Lesbók Morgunblaðsins - 21.02.1998, Side 8
Morgunblaðiö/Sverrir
VORVINDAR í Borgarleikhúsinu árið 1990. Fremstar fara Helena Jóhannsdóttir, Guðmunda
Jóhannesdóttir og Ásdís Magnúsdóttir.
Nanna segir þessa sýningu
standa upp úr á ferli sínum
sem danshöfundur því þar
hafi hún fengið sitt fyrsta
stóra tækifæri. „Á tæpum 7
ára ferli mínum sem listdans-
stjóri eru mér minnisstæðast-
ar sýningar á borð við Blind-
ingsleik Jochens Ulrichs við
tónlist Jóns Ásgeirsson sem
var fyrsta stóri nútímaballett-
verkið hér á landi, Giselle og
Stöðugir ferðalangar eftir Ed
Wubbe. Með dansverki
Wubbes tókum við stórt skref
í átt til nútímadansins og þar
sem ég hafði gengist í list-
ræna ábyrgð fyrir sýninguna
gladdi það mig mjög hversu
góðar viðtökur hún hlaut,“
segir Nanna. „Þegar ég tók
við starfi listdansstjóra ein-
setti ég mér að efla kröfurnar
til dansaranna svo flokkurinn
gæti staðið jafnfætis því sem
væri að gerast í listgreininni
erlendis hverju sinni. Það var
líka skilyrðið fyrir því að okk-
ur tækist að fá hingað til
lands fyrsta flokks dansara og
danshöfunda. Koma þeirra
Antons Dolins og Jochens Ul-
richs er sérstaklega minnis-
stæð.“ Hún segir dansara
flokksins í dag mjög hæfa og
hvað áhuga almennings á list-
dansi viðkomi megi aldrei
sofna á verðinum. „Við verð-
um alltaf að berjast fyrir til-
veru flokksins og vera vak-
andi fyrir því sem er að ger-
ast, bæði í íslensku samfélagi
og erlendis. Markaðurinn hér
á landi er mjög lítíll og við
verðum því að stefna að því að verða frambæri-
leg á erlendum vettvangi og sýna hágæða ís-
lenska list.“
Utanaðkomandi
viðurkenning dýrmsetust
Helga Bemhard dansaði með íslenska dans-
flokknum frá upphafi og hætti í flokknum fyrir
5 árum eftir 19 ára dansferil. Sú sýning dans-
flokksins sem kemur íyrst upp í huga hennar
er Stöðugir ferðalangar eftir Ed Wubbe frá ár-
inu 1986. Fyrir þá sýningu fékk dansflokkur-
inn Menningarverðlaun DV. Hún tíltekur jafn-
framt verk Hlífar Svavarsdóttur, Af mönnum,
sem bar sigur úr býtum 1 Norrænni keppni
danshöfunda í Ósló árið 1988. „Með sýningunni
Stöðugir ferðalangar sannaði dansflokkurinn
fyrir leikhúsheiminum hvílíkur vaxtarbroddur
bjó í flokknum. Eg hef á tilfinningunni að áhrif
íslenska dansflokksins hafi skilað sér í meiri
hreyfingum og dansi í leiksýningum hér á
landi,“ segir Helga. „Uppfærslumar hafa flest-
ar verið mjög ólíkar og alltaf skemmtilegar.
Það hefur styrkt þennan litla dansflokk hversu
margir frambærilegir erlendir dansarar og
danshöfundar hafa verið tilbúnir að sækja
flokkinn heim. Hver sýning var dýrmæt
reynsla en það sem er mér einna minnisstæð-
ast þegar ég lít til baka er sú utanaðkomandi
viðurkenning sem flokknum hefur hlotnast á
ferlinum. Það er þó töluvert langt í það að list-
greinin skipi sinn verðuga sess hér á landi. Sá
hópur dansara sem er í flokknum núna er góð-
ur og sterkur og sýningar hans era tvímæla-
laust á við það besta í alþjóðlegum dansheimi."
Morgunblaöið/RAX
VERK Hlífar Svavarsdóttur, Fram, aftur til hliðar - og heim, var
eitt af þeim verkum eftir íslenska danshöfunda sem voru í sýn-
ingunni Lýðveldisdansar í júní 1994. Aðrir höfundar voru Helgi
Tómasson, María Gísladóttir og Nanna Ólafsdóttir. Katrín Hall,
listdansstjóri, segir næsta markmið dansflokksins m.a. það að
vekja betur athygli á íslenskum danshöfundum.
Nútímadansinn hentar
smaerri dansflokkum betwr
Núverandi listdansstjóri, Katrín Hall, hóf að
dansa með Islenska dansflokknum um 1980.
Frá árinu 1982 var hún fastráðinn dansari við
flokkinn og árið 1988 fer hún utan til að dansa
hjá Tanz-Forum í Köln undir stjórn Jochens
Ulrichs. Eftir 8 ára dvöl í Þýskalandi kom hún
aftur heim til að taka við hinu nýja starfi list-
dansstjóra. Katrín segist sannfærð um að nú-
tímadansinn henti betur í fámennum dans-
flokki hér á landi og vísar m.a. til velgengni nú-
tímadanssýninga á borð við Stöðuga ferða-
langa og Eg dansa við þig ... Þessar tvær sýn-
ingar standa upp úr í hennar huga ásamt
Fröken Júlíu. „Þó ekki væri fýrir annað en það
að hafa dansað á sviði samtímis Niklas Ek,“
segir Katrín og hlær. „Þá verð ég að nefna
verk Hlífar, Af mönnum, og Dafnis og Klói eft-
ir Nönnu Ólafsdóttur auk Blindisleiks eftir
Jochen Ulrich við tónlist Jóns Ásgeirssonar en
það var mitt fyrsta stóra hlutverk hjá dans-
flokknum. Hún segist ekki geta annað en verið
ánægð með þær breytingar sem orðið hafa á
dansflokknum á þeim skamma tíma sem liðinn
er frá því að hún kom þar aftur til starfa.
