Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1998, Blaðsíða 3

LESBðK MOHei MÍI AÐSINS - MENNING LISTIR
22. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Strandlengjan
nefnist sýning Myndhöggvarafélagsins í
Reykjavík á Listahátíð. Sýnd eru 24 verk
meðfram ströndinni, frá Fossvogi og allt
vestur í Sörlaskjól. Verkin eru afar fjöl-
breytt að inntaki og efnisvali og þeim hef-
ur verið komið fyrir við hlið göngustígsins
sem liggur meðfram ströndinni og þús-
undir Reykvíkinga eiga jafnan leið um.
Þannig segjast myndhöggvarar vilja
leggja áhersla á höggmyndina sem eðli-
legan og sjálfsagðan hluta umhverfisins
og ekki hvað síst á mótandi hlutverk
hennar 1 samfélaginu.
Svikahrappar
og lygamerðir er heiti á grein eftir Þór-
hall Vilmundarson prófessor og kemur
hún í framhaldi af grein Þórhalls um kistu
Kveld-Úlfs í Lesbók á síðasta ári. Þar var
fjallað um veiðitækið kistu og þess getið
um leið að fleiri tæki hefðu verið notuð til
lax- og silungsveiða í ám og vötnum hér á
landi. Þórhallur víkur hér að nokkrum
slíkum veiðitækjum.
Indversk tónlist
hefur þróast um aldir og er gerólík þeirri
vestrænu eins og greinarhöfundurinn, Ása
Briem, útskýrir. Þessi tónlist byggist fyrst
og fremst á tveim þáttum, lagli'nu sem er
sungin eða leikin á cinleikshjjóðfæri, og
hinsvegar á hryn. Þessi tónlist snýst ekki
um fjölröddun, hljómagang, tóntegunda-
skipti eða annað sem alþekkt er í vest-
rænni tónlist.
Forsiðumyndin: Á forsíðunni er myndin Spænsk hefðarkona eftir Federico García Lorca, en
hann hefði orðið 100 óra í gær föstudaginn 5. júní. Á blaðsíðum 4 og 5 er fjallað um
Lorca og birt Ijóð um hann, auk þess sem Ijóð eftir hann er birt hér til hliðar.'
FREDERICO GARCIA LORCA
DAUÐI UM
MORGUN
JÓHANN HJÁLMARSSON ÞÝDDI
Nótt með fjögur tungl
og eitt tré
með einn skugga
og einn fugl
Eg leita að sporum eftir varir þínar
á höruncli mínu
Lindin kyssir vindinn
án þess að snerta við honum
Ég held á Neiinu sem þú gafst mér
í opinni hendi
eins og vaxsítrónu
sem er nærri hvít
Nótt með fjögur tungl
og eitt tré
Análaroddi
snýst ást mín
I gær, 5. júní, voru liðin 100 ór síðan Federico García Lorca, eitt af
höfuðskáldum aldarinnar, fæddist (Granada á Spáni.
RABB
GEGN
NÁTTÚRUNNI
/
SÍÐASTA mánuði var frétt í Morg-
unblaðinu um endurheimt votlendis
austur í Biskupstungum. Mokað var
ofan í skurð sem grafinn var með
handafli fyrir 1940 og átti að þurrka
upp Dagmálatjörn og umhverfi
hennar í landi jarðarinnar Múla. Það
var talið merki um stórhug og fram-
farir þegar ráðizt var í að ræsa fram tjörn-
ina; skurðgröfur voru þá ekki komnar til
sögunnar. Nú, 60 árum síðar, er blaðinu
snúið við; skurðinum lokað í þeirri von að
tjörnin fyllist og fuglalíf dafni eins og áður
var.
Breytingarnar, bæði þar og annarsstaðar
í sveitum, eru meiri en nokkurn gat grunað
fyrir svo sem tveimur áratugum. Á stríðs-
árunum, þegar vélaöld hélt innreið sína
með jarðýtum og skurðgröfum, sáust menn
ekki fyrir með allt þetta afl á valdi sínu;
jarðýturnar látnar jafna út merkar húsa-
rústir og mannvistarleifar að óþörfu, en vítt
og breitt um landið voru mýrar ristar í
sundur með skurðum og ekki flögraði að
neinum að það væri annað en framfara-
spor. Það var það líka í fyrstu.
Nú, löngu síðar, er auðvelt að fordæma
alla framræslu votlendis sem hugsunar-
lausar og skaðlegar aðgerðir gegn náttúr-
unni og lífríkinu. Á votlendum jörðum
þóttu skurðir samt eins og hver önnur
himnasending á sínum tíma. Þeir sem
harma votlendið núna þekkja líklega ekki
þá miklu breytingu til bóta, sem varð við
ýmis algeng störf í sveitum með tilkomu
skurðanna. Margir þeirra sem nú eru
komnir yfir sextugt og ólust upp í sveitum,
muna daglegt brask við að koma hestum
yfir mýrarsund með fúakeldum og kvik-
syndi. Oft voru menn blautir í fætur, en yf-
ir keldurnar varð að fara, bæði við
fjárstúss og ýmsa flutninga, þar á meðal
með heybandslestir. Eftir framræslu var
hægt að ganga þetta sama land þurrum
fótum; það þóttu ánægjuleg viðbrigði, en
vitaskuld tóku menn eftir því að fuglar eins
og mýrispýta, jaðrakan og stelkur höfðu
flúið á aðrar slóðir og blessaðar pöddurnar
sem sáust synda í mýrarrauðanum hafa
ugglaust dáið út í þessum uppþurrkuðu
mýrarsundum.
