Lesbók Morgunblaðsins - 11.07.1998, Page 15

STUND
STRENGJANNA
Onnur tónleikahelqi Sumartónleika í Skálholtskirkju
rennur upp í daq með frumflutningi á tónverki eftir
Hafliða Hallgrímsson tónskáld og flutt verða verk
eftir rússneska tónskáldið Sófiu Gubaidulinu.
LISTAMENN eru jafnan aufúsu-
gestir í Skálholti og er gestkvæmt
þar sem aldrei fyrr á sumrin þegar
Sumartónleikar standa yfir. Að
venju hefst dagskráin með erindi
kl. 14, sem að þessu sinni er flutt af
sr. Guðmundi Óla Ólafssyni, fyrr-
þerandi sóknarpresti og prófasti í
Skálholti, og nefnist Skip Guðs og fiskivötn.
Að því loknu, kl. 15, flytur Khali-kvartettinn
verk eftir Hafliða Hallgrímsson og rís þar
hæst Prédikun á vatni fyrir strengjakvin-
tett og einleiksselló. Mun tónskáldið leika
einleik með Khali-kvartettinum og kontra-
bassaleikaranum Dean Farrell. Hafliði
samdi Prédikun á vatni upphaflega fyrir
selló og orgel fyrir nokkrum árum til flutn-
ings á Sumartónleikum í Skálholti og segir
hann að verkið hafi farið í gegnum nokkrar
breytingar síðan. „í fyrra var verkið síðan
flutt í annarri útgáfu í Akureyrarkirkju og
nú birtist það endursamið fyrir strengjak-
vintett og einleiksselló,“ segir Hafliði. Verk-
ið er tileinkað sr. Guðmundi Óla og segir
Hafliði að það sé hugsað sem þakklæti til
hans fyrir stuðning hans við Sumartónleika.
„Mér hefur fundist stórkostlegt að hlýða á
ræður sr. Guðmundar Óla úr prédikunar-
stólnum og nú er komið að mér að launa
fyrir mig,“ segir Hafliði. Hugmyndin að
verkinu kemur úr Matteusarguðspjalli þar
sem Jesús segir dæmisöguna um sáðmann-
inn. Svo mikill mannfjöldi safnaðist að hon-
um við vatnið að hann varð að stíga í bát en
allt fólkið stóð á ströndinni. „Það má segja
að andrúmsloft á tónleikum sé hliðstætt
þessari stemmningu. A tónleikum er jafnan
logn og rétt eins og báturinn flýtur á vatn-
inu flýtur tónninn um salinn en hljómburð-
urinn er óvíða eins góður fyrir þessa tónlist
og í Skálholtskirkju, þar sem unnið er með
talandi rödd sellósins," segir Hafliði.
Nærvera Hafliða
mikilsverð
í Khali-kvartettinum eru James Bush
sellóleikari, Farran James fiðluleikari,
Emma Lively lágfiðluleikari og Sif Tulinius
fiðluleikari. Þá leika með þeim þau Guðrún
Óskarsdóttir semballeikari og Hilmar Örn
Agnarsson orgelleikari. Tónlistarfólkið í
Khali-kvartettinum segist fagna því að hafa
tækifæri til þess að æfa nýtt tónverk með
tónskáldinu sjálfu og segir að aðgangur að
höfundum sé mun minni erlendis þar sem
þau þekkja best til. „Frumflutningur nýrra
verka er okkur afar mikils virði og við er-
um spennt að spila með Hafliða og ómetan-
legt að hafa hann á staðnum,“ segja lista-
mennirnir. Khali-kvartettinn var stofnaður'
fyi-ir tveimur árum og segja listamennirnir
að kveikjan að stofnun kvartettsins hafi
verið sameiginlegur áhugi á að víkka sjón-
deildarhringinn og leita nýrra leiða í tón-
list. „Á fyrstu tónleikum okkar var verk
fyrir rafmagnsstrengjakvartett eftir
Morgunblaðið/Halldór
LISTAMENN Sumartónleika flytja íslenska og rússneska tónlist um helgina.
bandaríska tónskáldið Georg Crumb og
hugleiðing um sálmaforleik eftir Sófiu.
