Lesbók Morgunblaðsins - 26.07.1997, Blaðsíða 16
MIÐJUGERÐINNI SUNDRAÐ
SÝNING Guðjóns nefnist Þögul
snerting og eru listaverkin
unnin með sérstæðum hætti
en Guðjón notar í listsköpun
sinni dínamít til að sprengja
ýmis grunnform og einingar
úr járni. „Markmiðið með sýn-
ingunni er að skapa visst milli-
bilsástand eða óvissuástand. Þarna tefli ég
mjög meðvitað fram margs konar andstæðum,
bæði innan verkanna sjálfra og milli þeirra
innbyrðis," segir Guðjón. Hann sprengdi alla
skúlptúrana á eyðilegum stöðum á Reykjanesi
í yfirgefnum námum, en þar er hlutleysi nátt-
úrunnar algert. Þetta eru staðir sem heyra
hvorki til náttúrunnar né manna og á þessum
gráu jaðarsvæðum á sér stað ákveðin tæming,
sem fínnur sér hliðstæðu í listaverkunum sjálf-
um. Við gerð verkanna splundrast stór hluti
þeirra og týnist og samlagast þar með lands-
laginu. „Verkin eru þannig jafnmikið hér eins
og annars staðar og hafa fólgna í sér ákveðna
tæmingu þar af leiðandi. Þessi tæming kemur
síðan fram sem rof í atburðarás, skurðum,
híillibilum, hnökrum og göpum. Þetta er ein-
kenni þess ástands sem ég er að skapa. Mál-
verkin má segja að séu jafnt efnisleg sem
huglæg upplausn og eru í senn undanfarar
og skuggar skúlptúranna en heildareinkenni
sýningarinnar er huglæg upplausn," segir
Guðjón.
Staða myndlistar
full af þverstæðum
Guðjón tekur með verkum sínum eindregna
afstöðu til listarinnar en hann tjáir hugmynd
sína um þverstæðufulla stöðu myndlistar. Sýn-
ing hans er vettvangur átaka þar sem hann
reynir að skapa nýjar forsendur og nýja ramma
á sýningunni. Hann segir að niðurbrotið sem
hvarvetna blasi við vísi bæði til efnisgerðar
verkanna og til listasögunnar sjálfrar við ald-
arlok. „í formunum myndast tómleiki þar sem
miðjugerðinni er sundrað jafnt efnislega sem
hugmyndafræðilega, en í kerfisbundnu niður-
broti listarinnar felast í senn ólíkir sálfræðileg-
ir þættir, sem eru lausn eða frelsi og djúpstæð-
ur tómleiki. Útkoman úr sprengingunum er
alltaf ófyrirséð og sprengdir skúlptúrar skapa
andstæðu við upprunalega regluskipan sína
og við málverkin á sýningunni. Það má segja,
eins og Dominique Nahas kemst svo skemmti-
lega að orði í sýningarskrá að skúlptúrarnir
fjalli um rannsókn á spennunni milli þess sem
William Reich sagði að væri hið óumflýjanlega
fasíska eðli sem býr í huga hins hversdagslega
manns sem reynir í sífellu að þröngva ein-
hveiju skipulagi á umhverfið til að komast hjá
óvæntum atburðum og hins vegar viðhorf þess
sem hvorki dæmir né setur hlutina í skorður
- semsagt jákvætt viðhorf til margræðni og
samtvinningar merkinga og ímyndunaraflsins."
Guðjón líkir heildarmynd verkanna við
GUÐJÓN Bjarnason.
