Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1998, Blaðsíða 3
LESBðK VIOIU.l \ 141 M)SI\S - MIM\I\G USTIR
14. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Predikanir
Sigurbjarnar Einarssonar biskups hafa
ríkulegt listrænt gildi, eru trúarleg tónlist
og trúarleg myndlist ekki síður en trúar-
legar bókmenntir, segir í grein eftir Sig-
urð Arna Þórðarson um þennan leiftrandi
og listræna kennimann og predikanir hans
í Hallgrímskirkju.
Árbók
Ferðafélags íslands kemur út eftir fáeina
daga og að venju birtir Lesbók kafla úr
henni. Bókin heitir Fjallajarðir og Fram-
afréttur Biskupstungna og er eftir Gísla
Sigurðsson. Fjallar hann um svæðið sem
Brúará afmarkar frá byggð til upptaka og
þaðan í Hagavatn og Langjökul, en Hvítá
er í útmörkum að austanverðu. Þar að
auki er fjallað um efstu jarðir, bæjaröðina
frá Efri-Reykjum að Brattholti. Hér er
birtur kaflinn um Jarlhettur.
Tónlist fyrir alla
er verkefni sem miðar að því að efla al-
menna tónlistarkennslu í grunnskólum
landsins með mjög lifandi hætti. Tónlistar-
fólk úr ýmsum áttum heimsækir skóla vítt
og breitt um landið og flytja nemendum
dagskrá sína ásamt því að gangast fyrir
einum opinberum tónleikum á hverjum
stað. Þetta víðamikla verkefni nær nú
þegar til helmings grunnskólabarna á
landinu og stefnt er að því að innan nokk-
urra ára muni Tónlist fyrir alla fela í sér
reglulegar heimsóknir tónlistarfólks til
þéttbýlisstaða um allt land. Itarleg um-
fjöllun um verkefnið er í Lesbók í dag.
GerSur Helgadóttir
myndhöggvari hefði orðið 70 ára þann 11.
apríl n.k. Gerðarsafn í Kópavogi minnist
tímamótanna með stórri yfirlitssýningu á
verkum íistakonunnar sem opnuð verður á
afmælisdegi Gerðar og fjallað er um hér í
blaðinu.
Forsíðumyndina tók Kristinn Ingvarsson af Aðalsteini Bergdal leikara í hlutverki sínu í ein-
leiknum Markúsarguðspjalli sem Leikfélag Akureyrar frumsýnir ó föstudaginn landa.
JORGE LUIS BORGES
TÖNKUR
SIGRÚN ÁSTRÍÐUR EIRÍKSDÓTTIR ÞÝDDI
í. 4.
Efst uppi á tindi Undir tunglinu,
allur er garðurinn máni skuggatígur úr gulli
máni úr gulli. hortir á klær sér.
Mig skiptir meira snerting Veit ekki að í morgun
vara þinna í myi-krinu. rifu þær mann í tætlur.
2. 5.
Syngjandi fuglinn Dapurlegt regnið
sem rökkrið hefur hulið dynur á marmaranum,
er nú þagnaður. dapurleg jörðm.
Þú gengur um garðinn þinn DapuH að vera ekki
ég veit þú saknar einhvers. dagar manns, draums
Q og morguns.
Annars manns bikar, 6.
sverðið, ósvikið sverðið Að falla ekki
í annars hendi, sem ættmenn mínir gerðu
strætið í mánaskini. í orrustunni.
Segmér, nægh-það ekki? Vera í gagnslausri nótt sá sem telur atkvæðin.
Jorge luis Borges, 1899-1986, var argentínskur rithöfundur og skóld, sem talinn hefur verið eitt fremsta skáld heimsins 6 jsessari öld og hefur verið mjög áhrifamikill. Hann var þekktur aðdáandi fornnorrænna bókmennta og blindur heimsólti hann (sland og kom á
Þingvelli.
