Lesbók Morgunblaðsins - 06.06.1998, Blaðsíða 9

Baulusker
Stækkað;
svæði f
Brynhildur
Þorgeirsdóttir
14-GeimSteinn
16 - Connection Pekka Pyykðen
Öskjuhlíð
Ólafur S. Gíslason
og Nana Petzet
23 - Annað hvort eða
Tjaldhóll
Sólrún Guðbjörnsdóttir
1 - Áning við Sörlaskjói
Sólveig Eggertsdóttir
2 - Ný umferðarlög (8 skilti)
Rúrí 3 - Attir
Þórdís A. Sigurðardóttir
4 - íslands þúsund ár
Magnús Pálsson
5 - Hrognkelsisveifa
Steinunn Þórarinsdóttir
6 - Flóð og fjara
Gretar Reynisson 7 - Stikur
ÞórVigfússon 8 - Minjar
Ragnhildur Stefánsdóttir
9 - Skynjun
Jónína Guðnadóttir
10 - Stökkbretti
fyrir lúna fugla
Katrin
Sigurðardóttir
11-Stöð
Prestssker
Austurvör
Ólöf Nordal
12-Geirfugl
Finna Birna
Steinsson
13“
Á frívaktinni
Borghildur
Óskarsdóttir
15-Flæðisker
Helga Guðrún
Helgadóttir
17 - Sólstólar
O
C rimsstaða-,
________vör
Caröa■
' vör -
Lambholsvör
Kapteinsnef
Hótel
Loftleiðir
Crofir
Nautholsvik
valborg Salome Ingolfsdottir-Valka
19-Kaninuhúsið
\i,.s 'j'
Hrafnabjörg xS
\
*
Hangahamar S
Örn Þorsteinsson
18-Sleðinn
Kristín Reynisdóttir
20 - Glerviti
Helgi Gíslason
21 - Mið \ V\,
Inga Jónsdóttir
22 - Steingerðar
aminósýrur - baggalútar
Kristinn E. Hrafnsson
24 - Héðan í frá k°
KOPAVOGUR
Sólveig Eggertsdóttir
2 - Ný umferðarlög (8 skilti)
Þessi uppdráttur er gerður eftir uppdrætti
sem unnlnn var af Landmótun ehf. I Kópavogl.
STRANDLENGJAN
Strandlengjan, útisýning Myndhöggvara-
félaqsins í Reykjavík á ListahátíS, verður opn-
uð á morgun, sunnudag, klukkan 13 við
Sörlaskjól. Þetta er sýning á útilistaverkum 24
myndhöggvara og sýningarsvæðið er fimm
kílómetra langt og liggur með göngustígnum
á milli Sörlaskjóls og Fossvogsbotns.
UMHVERFISUST
OG BORGAR-
LANDSLAG
Umhverfislist er það sem öðru nafni er kallað „list
í opinberu rými", segir GUNNAR J. ARNASON. Með
umhverfislist er að öllu jöfrgj átt við skúlptúrlist,
sem er komið fyrir á almannafæri, í þéttbýli, við útivist-
arsvæði oq óskipulöqð jaðarsvæði, sem almenninqur
hefur aðgang að. Umhverfislist er ekki list sem hefur
verið færð út fyrir dyr7 heldur list sem tekur mið af
tilteknu umhverfi og á heima par.
HUGTAKIÐ „opinbert rými“
er óljóst og óhentugt, til
dæmis þá eru listasöfn opin-
bert rými, en umhverfislist á
ekki heima inni á söfnum.
Það orð sem lengst af hefur
verið notað um list á al-
mannafæri er „listskreyt-
ing“. En það er allt of víðtækt, t.d. getur það
átt við um málverk sem er falið inni í fundar-
herbergi, auk þess sem það þykir óviðeigandi
að tala um list sem skreytingu, eins og nánar
verður vikið að síðar í greininni.
Að öðru leyti er lítið hægt að fullyrða með
vissu um umhverfislist. Ástæðan fyrir þessu
er sú að sú list sem nú er kölluð umhverfislist
er í raun lítið annað en framtíðaráform. Um-
hverfislist er það sem okkur skortirl Hér á
eftir ætla ég að rekja í stuttu máli aðdragand-
ann að þessum skorti og hver viðfangsefni
umhverfislistar eru.
