Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1997, Page 15

ISLENSKT DAGSVERK '97
SLENSKT dagsverk ’97 er yfirskrift
verkefnis sem Félag framhaldsskóla-
nema, Iðnnemasamband íslands,
Bandalag íslenskra sérskólanema og
Stúdentaráð Háskóla íslands standa fyrir
um þessar mundir. Þetta er svokallað sam-
stöðuverkefni sem miðar að því að íslensk-
ir námsmenn sýni samhug í verki með
jafnöldrum sínum á Indlandi. Með því að
helga hluta af námi sínu þeim sem verr
eru settir, með því að leggja sig fram við
að fræðast um og skilja aðstæður þeirra
öðlumst við nýja sýn sem gerir okkur kleift
að hjálpa fólki til sjálfshjálpar. íslenskt
dagsverk hefur tvær hliðar: önnur þeirra
snýr að okkur hérna heima og snýst um
að beita sér fyrir fræðslu og umræðu um
málefni sem varða þróunarmál - orsök
og afleiðingar, markmið og leiðir. Önnur
hlið er svo fjáröflun sem íslenskir nemend-
ur leggja í með það fyrir augum að auka
möguleika indverskra jafnaldra til
mennta. Menntun til frelsis eru okkar
kjörorð og ef til vill mætti segja að höfuð-
markmið okkar sé að vekja þá verst settu
á Indlandi til vitundar um eigin mannrétt-
indi. í kjölfar menntunar fylgir frelsi til
þess að brjóta af sér hlekki kúgunar og
örbirgðar. Verkefnið er unnið í náinni
samvinnu við tvenn samtök á Indlandi,
Social Action Movement (SAM) og The
United Christian Church of India (UCCI).
Hér á eftir fer grein eftir föður Martin,
leiðtoga SAM, sem veitir innsýn í þær
aðstæður sem stéttlausir Indverjar búa
við.
í ÞORPI á Indlandi. Flestir eru ívftahring fátæktar og komast ekki út úr honum.
FATÆKT, FAFRÆÐI OG SPILLING
- AFLEIÐING STÉTTASKIPTINGAR
Fátækt felur í sér að algjörum
grunnþörfum er ekki fullnægt,
þörfum fyrir mat, húsaskjól og
klæði. Við þessar sorglegu að-
stæður búa 35% íbúa hér um
kring. Afieiðingar fátæktar eru
margar og eru einkum sýnileg-
ar á heilbrigðissviðinu, í mennt-
unar- og atvinnumálum og í því sem gefur
lífinu gildi, svo sem hamingjusömu hjóna-
bandi, fjölskyldulífi og menningu. Einkum
konur og börn, og þá sérstaklega stúlku-
börn úr hópi stéttleysingja og tribala líða
fyrir fátækt.
Fátækar fjölskyldur eru bammargar, sem
í sjálfu sér er afleiðing fátæktar, þrátt fyrir
umfangsmiklar aðgerðir stjórnvalda til þess
að stemma stigu við fólksfjölgun. Bömin fá
hvorki nógan né hollan mat og hafa því lítið
mótstöðuafl gegn sjúkdómum. Margar ijöl-
skyldur eiga kú eða buffala en bömin njóta
þess ekki. Mjólkin er seld kaupmönnum.
Hvers vegna? Aðrar þarfir em brýnni. Þar
á meðal endurgreiðsla okurlána. Séu lánin
ekki greidd leiðir það til enn verri stöðu.
Spítalar hér eru yfirfullir af börnum og
ungbarnadauði er mikill. 20% barna í hérað-
inu okkar eru líkamlega og andlega fötluð
og hafa engan aðgang að endurhæfingu.
Þegar fátækir veikjast er farið með þá á
ríkisspítalana til þess eins að vera beint í
burtu því þar eru fáir læknar og þeir sem
eru þar vilja ekkert með stéttleysingjana
hafa. Auk þess er fátt um lyf. Því neyðast
fátækir til þess að fara á einkaspítala sem
kostar þá meira en eigur þeirra.
