henni persónulega. Eitt
atvik, séð úr fjarlægð, er þó í fersku minni.
Gömul kona og fótfúin gekk um sýningar-
sali Norræna hússins einn vetrardag. Þar
kom að önnur kona og öllu yngri, hvít-
hærð og geislaði af henni. Gaf hún sig á
tal við þá eldri,,enda virtust þær málkunn-
ugar. Áf ljósmyndum þekkti ég að þar var
komin Barbara Árnason. Komst ég ekki
hjá því að heyra gömlu konuna bera sig
illa út af margvíslegu mótlæti. Viðbrögð
Barböru voru þau að setjast niður með
gömlu konunni, taka um hendur henni og
hughreysta hana drykklanga stund.
Nokkrum mánuðum seinna var Barbara
látin; hlýtur þá að hafa verið orðin dauð-
SJALFSMYND, 1942.
veik þegar þetta gerðist, en taldi ekki eft-
ir sér að liðsinna öðrum. Óneitanlega er
það bæði óvenjulegt og sérstakt þegar
persónuleiki listamanns verður beinlínis til
þess að skyggja á listaverk hans. í fljótu
bragði man ég aðeins eftir örfáum slíkum
tilfellum úr listasögunni, og í þeim öllum
áttu í hlut einstaklingar sem lögðu meiri
vinnu í að rækta persónuleika sinn en list.
Það á svo sannarlega ekki við um Barböru
Árnason, sem aldrei féll verk úr hendi og
kom ævinlega til dyranna eins og hún var
klædd.
Margbrotin Heild
En nú eru viðsjálir tímar og óvægnir.
Ekki tjóar að kynna verk Barböru fyrir
nýjum kynslóðum listunnenda á grundvelli
persónuleika hennar, jafnvel þótt verkin
séu, að bestu manna yfirsýn, „fullkominn
spegill hennar sjálfrar, skapferlis, dagfars
og viðmóts“. (B.Th.B. ibid.) Nútíminn virð-
ist þurfa réttlætingu slíkra yfirlýsinga í
harðvítugum kennisetningum.
Fjölhæfni Barböru verður sjálfsagt einn-
ig til þess að teija fyrir fullum skilningi
yngri kynslóða á lífsstarfi hennar. Jafnvel
við, sem erum nokkru eldri, eigum fullt í
fangi með að ná utan um þá margbrotnu
heild sem myndlist hennar er. Fjölhæfni á
einnig undir högg að sækja; margir van-
treysta henni, telja hana bera vott um
ómarkvissa listsýn, jafnvel hringlandahátt,
þó svo póstmódernisminn hafi óvart gerst
málsvari hennar. En framlag Barböru til
hinna ýmsu listgreina verður ekki metið á
einni eða tveimur yfirlitssýningum, heldur
ber nauðsyn til að efna til margra sérsýn-
inga þar sem ein listgrein er undir í einu.
Væri ekki við hæfi að styrkja þann ágæta
félagsskap, íslenska grafík, til að setja
saman sýningu á grafík Barböru, þótt
ekki væri nema bara tré- og málmgrafík
hennar? Mundi svo ekki Félagi íslenskra
veflistamanna renná blóðið til skyldunnar
að sýna textíla Barböru, bæði ásaumuð
myndklæði og verk úr kembdum lopa? Og
nú er tekið til starfa félag vatnslitamálara
sem gæti gert bæði sjálfu sér og myndlist-
inni í landinu mikið gagn með því að
efna til sýningar á vatnslitamyndum
Barböru, sem eru með þeim þokka-
fyllstu sem gerðar hafa verið hér á
landi.
SOFANDI t
Það er svo meira
en lítil kaldhæðni að
sjálf taldi Barbara
sig vera bókaillústr-
atör sem farið hefði
villur vegar. Aðeins
eina bóklýsingu sína
var hún fullkomlega
sátt við, það er, lýs-
inguna við Passíu-
sálma. Og að vonum,
því þar mætast
bresk bóklýsingarhefð eins og hún
gerist skilmerkilegust og kynngimagn-
aður íslenskur skáldskapur. Vatnslitap-
ortrett sín, aðallega af börnum, sagðist
Barbara hafa gert til að fá fyrir salti í
grautinn á stríðsárunum; hún gerði iðulega
lítið úr þeim fáu olíumálverkum sem hún
gerði, og á síðustu æviárum sínum, eftir
að hún hafði gert vatnslitaþrykkin sem
ýmsir fagmenn telja til helstu afreka henn-
ar, var hún uppfull með efasemdir um
gildi þeirra, eins og Bragi Ásgeirsson seg-
ir frá á einum stað (Mbl. 11. jan. 1976).
INNRIOG YTRIVERÖLD
„The lady doth protest too much“ sagði
stórskáldið samlandi Barböru fyrir margt
Iöngu. Það er til dæmis ekki hægt að álykta
annað af blaðaviðtölum, þar sem hún ræð-
ir um textíla sína, en að hún hafi haft af
6