Lesbók Morgunblaðsins - 24.01.1998, Qupperneq 12

Hafnarfjarðarleikhúsið Hermóður og Hóðvör frumsýnir í dag barnaleikritið Síðasta bæinn í dalnum, sem byggt er
ó hinni óstsælu sögu Lofts Guðmundssonar. ORRI PALL ORMARSSON fylgdist með æfingu og ræddi við aðstand-
endur sýningarinnar, en Síðasta bænum í dalnum er nú í fyrsta sinn gerð skil ó leiksviði.
TRÖLLIN tvö (María Ellingsen og Jón Stefán
Kristjánsson) eiga sér þann draum að
drottna yfir dalnum.
GRÍMAR kaupamaður (Jón Stefán Kristjánsson) hefur að sönnu krafta í kögglum. Bjöm bóndi (Gunnar Helgason), Bergur (Halldór Gylfason)
og Sólrún (Hildigunnur Þráinsdóttir) fylgjast agndofa með athæfi hans.
Moígunblaðið/Jón Svavarsson
ÞEGAR neyðin er stærst er hjálpin næst. Rindill Rindilsson, dvergur (Gunnar Helgason) og
Bergur Bjömsson (Halldór Gylfason) hlýða á álfkonuna góðu (Björk Jakobsdóttlr).
JÆJA, svo Gilja-fólkið er þá flúið líka.
Þá má ég svo sem vita hvað mín bíður!
Hyggilegast væri víst fyrir mig að
halda þegar á brott héðan úr dalnum,
þótt ekki væri nema ykkar vegna,“ seg-
ir Björn bóndi við börn sín, Berg og
Sólrúnu, þegar hann verður vitni að búferla-
flutningum nágranna sinna. Hann er orðinn
ábúandi á síðasta bænum í dalnum.
Lái svo sem hver sem vill Bimi bónda, það
er ekkert grín að hokra, einn og yfirgefinn, í
dal þar sem mennimir era máttlitlir og yfir-
gangssöm tröllin bersýnilega staðráðin í að
ræna völdum, hvað sem það kostar. En þegar
neyðin er stærst er hjálpin næst og fjölskyld-
unni berst óvæntur liðsstyrkur í formi álfa,
huldufólks og annarra vætta. Upp frá þvi verð-
ur hvergi hopað en tvísýnt er hvort mun hafa
betur - hið góða eða hið illa.
Sagan um Síðasta bæinn í dalnum er flestum
íslendingum að góðu kunn. Þeir sem ekki
kannast við bók Lofts Guðmundssonar, muna
öragglega eftir kvikmynd Óskars Gíslasonar,
sem var fyrsta kvikmyndin sem gerð var í
fullri lengd hér á landi og jafnframt ein sú vin-
sælasta. Nú hefur Hafnarfjarðarleikhúsið Her-
móður og Háðvör tekið verkið upp á sína arma
og framsýnir í dag nýja leikgerð eftir Gunnar
Helgason og Hilmar Jónsson, sem jafnframt
leikstýrir sýningunni, byggða á bók Lofts.
f fyrsta sinn á leiksviði
En hvers vegna Síðasti bærinn í dalnum? „Því
er fljótsvarað. Það var einfaldlega kominn tími
til að setja þennan gullmola í bamaritlistarsögu
íslands á svið. Þegar einhver hafði sagt „orðin“
varð ekki aftur snúið,“ segir Gunnar Helgason,
sem jafnframt er meðal leikenda í sýningunni,
en þótt ótrúiegt megi virðast hefúr þessi ástsæla
saga ekki í annan tíma verið færð upp í leikhúsi.
Að sögn Gunnars er það þakklátt verk að
vinna leikgerð upp úr jafn vandaðri bók og Síð-
asta bænum í dalnum. Segir hann þá Hilmar ein-
faldlega hafa leitað að þræðinum, kjama sög-
unnar - framhaldið hafi komið af sjálfu sér, þótt
þeir verði án efa að sníða „fituna af kjötinu"
fram á síðustu stundu.
, Annars get ég varla með góðri samvisku kall-
að mig höfund leikgerðar,“ heldur Gunnar áfram
- hálfskömmustulegur, „því þó ég hafi tekið þátt
í allri grannvinnu vann Hilmar verkið að lang-
mestu leyti upp á eigin spýtur, þar sem ég var
bundinn í öðram verkefnum á sama tíma.“
Gunnar fullyrðir að þeir Hafnfirðingar séu
bókinni trúir, þó ekki hafi gengið átakalaust
fyrir sig að finna leikhúslausnir á hinum ýmsu
senum. „Það er meira en að segja það að láta
fólk hverfa á sviðinu, fullvaxinn mann leika
dverg og síðast en ekki síst, láta kistu fljúga.