Fótæktin er vítahringur
Fólkið fær lán hjá landeigandanum með
svo háum vöxtum að það mun aldrei geta
endurgreitt það. Landeigandinn er skiln-
ingsríkur (fyrst í stað) og krefst þess ekki
að lánið sé greitt upp strax. Þess í stað
þurfa fátæklingarnir að vinna fyrir landeig-
andann gegn litlu eða jafnvel engu kaupi.
Fátæklingurinn hefur verið hnepptur í
íjötra. Þegar hann vill hætta og reyna fyr-
ir sér með hærra kaup annars staðar gjald-
fellur skuldin. Hana getur hann ekki greitt
svo ekkert verður úr áformum um að leita
betri kjara. Sett hafa verið lög sem banna
þetta fyrirkomulag en það hefur ekki dugað
til. Þetta er gildra sem erfitt er að forðast
og upphaf vítahrings fátæktarinnar.
Bein afleióing fátæktar
Ein augljósasta afleiðing fátæktar er að
stúlkubörn em oft yfírgefin skömmu eftir
fæðingu, hent í mslatunnur fyrir framan
spítala eða munaðarleysingjahæli. Sumstað-
ar í Tamil Nadu héraði eru stúlkubörn drep-
in á hroðalegan hátt af eigin foreldrum.
Astæðurnar em eftirfarandi:
EFTIR P. B. MARTIN
Stéttaskiptingin á Indlandi er notuó til þess aó halda
meirihluta þióðarinnar í helgreipum fátæktar. Stúlk-
ur eru álitnar byrði á fjölskyldu sinni og sé heiman-
mundurinn ekki sem sl< cylc li, eiga þær á hættu að
verða brenndar.

DALÍTADRENGUR í íslenskri skyrtu. Skóli
er í þorpinu en rekstrarfé skortir og erfitt
er að fá fólk til kennslu meðal stéttlausra.
Þegar stúlkur verða gjafvaxta er aðeins
hægt að gifta þær ef þeim fylgir vænn
heimanmundur. Heimanmundurinn er gjöf
til fjölskyldu mannsins og er alltaf meiri
en fátækar fjölskyldur hafa efni á. Fjöl-
skyldur piltanna nota giftingar sona sinna
til þess að komast yfir auðfengið fé. Afleið-
ingin er sú að margar stúlkur giftast ekki
og eru álitnar byrði á fjölskyldu sinni. Marg-
ar stúlkur í þessari stöðu hafa tekið líf sitt.
Jafnvel eftir giftinguna og afhendingu
heimanmundarins er þess krafist að hann
sé aukinn. Verði fjölskylda stúlkunnar ekki
við því er stúlkan oft drepin. Þetta er svo
algengt að þetta fyrirbrigði hefur fengið
sérstakt nafn, brúðarbrennur eða heiman-
mundardauði. (Þetta er reyndar meira
vandamál í neðri millistétt en meðal fátæk-
asta fólksins).
Ruslatunnur, andúó og
dauói hlutskipti stúlkna
Þegar stúlka giftist flytur hún til fjöl-
skyldu mannsins. Hafi stúlkan hlotið mennt-
un og geti þess vegna unnið launaða vinnu,
rennur kaup hennar til fjölskyldu mannsins.
Því er það algengt viðhorf foreldra að fjár-
festing í menntun stúlkna sé sóun, hún
komi þeim hvort eð er ekki til góða. í samfé-
lagi þar sem drengjum er hampað eru rusla-
tunnur, andúð og dauði hlutskipti stúlkna.
Konur eru oft fórnarlömb áreitni, nauðgana
og morða. Alls staðar. í skólum, í strætis-
vögnum, á vinnustað og jafnvel á lögreglu-
stöðvum. Það er ekki að ástæðulausu sem
stúlkur hafa verið nefndar eldur í kjöltu
foreldranna sem best er að slökkva í fæð-
ingu eða gifta burt sem fyrst.
