Lesbók Morgunblaðsins - 27.07.1996, Blaðsíða 13

PJETUR HAFSTEIN LÁRUSSON
AUSTURSTRÆTI
Þar sem að Skálinn forðum
var þingstaður fjöldans
„makka“ nú hvítklæddir krakkar
hrasaðan Dónald í hrauði.
A móti velkir Valdi í sínum lúkum
pylsum með öllu
og selur á kostakjörum.
Enn má hér líta sveimhuga
sem líkt og í draumi
horfa á gamla símastaura syngja
í sólskininu og verða græna aftur
því svo er mikill blekkinganna kraftur
að jafnvel liðnir tímar ganga aftur.
ar sem nú er Austurstræti,
var upphaflega götuslóði frá
Aðalstræti að Læknum.
Upp úr 1820 var lagt skólpræsi
eftir endilangri götunni frá Aðal-
stræti og steinstétt meðfram því.
Ræsi þetta var opið allt fram til
ársins 1907 og fylgdi því mikill
sóðaskapur. Festist þá nafnið
Lange Fortov við götuna. Það var
síðar islenskað og kallaðist gatan
Langastétt. Árið 1848 hlaut hún
nafnið Austurstræti og er þar vís-
að til legu hennar til austurs frá
Aðalstræti.
Framan af var Austurstræti
áðeins bakstígur fyrir húsin við
Hafnarstræti. Að vísu bjó stift-
amtmaður þar sem nú er Austur-
stræti 22 á árunum 1805 til 1820
er hann flutti í Stjórnarráðshúsið
sem nú er, en hafði áður verið
tukthús og almennt gengið undir
nafninu „Múrinn“. Skömmu síðar
var gerð brú yfir Lækinn og
tengdi hún Austurstræti brekkunni sem nú
kallast Bankastræti. Brekka þessi og nán-
asti spottinn ofan hennar, taldist til Austur-
strætis, allt fram til ársins 1886, þótt hún
í daglegu tali gengi frá árinu 1834 undir
heitinu Bakarabrekka eða bakarastígur,
vegna Bernhöftsbakarís.
Um 1850 jókst verslun við Austurstræti
og íbúum fjölgaði. Árið 1912 var gatan
malbikuð, sennilega fyrst gatna á íslandi.
Þar með varð gatan aðalgata Reykjavíkur.
1974 var Austurstræti austan Pósthús-
strætis gert að göngugötu og lífgaði það
mjög upp á allt mannlíf þar. Fyrir nokkrum
árum var bílaumferð aftur leyfð um alla
götuna, þótt henni sé stundum lokað og
þá helst á hátíðisdögum á sumrin. Eftir það
stendur Austurstræti tæpast undir nafni
Liósm.:Björn Rúriksson
AUSTURSTRÆTI 1974, þegar austurhluta götunnar var breytt í göngugötu.
sem aðalgata borgarinnar. Verslanir eru
þar fáar og smáar. Kjarni Kvosarinnar hef-
ur færst á Austurvöll og á hið nýja torg
við vesturenda Austurstrætis, Ingólfstorg.
í fyrra erindi ofanritaðs ljóðs, er til þess
vitnað, þegar Hressingarskálinn hætti
starfsemi sinni við Austurstræti fyrir
skömmu, en við tók hamborgarastaður frá
McDonalds. Síðara erindið er, svo sem sjá
má, leikur með eftirfarandi orð Tómasar í
ljóði hans „Austurstræti":
Og svo er mikill ljóssins undrakraftur
að jafnvel gamlir símastaurar syngja
í sólskininu og verða grænir aftur.
Höfundurinn er skáld í Reykjavík.
KARVEL OGMUNDSSON
RÓÐUR FRÁ HELLISSANDI
í Kolluálshalla var línan lögð,
líður að dægramótum,
átorinn* æfður með handtök hörð
hendir út öllum krókum.
Frostgolan leikur um sjávarsvörð,
menn svíður af kulda á fótum,
losa um bróklindans gildu gjörð,
svo gætu hellt sjó úr brókum.
Norðanbakka við Bjargtanga ber
og bólstrar á Skorarfjöllum.
Lifandi vindbára um boða og sker
byltist í hröðum föllum.
