Lesbók Morgunblaðsins - 12.10.1996, Blaðsíða 8

KONAN, SÉRFRÆÐINGAVELDIÐ
OG ENDURKOMA MÁLVERKSINS
KONAN hefur verið Kjartani
Guðjónssyni hugleikið mynd-
efni á rúmlega fjörutíu ára
málaraferli hans. í sýningu
sem hann opnar í dag í Gall-
eríi Fold verður hún í aðal-
hlutverki en sýningin heitir
Konan og ljóðið. Konan hefur
alla tíð verið listamönnum mikilvægt yrkisefni
en skyldi vera einhver sérstök ástæða fyrir því
að hún sækir svo mjög á Kjartan nú þegar
hann er orðinn hálfáttræður. „Ja, ég veit ekki
hvað sérfræðingamir mundu vilja segja um
þetta; ætli þeir myndu ekki kalla þetta post-
gráa fíðringinn. Menn eru alltaf að tala um
post-þetta og post-hitt.
Annars kenndi ég módelteikningu í meira
en fjörutíu ár og datt síðan í hug að ég ætti
að fara að nota hana sjálfur. Þaðan er þetta
nú komið. Það er engin
sérstakur boðskapur með
þessu, þetta er bara mál-
verkið klárt og kvitt.
Þetta gengur út á mynd-
byggingu og lit; það er
rauði þráðurinn sem
gengið hefur í gegnum
myndlistina frá upphafí,
hann er bara ekki alltaf
auðsær og menn hafa því
stundum misst sjónar á
honum. Menn hafa farið
út í eitthvað annað, eitt-
hvað annað en myndlist,
einhvers konar hug-
myndafræði sem kemur
myndlist ekkert við.
Þetta hefur aðallega
gerst fýrir atbeina list-
fræðinga í seinni tíð sem
ég hef geysilegt ofnæmi
fyrir. Listfræðingar hafa
verið til mikillar óþurftar,
þeir rugla ungt fólk í rím-
inu og telja fólki trú um
að þeir viti betur en ann-
að fólk hvernig list á að
vera. Það er alger mis-
skilningur að þeir viti
það, því þeir eru yfírleitt
lærðir í háskólum og hafa
aldrei komið nálægt
neinu sem heitir alvöru
myndlist — og ekki lært
hana í háskólanum held-
ur. Frá þeim er þetta
hugmyndarugl komið.“
Kjqrtan Guójónsson listmálari er einn úr upphaflega
septemhópnum sem hafói víótæk áhrif á myndlist hér
á iandi um árabil. Kjartan kenndi módelteikningu vió
Myndlista- og handíóaskólann í meira en fjörutíu ár
og opnar nú sýninguna Konan og ijóóió í Galleríi
Fold þar sem hann notfærir sér þá tækni. Þegar
ÞRÖSTUR HELGASON tók hús á Kjartani vildi hann
hins vegar helst ræóa um sérfræóingaveldió í mynd-
listarheiminum sem hann telur vera orðið of mikið.
Valdasýki og
skilgreiningarárátta
- Finnst þér listfræð-
ingar hafa of mikið vald?
„Já, alveg tvímælalaust.
Þeir eru búnir að taka
ráðin af listamönnunum.
Það var sú tíðin að lista-
menn réðu sér sjálfir. Nú
eru listfræðingarnir
komnir alls staðar. Þeir
eru farnir að ráða hvem-
ig kennsla fer fram i
listaskólum, og það ekki
bara hér heldur alls stað-
ar. Þeir eru búnir að taka
yfir öll söfn. Og mörgum
listamönnum sem þeim fellur ekki í geð er
bókstaflega úthýst. Það gengur svo langt að
þeir eru farnir að vera gerendur; þeir eru
famir að ráðskast með myndlistarmennina
og tefla þeim eins og peðum á skákborði. Og
margir halda að þeir séu sjálfír orðnir lista-
menn. Maður þarf ekki að leita lengra en til
Kjarvalsstaða til að sjá það.
Og svo er þessi skilgreiningarárátta þeirra
dæmigerð; þeir fara út í hana því þeir hafa
ekki í nein önnur hús að venda. Ég var nú
að lesa heillandi skáldsögu eftir Vigdísi Gríms-
dóttur, Grandavegur 7. Þetta er saga sem
gerist í tveimur heimum, bæði hér og fyrir
handan, stundum í báðum og stundum hvorug-
um. Eftir skilgreiningaráráttunni hefði þessi
saga þurft að hafa skilgreiningu á hverri ein-
ustu síðu á því sem hún er að fjalla um.
