Lesbók Morgunblaðsins - 29.06.1996, Blaðsíða 11
HALLDORA
JÓNASDÓTTIR
Mynd: Árni Elfar
AFHJÚPUNIN
EG kveikti á sjónvarpinu og
fleygði mér í sófann. Teygaði
ískaldan bjór, lygndi aftur aug-
um og beið eftir fréttum.
Þreyta dagsins liðaðist úr aum-
um skrokknum. Bakið fór alltaf
í hnút þegar ég var á helvítis
loftbornum. Maður var að
verða of gamall fyrir þetta.
Eg var í þann mund að festa svefn, þegar
skothvellir úr sjónvarpstækinu vöktu mig.
A skerminum gat að líta mann með vél-
byssu í sinnepsgulri skikkjir að brytja niður
dverga vopnaða bjúgsverðum. Ég hnyklaði
brúnir. Alltaf sama þvælan á Stöð tvö. Ég
skipti yfir á Ríkissjónvarpið, en þar var
skikkjuklæddi kappinn einnig á ferð. Á skján-
um birtust orðin: Éramhald í næstu viku. Svo
brosti ljóshærð þula framan í mig og sgði:
„Lokaþáttur myndaflokksins um „Dulbjörn
og drápsdvergana“ er klukkan hálfátta á
morgun. En nú er komið að fréttum.“
Stúlkan var í djúprauðum kjól og með
gullið ennisband. Á öxl hennar sat feitur
páfagaukur og reigði sig.
Biddu nú við. Hvaða „djók“ var þetta?
Grínbræður? Radíusstofan?
Myndin af þulunni hvarf og í Ijós kom
veðurbarið sjávarbjarg. í grjótið voru höggn-
ir stafir, háir og sverir: Fréttir.
„Gott kvöld,“ sagði snyrtilegur miðaldra
maður í ljósbláum jakkafötum. Eyrnalokkar
dingluðu úr báðum sneplum og tíu hringar
glitruðu á tíu fingrum. „Þjóðaratkvæða-
greiðsla í hinu svonefnda afhjúpunarmáli
stendur nú yfir. Innan skamms verður kjör-
stöðum lokað og hefst þá talning atkvæða."
Ég leit á úrið. Klukkan var átta. Ég vildi
fá fréttir, alvörufréttir, ekki þetta rugl. Ég
skipti aftur á Stöð tvö. Sama sagan. Ég
reyndi aðrar rásir; þrýsti á alla hnappa á
fjarstýringunni. Alls staðar dúkkaði hann
upp, eyrnalokksprúði fréttamaðurinn.
„Búast má við fyrstu tölum hér inn í sjón-
varpsklett á næstu klukkustund og munum
við ræða við andstæðinga afhjúpunar jafnt
sem fylgismenn og fá viðbrögð beggja.“ Nú
var skipt um sjónarhorn og í ljós komu tveir
menn sem sátu andspænis fréttamanninum.
Annar þeirra var klæddur í rauð- og gulkö-
flótt jakkaföt en hinn sveipaður vaðmál-
skyrtli og í sauðskinnsskóm. Fyrir neðan
SMÁSAGA
EFTIR MARTEIN ÞÓRISSON
andlit þeirra mátti lesa nöfnin: Guðmann
Heiðmannsson og Jarlmundur skíma.
„Svo ég beini fyrstu spurningu til þin,
Guðmann,“ sagði fréttamaðurinn. „Nú sýndu
síðustu skoðanakannanir að tæp fimmtán
prósent kjósenda voru óákveðin. Telur þú að
þið jámenn afhjúpunar hafið náð eyrum
þeirra?"
„Nú,“ sagði maðurinn í köflóttu jakkaföt-
unum. „Þessi fimmtán prósent eru aðallega
ungt fólk. Hópur sem hefur lengi sótt fyrir-
myndir í mannheima hvað snertir tónlist,
tungutak og klæðaburð. Ég hlýt því að telja
mjög líklegt að meirihluti þeirra snúist á
sveif með okkur.“
„Jarlmundur?" sagði fréttamaðurinn.
„Állir táningar vita,“ sagði maðurinn í
vaðmálskyrtlinum, „að við huldufólk búum
yfir menningu sem er einstök. Þótt ung-
menni láti vissulega glepjast um stund af
innihaldslausu pijáli og tískustraumum frá
mannheimum þá eru þau huldufólk í eðli sínu.
Ég velkist í engum vafa um að þau geri sér
fulla grein fyrir að afhjúpun er dauðadómur
yfir menningararfi okkar. Þau munu þvi
hafna öllum tengslum við menn. Þau munu
segja nei.“
Guðmann glotti og hristi höfuðið. „Þetta
er nú orðin svo úttuggin klisja, Jarlmundur
minn, að enginn tekur lengur mark á henni.
Er fyrirmyndin að velferðarsamfélagi nútím-
ans ekki sótt beint til mannheima? Er tækni
sú sem auðveldar okkur lífið ekki einmitt
fengin úr mannheimum? Með afhjúpun getum
við tekið upp bein þekkingarskipti. Verslun,
hagsæld og velmegun munu aukast."
„Og einnig glæpir og fátækt," gall í Jarl-
mundi. „Heldurðu að mannfólk myndi gera
sér að góðu að skiptast einungis á þekkingu?