RABB
AOLD
HRÆVARELDS
OG GRÍMU
FYRIRSÖGN þessa rabbs ber
ekki svipmót bjartsýni. Líklega
mun fáum þykja hún við hæfi
nær páskum, þegar upprisu Jesú
Krists er minnst um víða veröld,
og skærast Ijós helgustu eilífðar-
vona er vegsamað af trúuðu fólki.
Guðþjónusta okkar, kristinna
manna, einkennist þá ekki síst af fögnuði,
sem oftar en ekki er borinn uppi af háleitri,
lifandi list, já, sönnun gjöfum Guðs. Við
margt er þar að miða og hægt að telja upp
andrík verk í ýmsum greinum listanna.
En víkjum að fyrirsögninni. Hún er raun-
ar lokalína í ljóði eftir Olaf Jóhann Sigurðs-
son. Ljóðið heitir Maður minnist lækjar og
birtist í síðustu bók skáldsins, Að lokum.
Hún kom út að honum látnum árið 1988.
Þetta ljóð er mér einkar hugstætt. Er það
ekki síst vegna þess, að ég naut þeirrar
giftu að kynnast skáldinu og hlýddi oft á
Olaf Jóhann láta í Ijósi skoðanir á mönnum
og málefnum og leggja oftar en ekki strangt
mat á áhrifaríka mótendur aldarbrags.
Hann var aðgætinn gagnvart mörgu því,
sem menn vegsama sem framfarir. Hugur
skáldsins til samtíðar og umhverfis nær
ævilokum bhrtist glöggt í þessum línum:
Hengiflug á aóra hönd,
á hina fljótið -
hvað er þig að dreyma?
Þúleggurvið hlustir,
þú lifnar við:
Lækur að niða í fjarska!
Afviðlögumhans máráða
að vatnið sé svalt og tært
og bregði á leik
og botnmöl í kötlum og skálum:
Bláleitar steinvölur!
Svo fagurlega sorfnar
að fingurgómar dofnir
geta ekki stillt sig um
að stinga sér ungir á kaf
í straumglattvatnið,
rétt til að þreifa á þeim!
Þú staldrar við.
Þúlifnarvið
og lagboða fornvinai- blístrar.
En heldur síðan áfram
hljóðlátri göngu þinni
um drembin og dynjandi stræti
í ótryggu húmi
annarrar tíðar
og annaira stefja.
Á öld hrævarelds og grímu. -
Ekki getur sá samanburður, sem í Ijóðinu
birtist, talist hagstæður fyrir líðandi stund.
Hins vegar kemst lesandinn að því, að skáld-
ið varðveitir þekktar minningamyndir í hug-
skoti sínu frá bernskudögum, já, sumardög-
um, sem hann m.a. ritaði um í æskuverkinu
Við Álftavatn, sem út kom árið 1934. Ólafur
Jóhann var þá aðeins 16 ára að aldri. A
hljóðum stundum nær ævilokum sóttu að
honum minningar austan úr Grafningi,
heiman frá Torfastöðum:
- „Þú leggur við hlustir,
þú lifnar við:
Lækur að niða í fjarska!"
Svo sterkur er hljómur þessara orða nú
nær lokum aldar, sem hefur látið og lætur
ósjaldan leiðast af hrævareldi, já, villuljósi í
grímu, í næturmyrkrum haturshótana og
styrjalda. Því böli virðist seint ætla að linna.
Fyrir fáeinum vikum biðum við þeirra ótíð-
inda með ugg í huga, að enn brytist ófriður
út fyrir botni Miðjarðarhafsins. Áhrifamiklir
stjórnmálamenn komust þá svo að orði, að
allt eins yrði hætta á heimsstyrjöld, ef upp
úr syði. Fréttirnar þarf ekki að rekja hér,
því öllum er kunnugt, að með einarðri og vit-
urlegri framgöngu og rökum tókst fram-
kvæmdastjóra Sameinuðu þjóðanna, Kofi
Annan, að koma á sáttum um sinn. Hitt er
eigi að síður Ijóst, að víða bjarmar af ógn-
vænlegum hrævai-eldum, villiljósum, sem
ógna frelsi, jafnrétti og bræðralagi víða um
heim. Nær aldarlokum, sem við ræðum um
sem hátíðatilefni, virtist að helst væri að
vænta tíðinda, sem boðuðu lokastef aldar
hrævarelds og grímu.