Vesalings listamennirnir eru sumir farnir
að reyna að fullnægja þessari þörf; ef það
Iiggur ekki í augum uppi hvað þeir eiga við
TVÆR konur. Olía á striga. 1996.
eru þeir famir að koma fram með skýringar
á því hvað þeir meini; þeir em farnir að reyna
að skilgreina sig sjálfir. Mér finnst það alger
fásinna að listamaður þurfi að setja fram
skýringu á því sem hann er að fara með verki
sínu; verkið skýrir sig sjálft eða gerir það
bara alls ekki. Og oft og tíðum tekst ekki
betur til en svo með skýringuna en að hún
verður óskiljanlegri en verkið sjálft. Þegar
upp er staðið botnar engin í neinu. Þetta skrifa
ég allt á reikning listfræðinga.
Listfræðingarnir eru hin nýja valdastétt.
Þetta er eins og í Sovétríkjunum forðum; þá
sem em þeim ekki þóknanlegir reyna þeir að
þaga í hel. Það tekst ekki alltaf en þeir reyna
það. Láta bara eins og viðkomandi sé ekki
til. Ég hef nú sjálfur fundið smjörþefinn af
því; það er ekki eitt einasta safn í Reykjavík
sem kaupir af mér myndir og hefur ekki gert
langa lengi því ég hef verið óþægur. Þegar
þeir halda að þeir geti strikað nafn út úr lista-
sögunni er valdasýkin orðin einum of mikil.
En mér er ekki illa við alla listfræðinga.
Gunnar Kvaran er ágætur þótt hann sé auðvit-
að nógu kotroskinn til að segja að hann geti
sagt fyrir hvaða list muni lifa eftir hundrað
ár. Að menn skuli segja þetta í alvöru lýsir
því hvað þetta er ráðþrota fólk.“
Sérfraeðingunum
veróurhafnað
- En hvernig ætti þetta þá að vera, Kjart-
an? Hvernig ætti til dæmis að stjórna lista-
söfnum?
„Mér þykir rétt að farið í danska ríkislista-
safninu í Kaupmannahöfn. Þar eru bæði lista-
menn og listfræðingur við stjórn en að auki
einn listkunnáttumaður, sem þeir kalla; það
er að segja leikmaður sem hefur enga sér-
staka menntun en hefur áhuga á og þekkir
myndlist. Ég þekki mýmarga menn hér á landi
sem gætu gengt þessu starfi. Þeir halda að
Morgunblaðið/Kristinn
skömmu. Þetta verk er táknrænt um það hvern-
ig komið er fyrir listinni, en vonandi fer eitt-
hvað að rætast úr þessu."
Hið hreina málverk að
kema aftur
- En fmnst þér málverkið vera á undan-
haldi?
„Nei, það eru nokkrir mjög efnilegir menn
að koma fram núna með alveg hreint málverk.
Ég nefni sem dæmi Gunnar Karlsson og Pétur
Gaut sem voru að sýna nýlega. Málverkið er
því að koma aftur en það er hins vegar allt
gert sem hægt er til að þegja um það.“
Á sýningunni í Gallerí Fold verða auk mál-
verka sýndar teikningar Kjartans við úrval
ljóða eftir Jón úr Vör. Hjalti Rögnvaldsson
leikari mun lesa úr Ijóðum skáldsins á sýning-
unni og hefst lesturinn kl. 15.30. Opið er í
Gallerí Fold daglega frá kl. 10-18, laugardaga
frá kl. 10-17 og sunnudaga frá kl. 14-18.
vísu margir að þeir hafi ekkert vit á mynd-
list, þótt þeir hafi fylgst með henni í fjölda-
mörg ár, vegna þess að þeir skilja ekkert í
því sem listfræðingarnir eru að segja um
hana. En ég segi þeim að ég treysti frekar
auga áhugamannsins en sérfræðingsins því
að sá síðarnefndi hefur engan áhuga á mynd-
listinni sjálfri. Hann er að hugsa um eitthvað
allt annað og gerir þannig sitt ýtrasta til að
villa um fyrir fólki.
En ég er viss um að það á eftir að koma
fram einhver grasrótarhreyfing sem hafnar
þessu sérfræðingaveldi. Menn eiga eftir að
rísa upp á móti þeim. En þeir hafa bara þeg-
ar gert svo mikinn skaða. Þeir hafa til dæm-
is skaðað listakennsluna svo mikið að það
tekur mikinn tíma að bæta úr. Sem dæmi þá
var bílflautukonsert eitt af útskriftarverkum
úr Myndlista- og handíðaskóla íslands fyrir
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 12. OKTÓBER 1996