Nei, minn kæri. Við lifum að vísu á öðru til-
verusviði, en við búum í sama landi. Mennsk-
ir myndu krefjast sameiginlegrar stjórnunar
á sameiginlegum auðlindum. Landbúnaður
og sjávarútvegur_ beggja heima yrðu settir
undir einn hatt. Áhrifalaus minnihlutahópur
eins og huldufólkið fengi litlu ráðið um nýt-
ingu náttúruauðæfa. Og fyrr en varir höfum
við glatað sjálfstæði okkar!“
„Eitt land, tvö tilverusvið, tvö ríki,“ sagði
Guðmann. „Það er forsenda alls samstarfs við
mannfólk. Ef við teljum þá troða okkur um
tær látum við okkur einfaldlega hverfa aftur.“
„Draumórar!" hrópaði Jarlmundur. „Um
leið og þeir hafa einu sinni komist að tilvist
okkar er spilið búið. Þeir gætu aldrei setið
auðum höndum vitandi að huldufólk er til í
raun og veru. Þeir myndu beita öllum sínum
vísindum og tækni og ekki hætta fyrr en
þeir hefðu brotist inn á tilverusvið okkar.“
Það hnussaði í Guðmanni. „Elsku Jalli,“
sagði hann. „Þú tekur of mikið mark á göml-
um þjóðsögum. Menn eru ekki tómir vargar
og morðhundar. Þeir eru nákvæmlega eins
og við, þeir búa bara á öðru sviði.“
Roði hljóp í kinnar Jarlmundar. „Jæja, eins
og við, ha? Hvað myndir þú segja ef dóttir
þín giftist mennskum karli? Og þau myndu
eignast kynblending? Hvað myndirðu segja
þá?“
„Það er alveg óviðeigandi að blanda dóttur
minni inn í þessa samræður."
„Það er fyllilega viðeigandi,“ hreytti Jarl-
mundur út úr sér. „Vísindalegar rannsóknir
sanna að í huldufólki er að finna ákveðna
erfðaeiginleika á borð við hugvit, hreysti og
dirfsku sem hafa gert okkur kleift að skapa
einstæða menningu. Allir vita að kynstofn
mannfólks einkennist af leti, öfuguggahætti
og heimsku. Vilt þú að barn dóttur þinnar
verði hálfviti?“
Guðmann lamdi með flötum lófa í borðið
og reis til hálfs úr stólnum. „Dóttir mín kem-
ur þessu ekkert við!“
Jarlmundur spratt á fætur. „Mengun kyn-
stofnsins er mál sem snertir alla!“
„Herrar mínir!“ hrópaði fréttamaðurinn.
„Kynþáttahatari!"
„Föðurlandssvikari!"
Guðmann reiddi krepptan hnefa til höggs.
Þá hvarf myndin af skjánum og í staðinn
kom Bogi Ágústsson, tuðandi um ísbjarnar-
unga í frönskum dýragarði.
Það tók mig stundarkorn að átta mig á
breytingunni. Svo greip ég fjarstýringuna og
leitaði að sjónvarpsstöð huldufólksins. En
hana var hvergi að finna. Aðeins Boga, Bob
Saget og Benny Hinn. Ég fór inn í eldhús
og hellti viskíi í glas. Höndin á mér skalf og
ég sullaði helmingnum niður á borð. Eftir tvo
tvöfalda leið mér aðeins betur.
Ég settist við gluggann með flöskuna í
kjöltunni og kveikti mér í sígarettu. Horfði
út í slydduna og beið eftir að talningu at-
kvæða lyki.
HVER? -
Ein lá ég í dvala
með lokuð augun.
Einmanaleikinn fyllti mig
- svo ég sá ekki skýrt.
Tómleikinn mergsaug mig
- svo þróttur minn þvarr.
Vonleysið hræddi mig
- svo ég leitaði skjóls,
faldi mig,
djúpt í iðrum sálarinnar.
Og með hverri stundu sekk ég
- dýpra og dýpra.
En mér er sama.
- Berst bara með straumnum,
finn botninn nálgast,
myrkrið umljúka mig.
En mér er sama.
- straumurinn notalegur,
vinalegur,
myrkrið hlýtt, mjúkt,
niðurinn gælir við eyra mitt.
En skyndilega kveður við
reiðiöskur.
Ég finn líkamann skjálfa,
augnlokin titra.
Kraftur, sem ég þekki ekki,
berst við að opna augu mín ...
Blekking?
Augu mín eru að opnast.
Krafturinn berst gegn tálsýnum,
tálsýnum vínanda einmanaleikans,
tálsýnum blóðsugu tómleikans,
tálsýnum djöfuls vonleysisins.
Ég er ekki lengur á niðurleið.
Ég stend ekki lengur í stað.
Ég held ekki lengur ringluð í vonina
dinglandi yfir hyldýpi eilífðarinnar.
Ég færist upp á við,
held dauðahaldi í kraftinn
á meðan við fikrumst upp á við.
Það er að renna af mér
og það rofar til.
Blóðsugan hræðist birtuna,
hörfar, og ég fínn þrótt minn
magnast.
Með auknum þrótti berst ég
við djöfulinn og ótti minn minnkar.
En ... hvaðan kemur þessi kraftur?
Hvað stendur að baki hans?
Hví vill hann ekki að ég sökkvi?
Því vill hann að ég berjist?
Hver er það sem ekki er sama?
Höfundur er ung Reykjavíkurstúlka.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 29. JÚNÍ 1996 1 1