Lesbók Morgunblaðsins - 04.04.1998, Blaðsíða 6

HIÐ ALSJAANDI AUGA
Næstkomandi laugardag, 11. apríl, verða liðin 70 ár
frá fæðingu myndhöggvarans Gerðar Helgadóttur. Af
því tilefni verður op >nuð viðamikil sýning á verkum lista-
konunnar í Gerðarsafni í Kópavogi. HULDA
STEFÁNSDÓTTIR fjallar um verk þessa frumkvöðuls
þrívíðrar abstraktlistar hér á landi.
AÐ ÞESSU sinni verður lögð áhersla á
að sýna vinnuferli listakonunnar og
síðasta tímabilið í ferli hennar,
svokölluð egypsk verk. Vinnuferill
Gerðar var ekki langur en afköst hennar þeim
mun meiri, því aðeins liðu 30 ár frá því að
Gerður hóf nám við Handíðaskólann í Reykja-
vík og þar til hún lést langt um aldur fram að-
eins 47 ára gömul. Hún kom snemma fram sem
fullþroskaður listamaður; einbeitt og fylgin
sjálfri sér og list sinni. I sem fæstum orðum
má segja að ævi sinni hafí Gerður varið til
markvissrar leitar að kjarna lífsins. Trúarþörf
hennar og þrá eftir mystík var alltaf sterk og
undir lok ferilsins virðist hún hafa fundið upp-
lifun sinni farveg í hinu alsjáandi auga.
Hvílíkur kjarkur og áræði sem bjó í þessari
ungu konu sem að loknu tveggja ára námi við
Handíðaskólann og sumri í fjörunni í Laugar-
nesi hjá Sigurjóni Olafssyni heldur 19 ára göm-
ul út í heim til náms í Flórens á Ítalíu. Eftir tvö
ár þar þykja henni hefðbundnar aðferðir högg-
myndagerðarinnar vera farnar að þrengja að
listsköpun sinni. Gerður afræður að halda til
Parísar, þungamiðju listheimsins á þeim tíma,
en í Frakklandi bjó Gerður að mestu leyti það
sem eftir lifði ævi sinnar. í París opnaðist
henni nýr heimur nútímahöggmyndalistar og
þess „að virkja tómið“, bæði umleikis myndina
og, það sem síðar varð eitt helsta höfundarein-
kenni verka Gerðar, virkjun tómarúmsins inn-
an höggmyndarinnar.
Hvort sem var í gifs eða járn, sem Gerður
náði snemma mikilli færni í að meðhöndla, og
síðar gler, brons og mósaík, þá braut listakon-
an upp hin stífu geómetrísku form og blandaði
sveigðum lífrænum formum svo léttleikinn og
hreyfingin varð meiri. Geómetrísk abstraksjón
setti svip sinn á list Parísarborgar á árunum
milli 1945 og ‘55. Gerður tilheyrði þessum hópi
listamanna sem fram komu undir nafninu Réa-
lités Nouvelles. Hún uppgötvaði fyrst járnið
þegar hún sá yfirlitssýningu á verkum
spánska myndhöggvarans Julio Gonzales og
sá að það hentaði vel þeim fíngerðu formum
sem hún sjálf sóttist eftir. Annar áhrifavaldur
var danski myndhöggvarinn Robert Jakobsen.
Hún tengdi saman málmþynnur með vír og
málaði svartar. Smám saman verður léttleik-
inn enn meiri. Járnþynnurnar hverfa svo eftir
standa þræðirnir einir og mynda ofurfínlegan
strúktúr í tóminu, verk sem takast á loft í svif-
um frá 1952.1 þessum viðkvæmnislegu skúlpt-
úrum Gerðar kemur hvað skýrast fram sú
ídealíska fegurð og jafnvægi sem hún sóttist
svo eftir. A þessum tíma kynnist hún glerlist
og fer að þreifa sig áfram með gerð þess konar
verka sem hjálpa henni að drýgja tekjur sínar.
Notkun glersins og ljósbrotssteina skilaði sér
einnig inn í skúlptúra hennar og síðar steyptar
lágmyndir í egypskum stíl eftir langþráða
heimsókn Gerðar til þessa fyrirheitna lands.
Myndhöggvaramir Svava Björnsdóttir og
Kristinn E. Hrafnsson hafa umsjón með upp-
setningu sýningarinnar í Gerðarsafni ásamt
safnstjóranum Guðbjörgu Kristjánsdóttir. Þau
hafa unnið mikla heimildarvinna fyrir sýning-
una og legið yfii’ Ijósmyndum sem sýna verkin í
þeirri framsetningu sem listakonan sjálf kaus
þeim auk þess sem viðgerðir hafa farið fram á
einstökum verkum. Þannig hafa upprunalegai’
undirstöður verkanna, ýmist úr tré eða steypu,
O EGYPSKU verkunum frá
síðasta tímabilinu í list
Gerðar er gert hátt undir
höfði á sýningunni.
o SVAVA Björnsdóttir, Guð-
björg Kristjánsdóttir og
Kristinn E. Hrafnsson hafa
umsjón með uppsetningu
sýningarinnar. Hér eru þau
innan um nokkrar af járn-
kompositionum Gerðar.
© FESTING frá 1956. Létt-
leiki og hreyfing allsráðandi
í alheimssýn listakonunnar.
o HLUTI úr verki án titils
frá árinu 1956. Járn og
glerkristall í miðju.
o FRÁ einkasýningu lista-
konunnar í Arnaud galleríinu
í París árið 1952. Á þennan
hátt kaus Gerður að setja
fram verk sín.
Morgunblaöið/Ásdís
verið endurgerðar og í kjallara safnsins verður
sett upp hilla lík þein-i sem Gerður raðaði
smærri verkum sínum inn í á einkasýningu sinni
í galleríi i Odenkichen í Þýskalandi árið 1970.
Gerður kastaði ekki til höndunum við gerð
vinnuteikninga, hvort sem voru mósaíkvegg-
myndir eða kirkjugluggar og þai’ nýtur sín vel
næmt litaskyn hennar. „Með því að líkja sem
mest eftir framsetningu Gerðai’ sjálfrar á verk-
um sínum verður nálgunin við þau allt önnur og
við sjáum þau í öðru ljósi,“ segir Guðbjörg. „Það
býr svo margt í hst Gerðar Helgadóttur sem
enn hefur ekki verið vakin athygli á og ég nefni
að gaman væri að sýna sérstaklega öll kirkju-
listaverkin eða draga fram náttúrusýn listakon-
unnar. Gerður á skilið að verkum hennar sé gef-
inn nánari gaumur því hún var tvímælalaust
frumkvöðull þríviðrar abstraktlistar hér á landi
og með því einn merkasti íslenski höggmynda-
listamaður á þessari öld.“
6 LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 4. APRÍL 1998