Saga mannkyns bendir okkur á þá stað-
reynd, að löngum hafi skipst á skuggar og
skin í lífi jarðarbúa frá öndverðu til þessa
dags. Við, kristnir menn, höfum í nær tutt-
ugu aldir bent á komu þess sanna Ijóss, sem
birtist í hvítvoðungi, sem forðum var lagður
í jötu í Betlehem í Júdeu. Áhrif þess anda og
ljóss, sem Kristur bar inn í þennan heim,
verða ekki vefengd. En víða eiga þau undir
högg að sækja, jafnvel í lýðfrjálsum löndum,
sem státa af blómlegu trúarlífi. í fréttum
var staðfest fyrir fáum vikum, að bandarísk
börn sjái að meðaltali 8.000 morð framin á
sjónvarpsskjánum og um 100.000 ofbeldisat-
riði fram að þeim tíma, er þau útskrifast úr
grunnskóla (að sögn bandarísks þingmanns,
Edwards Markey). Ekki dylst okkur hér á
Islandi, að í hliðstæðum fjölmiðlum ríkis og
einstaklinga er lítils hófs gætt í birtingu of-
beldisefnis og ekki talin ástæða til annars,
þar sem nógar séu rásir úr öðrum áttum fyr-
h’ óhroða af ýmsu tagi. Aðstæður okkar séu
nú með þeim hætti, að við verðum að leggja
leiðir okkar um nýja vegu, já,
- „um drembin og dynjandi stræti
í ótryggu húmi
annarra tíða
og annarra stefja.
Á öld hrævarelds og grímu.“
Niðurstaða skáldsins, Ólafs Jóhanns, ber
óneitanlega yfii’bragð svartsýni og ekki að
ástæðulausu. Hann bar kvíðboga fyrir þróun
uppeldishátta og í list sinni varaði hann við
margþættum hættum samtímans án þess að
öfgar skyggðu nokkru sinni á snilld hans.
Nú, nær páskum erum við minnt á það,
að þau ljós lifa eigi að síður, sem gefa miklu
meira en daufa von. Ljós upprisunnar hefur
lifað í 2.000 ár. Og áhrif kærleiksfómar
Krists á Hausaskeljastað og upprisu hans á
páskum eru víðtækari og áhrifamem, en við
getum gert okkur grein fyiir.
Já, þrátt fyrir alla bölsýni, þá standa
kh’kjur opnar ekki síður við „drembin og
dynjandi stræti". Þangað inn liggur leið
fjölda fólks í leit að þeim friði, sem Kristur
boðai’.
Hann bregst engum, sem í einlægni leita
til hans og taka við því eilífa lífí, er hann
boðar og gefrn’ lærisveinum sínum, sem ját-
ast honum af heilum huga. En, hvað er það
eilífa líf?
Um það segir í sígildu kveri Helga Hálf-
dánarsonar prestaskólakennara, er ráðgjafi
Islands leyfði með bréfi, dags. 24. sept.
1878: „Eilíft líf byrjar hver sanntrúaðm’,
kristinn maður þegar í þessu lífi; en hið al-
gjörða eilífa líf byrjar fýrst eptir upprisuna
og dóminn í dýrðarríki Jesú Krists, og verð-
ur æfinlegt sælulíf í eilífri sambúð við þrí-
einan guð, góðu englana og alla útvalda, æf-
inleg lausn frá allri synd og sorg og æfin-
legur ft-iður og gleði.“ (Skv. 12. prentun
kversins árið 1924.) - Þessi kenning er böð-
uð helgu Ijósi einlægrar sannfæringar.
Með ósk um gleðilega og friðsæla páska-
hátíð.
BOLLI GÚSTAVSSON
á Hólum
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 4. APRÍL 1998 3