„Nú skellur á áhlaup, ef skjátlast mér eigi,
skýrist það bráðum, þá lýsir af degi. “
Svo ályktar formaður án þess að hika,
því upp yfir Gilsfirði er Norðaustan blika.
Lagt að dufli, dregin lóðin,
dágóður afli fenginn í skut.
Fimmtíu þorskum framan við bjóðin
fleygt fram í barkarrúm, fjórum í hlut.
í svo góðri veiði er seglfesta fengin,
formaður dregur inn endabólsstrenginn.
Þá skellur á ofsarok auga á bragði,
rokspildan skipið á hliðina lagði.
Rennt fyrir stýri, sveifin sett á,
seglbúið dragreipi bundið á rá.
Skautbandið fært að formanns hendi,
átornum réttur dragreipis endi.
Miðskipa austurs til, trog tveggja manna,
með stjaka skal framjaðar seglsins spanna.
Hálsmaður vindbandi bregður und röng
með aðgæzlu hafin er siglingin ströng.
Segl upp undið, sýður frá knör,
svarrandi haflöður, einkum til hlés.
Báturinn nötrandi æðir sem ör,
beljandi stormur í voðina blés.
Það brakar í viðum, rymur í röngum,
rennir á byrðing í átökum ströngum.
Siglt fyrir brotsjói, sveigt upp að vindi,
voðarið hálsað hjá öldunnar tindi.
ÖlduföIIin ægihá æla bárulegi,
vandi er þeim að varist fá.
Vonin glæðist landi að ná,
sú er allra þegna þrá
þessu á litla fleyi.
Syngur í reipum, svignar rá,
sýður á keipum ólgan blá.
Nú kallar mitt skip: „Ég er komin í þrot
og kann ekki afbera meira.
Alengdar hrynja brot við brot,
berast þau hljóð mér að eyra.
Vægðu mér, vægðu mér, veik er mín súð,
Vægðu mér, vægðu mér, voðin er lúð,
vægðu mér, vægðu mér, bresti mín bönd,
byrðingur opnast, svo gef ég upp önd,
þá þarf ekki að fást um það fleira. “
Lækkuð er voðin, linað á böndum,
lyftist þá gnoðin úr freyðandi dröfn.
Alengdar brá fyrir brimsorfnum ströndum,
bregðist ei vonin, við náum í höfn.
Bylur og sjórokið sjónina lamar,
sýnist þó grilla í lendingarhamar
svipmikinn, hátt yfir umhverfi hafinn,
haflöðurs ólgandi brimúða vafinn.
Segl niður dregið, útlagðar árar,
andæft á legunni, beðið til lags.
Nístandi frost gerir neglurnar sárar,
það nagar í góma við lok árataks.
Öldurnar æðandi brotna með barma,
byltast að landi og enda sitt skeið.
Stormurinn ofreynir áhafnar arma,
óðfluga skeiðina hrekur af leið.
Þótt stutt séu bil milli legu og lands,
látist þar oft hafa feður og bræður.
Formaður verður að sigla til Sands,
í sál sinni yrðir á Herrann sem ræður:
„Ber þú mitt fley fyrir boða og sker,
bið ég þig, Guð, að þú leiðina kannir.
Legg þína hönd á hendina á mér,
hafs þegar renni um grunnbrotahrannir. “
Alvaldur skilur andans mál,
orð þótt ei myndi tunga.
Óttinn mótaði í eina sál
alla á ströndina, gamla og unga.
Þar báðu og biðu, en löng var sú tíð,
eiginkonur, feður og mæður,
synir og dætur, systur og bræður
þeirra, er á hafinu háðu sitt stríð.
Hin aflmikla sál út á eilífðarsvið
sendi orðlausa bæn, að guðdómsins veldi:
„Alfaðir eilífur, Ijáðu okkur lið,
leið þá með vernd þinni hingað að kveldi.“
Guð þekkti sálnanna einingar allar,
á hamfara brimið og stormið hann kallar:
„Skilið þið bátunum heilum í höfn,
hlýðið tafaríaust, vindur og dröfn!“
* Gengur næst formanni að verkum og virðingu, þ.e. nánast stýrimaður.
Höfundur er fyrrverandi útgerðarmaður og oddviti í Njarðvík í 20 ár.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 27. JÚLÍ1996 13