Fræósla og áróóur
skilar sér
Þökk sé fræðslu og áróðri eru jafnvel
fátækustu íjölskyldurnar hér í héraðinu
áhugasamar um að mennta börnin sín. Al-
mennir skólar eru hins vegar illa búnir og
í mörgum þeirra er einungis kennt undir
berum himni. Sums staðar hafa allir kennar-
ar horfið frá skólanum og bækur og gögn
ófáanleg. Því er augljóst að nemendurnir
læra ekkert og við höfum séð nemendur sem
Ijúka prófi án þess að kunna að lesa. Af
undarlegum ástæðum geta þeir fengið próf-
skírteini upp á vasann án þess að kunna
nokkurn hlut. Margir sætta sig ekki við
gangsleysi skólagöngunnar og hætta í skól-
anum.
Foreldrarnir reyna þá margir hveijir að
bregðast við með því að senda börnin sín
í einkaskóla. Þeir eru dýrir og foreldrarnir
verða að taka lán. A miðri leið átta þeir sig
á að þeir geta ekki borgað há gjöldin og
börnin eru látin hætta í skólanum án þess
að ljúka prófí. En skaðinn er þá skeður,
foreldrarnir eru fallnir í skuldagildru sem
erfitt eða ómögulegt er fyrir þá að komast
upp úr.
Mútur og barnaþrælkun
Sumum tekst að ljúka námi en þá er oft
þrautin þyngri að fá vinnu. Þó ungmennin
fullnægi öllum kröfum og skilyrðum þarf
oft að greiða háar mútur. Hafi börnin öngl-
að saman fyrir þeim eru þau komin í sömu
spor og foreldrar þeirra, skuldug upp fyrir
haus.
Þeir sem heltast úr námi lenda oft í verka-
mannavinnu við umhirðu skepna og land-
búnaðarstörf. Stúlkur vinna oft heima, t.d.
við að hugsa um systkini sín meðan foreldr-
arnir vinna. Strákar fara til næstu þorpa
og bæja og vinna á veitingahúsum, verk-
stæðum eða búðum. Sumir fá ekkert annað
að gera en að hirða drasl af götunum.
Hvergi fá börnin viðeigandi laun fyrir vinnu
sína, heldur eru þau svikin, prettuð og mis-
notuð á alla hugsanlega vegu og fleiri en
færri bíða þess aldrei bætur og feta sig
smám saman út á glæpabrautina.
Fátt um fína drættl
í-
Stéttleysingjar og tríbalar eru skyldugir
til þess að búa á sérstökum stöðum utan
þorpanna. Þar er hreint vatn, frárennsli,
götulýsingar, gatnakerfi, almenningsfarar-
tæki og líkbrennslustaðir oftast nær óþekkt
fyrirbæri. Þetta fólk býr í lágum og óþéttum
kofum.
Eina stundargaman karlmanna á þessum
stöðum er að gleðjast yfir ódýru og ólög-
legu áfengi. Það er bruggað á staðnum úr
hættulegum efnasamböndum sem oft á tíð-
um hafa varanleg áhrif á heilsu neytandans
og hafa jafnvel valdið dauða. Þó ég segi
ódýrt segir það ekki alla söguna því karl-
mennirnir eyða oft öllum peningum heimilis-
ins í áfengi meðan eiginkona og böm hafa
ekki í sig. Konur eiga ekki kost á neinnfy
tómstundaiðkun eða skemmtunum.
Á Indlandi er fátækt ekki aðeins spurning
um lítil fjárráð. Hún er nátengd stéttaskipt-
ingunni í landinu sem er afsprengi hindúa-
trúarinnar. Stéttaskiptingin er notuð sem
tæki til þess að halda meirihluta þjóðarinn-
ar í helgreipum fátæktar og undirgefni.
Fátækir em fastir í vítahring. Fátæktin
fæðir af sér meiri fátækt sakir gegndar-
lausrar spillingar og arðráns efri stéttanna
sem þær komast upp með vegna fáfræði
og ótta fátæka fólksins.
P.B. Martin er stjórnmólafræðingur og prestur,
forstöðumaður samtakanna Social Action
Movement i Tamil Nadu héraði á Indlandi. Sam-
tökin standa m.a. fyrir barnakennslu, kennslu í
iðngreinum, þjálfun verkalýðsleiðtoga og rétt-
indabaráttu stéttlausra.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 8. MARZ 1997 15