Frásögn í wmhverfi og byggingum
Uppruna umhverfislistar er að leita í hrær-
ingum í skúlptúrlist á sjöunda áratugnum. En
myndlist í borgarumhverfí á sér náttúriega
miklu lengri forsögu. Frá alda öðli hafa bygg-
ingar, kirkjur, torg og skrúðgarðar verið
hlaðin táknrænni og frásagnarlegri merkingu.
Þjóðskipulag og heimsmynd var greypt í
byggingar og skipulag þéttbýlis.
Aftur á móti koma listskreytingar, eins og
við þekkjum þær í dag, ekki fram fyrr en á
nítjándu öld, um sama leyti og frásagnarlegt
hlutverk bygginga dvínar. Stjórnmálamenn
og listvinafélög reisa minnismerki um stjórn-
málamenn og stríðshetjur, sigurboga og
stolnar Kleópötrunálar, til að viðhalda ásýnd
hefðbundins þjóðskipulags, frammi fyrir upp-
lausn iðnvæðingar.
Hin móderníska bylting í byggingarlist, í
byrjun aldarinnar, greiddi frásagnarhætti
bygginga endanlegt náðarhögg. Frásögn,
táknmál og skreyting voru bannfærð af yfír-
borði bygginga. Leiðir myndlistar og bygg-
ingarlistar skildi. Sú tíð er löngu liðin þegar
myndhöggvarar voru einnig arkitektar eða öf-
ugt. Sérhæfing er svo mikil að menn tala ekki
lengur sama tungumál og eiga erfitt með að
skilja vandamál hverjir annan-a. í stuttu máli
sagt, þá dró myndlist sig í hlé frá opinberu lífi
og hvarf inn í söfn og gallerí, sérhannaðar
kjöraðstæður fyrir listsköpun, þar sem lista-
menn gátu farið sínar eigin leiðir án nokkurr-
ar íhlutunar eða málamiðlunar.
Myndlist skýtur þó áfram upp kollinum í
„opinberu rými“, þ.e. á skólalóðum, við and-
dyri stofnana, á hlutlausum, dauðum blettum
þar sem henni verður við komið. Listskreyt-
ing í opinberu rými í dag þýðir í meginatrið-
um það sama og á dögum franska mynd-
höggvarans August Rodins. Hún bíður enn
eftir að henni sé úthlutaður stallur, að því til-
skildu að eitthvað sé aflögu af byggingarfé.
Skreylíngar eg pwnt
Fyrst minnst er á listskreytingar þá er vert
að velta aðeins íyrir sér hvað orðið hefur um
hugtakið skreyting, því merking þess virðist
hafa breyst talsvert. Nú er yfirleitt talað um
skreytingar og skraut í niðrandi merkingu.
Talað er um listskreytingar í svipuðum skiln-
ingi og híbýlaskreytingar, borgir eru skreytt-
ar með svipuðu hugarfari og íbúðir, með sam-
safni ósamstæðra hluta, sem settir eru upp á
tómlegum stöðum til punts. Fyrir nítjándu öld
voru skreytingar til marks um samfellu í list-
rænni sýn, sem umvafði allt umhverfið. Hvert
einasta smáatriði var samtengt innan stærri
heildar og varð að eiga sér stað og réttlætingu
innan heildarinnar, alveg eins og allt í sköpun-
arverki Guðs átti sér sinn stað og réttlætingu.
Skreytingar eru alls ekkert ómerkilegar í
sjálfu sér, nema þegar þeim er ætlað að vera
hugsunarlaust uppfyllingarefni. Listskreyt-
ingar eru afurð nítjándu aldar, og sigla í kjöl-
far fjöldaframleiðslu skrautmuna og blóm-
legrar listmunaverslunar. Óhóf og grautar-
gerð í skreytingum á þeim tíma er til marks
um það að skreytingar fara að tilheyra mun-
aði í lífsháttum og tísku, frekar en umhverfis-
mótun.
í hugum framsækinna listamanna þá eru
list og skreytingar pólandstæður. Þeir eru
frábitnir þeirri tilhugsun að list þeirra sé ekki
ætlað annað hlutverk en að skreyta og fegi'a
byggingar, garða eða gangstéttir, og til upp-
fyllingar á tómlegu útsýni. Þetta hefur orðið
til þess að meðal listamanna eru margir alger-
lega andsnúnir hugmyndinni um umhverfis-
list. Sérhönnuð umhverfislist, eða list í opin-
beru rými, hljóti ávallt að vera háð málamiðl-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 6. JÚNÍ 1998 9