„Næsta takmark mitt er að vekja betur athygli
á íslenskum danshöfundum og halda áfram að
efla áhuga fyrir danslist hér á landi. Auk þess
hyggst ég ferðast meira með flokkinn utan
landsteinanna og víkka markað dansflokksins.
Hvað ferðalögum viðvíkur þá vinnur smæð ís-
lenska dansflokksins með honum og ég trúi því
að flokkurinn geti orðið verðugur fulltrúi ís-
lenskrar menningar á erlendri grund.“
Söguskoðun manna er stöðugt að taka breytingurr
kjölfarið koma fram nýjar spurningar. Sænski sagn-
fræðingurinn Harald Gustafsson segir hér í viðtali frá
rannsóknum sínum á íslensku samfélagi á átjándu öld,
einkum hlut embættismanna og jarðeigenda.
EFTIR GUÐRÚNU GUÐLAUGSDÓTTUR
ÍSLENDINGAR á átjándu öld höfðu það ekki iakara en fólk í öðrum landbúnaðarsamfélögum á
norðurslóðum í Evrópu þess tíma. f góðæri hafði bændafjölskyldan nóg að bíta og brenna en í
slæmu árferði dó fólk úr hungri, nér eins og annars staðar.
ISLENSKA
SAMFÉLAGIÐ Á
• •
ATJANDU OLD
LENGI vel var það skoðun manna
hér að á átjándu öld hafi helsta
hreyfiafl samfélagsins verið tog-
streitan milli Dana og íslendinga.
Nú eru ýmsir fræðimenn á annarri
skoðun, gamla þjóðemisrómantíkin
er sögð mjög á undanhaldi. Af þess-
um sökum hafa menn verið að setja
fram nýjar rannsóknarspurningar um samfél-
ag þessa tíma. Eina þeirra hefur Svíinn Har-
ald Gustafsson sett fram, þá hvort hér hafi
verið stéttskipt samfélag eða einsleitt. „Mín
persónulega skoðun er sú að hér hafi verið
mikill stéttamunur og sumir aðrir fræðimenn
eru á sömu skoðun, við vitum a.m.k. að það
var mikill munur á kjörum þeirra sem áttu
jörð eða jarðir og hinna sem ekki vora jarð-
eigendur, á þessum tíma var eina leiðin til að
verða ríkur að eiga sem flestar jarðir. Lang
flestar jarðir á landinu voru þá í eigu fámenns
hóps jarðeigenda, sem voru þá einskonar yfir-
stétt landsins, rétt eins og gerðist í Dan-
mörku, Þýskalandi og víðar,“ sagði Harald
Gustafson í samtali við blaðamann Morgun-
blaðsins. Harald varði doktorsritgerð um
rannsóknir sínar á áhrifum og stöðum emb-
ættísmanna á átjándu öldinni árið 1985.
„Ámýöld nefna menn nú tímabilið frá 1500
til 1850, kerfið sem ég er að lýsa á átjándu öld
var mjög svipað á þessu tímabili öllu. Á
átjöndu öld var mikill félagslegur munur á
stöðu fslendinga. Til var „elítu“hópur, 50 til
100 fjölskyldna í öllu landinu, fimmtíu fjöl-
skyldur áttu mikið af jörðum og svo voru fjöl-
skyldur helstu embættismanna á landinu.
Stundum fór þetta saman og stundum ekki.
íslenskir sagnfræðingar eru flestir sammála
um þetta atriði. En sumir era á þeirri skoðun
að samfélagið hafi eigi að síður verið einsleitt,
borið saman við önnur lönd á þessu tímabili.
í doktorsritgerð minni sýndi ég fram á að
það hafi ríkt mikill munur á stöðu manna hér,
embættismenn kunnu að nota embættiskerfið
og stjórna landinu í nafni konungs, þeir réðu
sem sagt mjög miklu í nafni konungs. Dönsk
stjórnvöld höfðu mjög takmarkaðan áhuga á
íslandi, tekjur af því voru ekki teljandi. Ég vil
meina að þetta sé svipað og var á mörgum
stöðum í Evrópu, ríkisstjóm í fjarlægri höfuð-
borg varð að vinna með embættisyfirstétt til
þess að geta stjórnað landinu. Mér finnst rétt
að leggja áherslu á að þar hafi íslendingar
ekki skorið sig úr.
Á þessum tíma höfðu embættismenn þær
hugmyndir um stöðu sína að þeir væru til
hennar settir af konungi og Guði, og það væri
gott fyrir samfélagið. Uppástungur að mjög
mörgum tilskipunum og reglugerðum frá
þessum tíma komu frá þessum embættis-
mönnum. Því fóru hér fram svipuð stjórn-
málaleg afskipti og annars staðar, en hópur-
inn sem að þeim stóð var hlutfallslega mun
minni en t.d. í Svíþjóð. Hvað menningaráhrif
snertir þá er augljóst að íslenska „elítan“ hef-
ur fylgst með, las dönsku og önnur erlend
mál. Magnús Ketilsson sýslumaður vitnaði
t.d. í Montesquieu og þess konar, það sýnir að
þeir hafa álitið sig vera hluta af evrópskri
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 21. FEBRÚAR 1998