Guójón Bjarnason sýnir skúlptúra og mólverk í sýn-
ingarsölum Norræna hússins um Dessar mundir en
Dar hefjast óformlegar umræóur um list hans í dag
kl. 14. í| Deim taka þótt höfundar þriggja greina sem
birtust í þykkri sýningarskró, sem komin er út um list
Guójóns. ÖRLYGUR STEINN SIGURJÓNSSON hitti
Guójón og fékk hann til aó útskýrg meginhugsun
síng varóandi verk sín, sem unnin eru ó sérstæóan
hótt en Guójón hefur tíókaó undanfgrió aó fara í
nómur og aóra nafnlausa og yfirgefna staói til aó
sprengjg skúlptúra sína í loft upp meó dínamíti.
draumaathöfnina þar sem margir sameiginleg-
ir þættir tengja hvort tveggja saman. „Draum-
ar eru dæmi um Sjónræna og efnislega upp-
lausn og í þeim eru hnökrar í atburðarás.
Þeir eru í senn skammvinnt og áhrifamikið
ástand, áminning og afmáning. Það er heldur
ekki hægt að skilja þá beint af framsetningu
þeirra eða sjónrænu samhengi.“ Það stendur
í samhengi við inntak sýningarinnar sem hann
segir að hafi ekki fullkomlega lausn og því
síður enga nálægð í hefðbundnum skilningi.
„Dæmi um þetta eru sprengingarnar sjálfar.
Maður verður að vera minnst 500 metra frá
dínamíthleðslunni þegar hún springur."
Til að undirstrika upplausnina og hlutleysið
eru ljósmyndir af vinnsluferlinu við sum verk-
anna og einnig í sýningarskránni, sem teknar
voru af Spessa og Páli Stefánssyni. „Verkin
hafa tilvísun til eyðilegra þátta landslagsins
sem eru námur og yfirgefin svæði og í eðli
sínu hlutlaus og nafnlaus, en þó auðkennanleg
og þar af leiðandi ekki tengd nostalgíu eða
rómantík eða öðrum úreltum klisjum sem
margoft koma upp þegar myndlist og landslag
verða samferða. I heild má líta á verkin sem
ákveðna skráningu á kerfisbundnum atburðum
sem hefur það markmið að skapa merkingar-
fræðilegt tóm, hnökra í setningaskipan er síð-
an myndar önnur hugmyndatengsl og svo
koll af kolli,“ segir Guðjón.
Guðjón segir að lokum að sýning sín hafni
öllum einföldum lausnum við gerð myndlistar
og myndlist byggðri á ofureinföldunum er
hafni áhorfandanum.
0ystein Loge, Dominique og Jón Proppé
eiga sína ritgerðina hver í sýningarskránni
um Guðjón sem fyrr var getið. Fjallar Loge
þar í grein sinni Svalir yfir hyldýpinu um tengsl
listar Guðjóns við appollóníska og díóníska
tvíhyggju ogrómantíska söguskoðun 19. aldar
með tilvísun í gríska goðafræði. Dominique
lítur svo á í sinni grein að áhrifakraftur sýning-
arinnar felist jafnt í fjarlægð milli verkanna
og í verkunum sjálfum. í verkunum sé ákveð-
in æðri frásögn og merkingarleikur sem tákn-
ar eitthvað handan merkingarinnar og verkin
fjalli frekar um slóðir, vísbendingar og tilgát-
ur en skýra afmarkaða táknfræði og að verk-
in virki og örvi merkingarflæði í stað þess að
fastsetja ákveðin skilaboð. Grein Jóns Proppé
nefnist Óreiða, tilviljun og vald og þar fjallar
hann um feril Guðjóns og ræðir um tilurð
skúlptúranna, tæmingu verkanna og þær
mótsagnir sem felast í myndlist Guðjóns.
Þetta er fimmtánda einkasýning Guðjóns
en einnig á hann verk á alþjóðlegri samsýn-
ingu í Borgarlistasafninu í Madríd, sem síðar
mun fara á Þjóðlistasafnið í Ríó de Janeiro.
Sýningin í Norræna húsinu stendur til 17.
ágúst og er opin frá 14-19.
Þess má einnig geta að Benedikt Gestsson
vinnur að gerð heimildamyndar um tilurð verk-
anna.
16 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 26. JÚLÍ 1997