Við höfðum ekki áhyggjur af því þá og ég
minnist þessi ekki að neinn gerði tjónið á
lífríkinu að umtalsefni fyrr en Halldór Kilj-
an Laxness skrifaði fræga ádrepu um hern-
aðinn gegn landinu. Þá var líka Ijóst að
menn höfðu farið offari í uppþurrkun; ræst
fram hvort sem þess þurfti með eða ekki.
Sjálfvirkt styrkjakerfi átti sinn þátt í því.
Skammsýnin reið ekki við einteyming
fremur en fyrri daginn. Alveg fram á átt-
unda áratuginn var trúað á vöxt og út-
þenslu í landbúnaði án takmarka. Helzt átti
að rækta landið milli fjalls og fjöru og
þurrka upp hverja mýri. Þetta var eins og
hvert annað fjárfestinga- og framkvæmda-
fyllirí og allir þekkja hversu sársaukafullir
timburmennirnar hafa verið. Nú skal blað-
inu snúið við; mokað ofan í skurðina að
nýju í þeirri von að mýrarrauði sjáist þar
aftur í keldum og að þar verði aftur fund-
inn sá eilítið súri þefur með ívafi af sætum
mýrgresisilmi. Það sem er gott fyrir brún-
klukkur í keldum er gott fyrir Iandið og
náttúruna segja menn nú.
Hernaðurinn gegn landinu heldur samt
áfram. Mýrarstykkin milli skurða sem eng-
in þörf reyndist á til ræktunar hafa víða
orðið svo fyrir barðinu á ofbeit hrossa að
illilega stingur í augu. Bændur hafa tekið
hross í hagagöngu og ófáar jarðir hafa
beinlínis verið seldar hestaeigendum úr
þéttbýlinu. Græðgin tekur völdin; græðgi
þeirra sem eiga landið og láta við gangast
að því sé misþyrmt. Raunar er lítt skiljan-
legt að hestamenn skuli sjálfir una við slíkt,
unnendur hesta ætlum við að hljóti einnig
að vera náttúruunnendur.
Framræsla mýra án þess að nokkur þörf
sé á og nagaðar þúfur eftir hross eru þó
bara smáhernaður gegn landinu á móti því
sem nú er fyrirhugað og kjörnir fulltrúar
okkar á Alþingi standa að. Þá er átt við
hugmyndir um frekari stóriðju með virkj-
unum, uppistöðulónum, vegakerfi og raflín-
um á svæði norðaustan Vatnajökuls, þar
sem eru einstæðir náttúrufjársjóðir í
stærstu samfelldu auðn Evrópu. Til þess að
hægt verði að stórspilla þeirri auðlind var-
anlega skal beitt þeirri gulrót að bjóða
stóriðju-auðhringum raforku á svo lágu
verði að þeir láti freistast.
Ósnortin víðerni öræfanna með útsýni til
jökla er án efa einhver mesta auðlind sem
við eigum. Ef við eyðileggjum þessa auð-
lind fyrir margfalt minni hagsmuni, verðum
við ekki annað en brjóstumkennanlegir aul-
ar í augum heimsins og því meir sem
lengra líður.
Hætt er við að áhrifamiklir þrýstihópar
verktaka og margskonar fræðinga ýti á
pólitíkusa, sem jafnan sjá skammt fram
fyrir nefið á sér. Til réttlætingar tala menn
um „mannauðinn" sem verði að fá verkefni
við hæfi. Sízt af öllu skulum við gera lítið úr
mannauði og þeim miklu skurðum sem
hann kann skil á að grafa með nýjustu
tækni, en ekki má nýta þessa þekkingu
þannig að verkin verði harmsefni síðar
meir. Ofan í þá skurði verður ekki eins ein-
falt að moka og mýraskurðina.
Ef helzta framtíðarsýn íslenzkra stjóm-
málamanna er að koma upp sem flestum
stóriðjuverum og nýta hálendið til orkuöfl-
unar, þá er sú framtíðarsýn dapurleg, en
fyrst og fremst röng. Það er hún vegna
þess að samkvæmt marktækum skoðana-
könnunum er meirihluti landsmanna á móti
henni og ýmsir kostir eru nú til tekjuöflun-
ar sem ekki voru til fyrir fáum árum. Má í
því sambandi minna þá á, sem ekkert sjá
annað en „undirstöðuatvinnuvegi“, að út-
flutningur hins nýja og smáa íslenzka hug-
búnaðariðnaðar nam rúmlega hálfum öðr-
um milijarði á síðasta ári.
Mér hefur alltaf virzt að lítið fari fyrir
stórum hugsjónum og framtíðarsýn hjá ís-
lenzkum pólitíkusum, heldur láti þeir
stjórnast af þrýstingi og hagsmunum.
Margir óttast að það sé einnig hagsmuna-
pot á bak við „tertusneiðalögin“ sem lamin
voru í gegn af lítt skiljanlegu kappi enda
þótt skoðanakönnun bendi til að 70% þjóð-
arinnar séu þessari skipan andsnúin og
áskoranir um frestun kæmu frá margskon-
ar samtökum um náttúruvernd, náttúru-
fræðingum, Ferðafélagi íslands og leiður-
um í öllum dagblöðunum. Á það var ekki
hlustað en vinnubrögð af þessu tagi eru svo
óviturleg og gerræðisfull að fyrr eða síðar
hljóta þau að koma í bakseglið hjá þeim
sem að þeim standa.
GÍSLI SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 6. JÚNÍ1998 3
- i. i,: 1111 -; m - 11'; 115 j 3' 11: s ( j \ •,;,