Annars er best að hafa ekki fleiri orð um það.
Brellunum okkar verður fólk að kynnast af eig-
in raun!“
Einn leikaranna í sýningunni, María Elling-
sen, stenst þó ekki mátið og bætir fáeinum orð-
um í sarpinn: „Við vorum eins og böm í sand-
kassa þegar við voram að reyna að láta kistuna
fljúga í fyrsta skipti enda var okkur mikill
vandi á höndum þar sem ekkert flugkerfí er í
gömlu bæjarútgerðinni!“
„Bara flökunarkerfi," skýtur Gunnar inn í.
Það mun ekki hafa komið að notum!
Gunnar og María segja hópinn ekki hafa haft
kvikmynd Öskars Gíslasonar til hliðsjónar á
vinnsluferlinu en að Gunnari og Björk Jakobs-
dóttur undanskildum sá ekkert þeirra myndina
af þessu tilefni. „Við sáum hana öll þegar við
vorum börn,“ segir María, „en ákváðum að láta
hana liggja milli hluta núna, til að hún hefði
ekki of mikil áhrif á okkur enda markmiðið
ekki að endurskapa myndina, heldur að setja á
svið nýtt leikrit.“
Að vísu tekur Gunnar fram að þau Björk
hafi horft á myndina strax og hugmyndin kom
upp til að ganga úr skugga um að hún væri
jafngóð og þau minnti.
Þrátt fyrir þetta læðist sá grunur að Maríu
að leikritið sé um margt líkt myndinni. „Ég var
að skoða prógrammið sem fylgdi myndinni og
sýnist þetta vera mjög líkt.“ Gunnar segir það
ekki þurfa að koma á óvart, kjarni sögunnar sé
til staðar í myndinni, enda hafi hún verið gerð
áður en bókin var skrifuð.
Eitt verður þó öragglega öðruvísi í leikritinu
en í myndinni - húmorinn. „Við ákváðum að
færa hann nær okkur í tíma - klæð’ann úr
sauðskinnsskónum til að koma til móts við
ungu kynslóðina í dag,“ segir Gunnar.
Sýningin er með öðram orðum fyrst og
fremst ætluð bömum, þó svo Gunnar og María
vonist eindregið til að foreldramir geti jafn-
framt gengið í bamdóm og notið herlegheitanna
með bömum sínum. „Þetta er sýning fyrir böm
og „fullorðin böm“,“ segir María sem veit um
íjölda fólks, miðaldra og eldra, sem er staðráðið
í að sjá leikritið. „Þegai’ ég hef verið að segja
fullorðnu fólki að við séum að setja Síðasta bæ-
inn í dalnum á svið ljómar það allt - maður sér
sex ára bamið gegnum grátt skeggið!"
Draumaadslaða
María segir að í framhaldi af þessu hafi runn-
ið upp fyrir sér Ijós - hún sé komin í drauma-
aðstöðu. „Það er frábær tilfinning að leika per-
sónur úr Síðasta bænum í dalnum, persónur
sem svo margir kannast við. Þetta er eins og að
vera um borð í Titanic," segir leikkonan og vísar
með þeim orðum f frægð sögunnar hér á landi.
Gunnar getur hins vegar ekki á sér setið að
gera athugsemd við samlíkinguna. „Segðu frek-
ar um borð í Gamla Gullfossi, Titanic sökk!“
Bæði skella þau upp úr.
María leikur nú í fyrsta sinn undir merkjum
Hermóðs og Háðvarar. Ber hún Hafnfirðingun-
um vel söguna. „Hjá Hermóði og Háðvöru eru
gleðin og jákvæðnin við völd. Hér fá leikaramir
að njóta sín til fulls, enda beinlínis ætlast til
þess að þeir segi sína meiningu og leggi sitt af
mörkum. Fyrir vikið er sköpunargleðin mikil og
fólk óhrætt við að „spruðla" eins og sagt er hér í
Hafnarfjarðarleikhúsinu. Þetta kann ég að
meta, enda era þetta samskonar vinnubrögð og
tíðkast í tilraunadeild New York-háskóla, þar
sem ég lærði á sínum tíma.“
Auk Gunnars og Maríu leika í Síðasta bænum
í dalnum: Björk Jakobsdóttir, Hildigunnur Þrá-
insdóttir, Halldór Gylfason og Jón Stefán Krist-
jánsson. Leikmynd gerði Finnur A. Amarson,
lýsingu Bjöm B. Guðmundsson, tónlist er eftir
Margréti Ömólfsdóttur og búninga hannaði
Þórann Jónsdóttir. Gervi era á ábyrgð Ástu
Hafþórsdóttur og Kjartan Kjartansson sér um
hljóð.
ÞAR SEM TRÖLL RÍÐA HÚSUM
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 24. JANÚAR 1998