Verk hennar hafa æ síðan höfðað sterkt til
okkar og við höfum leitast við að flytja sem
mest af þeim.“
Sófia Gubaidulina er fædd árið 1931 og
þykir eitt merkasta tónskáld Rússa á síðari
hluta þessarar aldar. Á næsta ári mun hún
taka við Sonning-verðlaununum eftirsóttu í
Danmörku. Á efnisskrá helgarinnar eru
þrjú verk eftir Sófiu, Kvartett nr. 2,
Rejoice fyrir selló og fiðlu og hugleiðing
um sálmaforleik Bahcs: „Vor deinen Thron
tret ich hiermit“. „Verkin á efnisskránni
eru andlegs eðlis og í t.d. Kvartetti nr. 2
eru leiddar fram andstæður sem tjá m.a. líf
og dauða, og himin og jörð, samkvæmt því
sem Sófia sagði okkur eitt sinn. Þótt hún
segist tjá ákveðna spennu í verkinu þegar
andstæður eru tengdar saman hvílir samt
ró yfir því,“ segja þau. Meðlimir Khali-
kvartettsins hittu tónskáldið síðastliðið
sumar á tónlistarhátíð í Tanglewood og
hrifust þau af sérstæðum persónuleika
hennar. „Hún hefur vissulega lifað tímana
tvenna í heimalandi sínu og þegar við
kynntumst henni í fyrra komumst við að
því að hún leit á það sem gæði að kynnast
nýjum tónverkum úr framandi menningu,
því í fyrrverandi Sovétríkjunum var lítið
um nýja strauma vegna einangrunarstefnu
og forræðishyggju. Hún hefur samið mikið
fyrir harmonikku og bandoneon og eitt af
hennar sterku einkennum er hvernig hún
velur alltaf nýjar leiðir í sköpun sinni og er
óþreytandi í leit sinni að nýjum sjónarhorn-
um. Áf þessu leiðir að tækni okkar flytjend-
anna og geta eru teygð til hins ýtrasta, en á
móti kemur að maður uppsker ríkulega,"
segir James.
Á morgun, sunnudag, hefst dagskráin kl.
15 þar sem flutt verður úrval úr efnisskrá
frá því í dag. Kl. 16.40 verður Hugleiðing
um sálmaforleik Bachs eftir Sófiu flutt og
kl. 17 verður flutt messa með þáttum úr
tónverkum helgarinnar og stólvers úr
fornu íslensku handriti í nýrri útsetningu
Snorra Sigfúsar Birgissonar. Aðgangur er
ókeypis og boðið er upp á barnagæslu að
venju.
SMJÖR AF
HVERJU STRÁI
TONÍAST
Sfgildir diskar
CANTELOUBE
Marie-Joseph Canteloube: Chants d’Auvergne
vol. 1-2. Heitor Villa-Lobos: Bachianas Brasi-
leiras nr. 5 f. sópran og sellósveit.* Kiri Te
Kanawa sópran; Enska kammersveitin u. stj.
Jeffreys Tates; Lynn Harrell ásamt hljóðfæra-
flokki(*). Decca 410 004-2 & 411 730-2. Upp-
taka: DDD, London 8/1982, 9/1983 & (*)6/1984.
Útgáfuár: 1983 &1984. Lcngd (2 stakir diskar);
49:36 & 50:54. Verð (Skífan): 2 x 2.099 kr.
HÁSUMARIÐ er komið - tími dundurs,
kæruleysis, flatmögunar og ferðalaga. Því
fylgir oft langakstur um sveitir heima og í
vaxandi mæli heiman, og með því að
sjálfrennireiðar nútímans eru hljóðlátari en
áður var og bílahljómflutningstæki betri,
koma rokk, jass og kántrý ekki lengur ein til
greina, þegar leggja skal land undir dekk.
Rollseigendur eru því ekki lengur einfærir
um að geta notið tónlistar undir stýri sem
staðizt hefur tímans tönn, og m.a.s. kamm-
ermúsíkin á nú góða möguleika á fjórum
hjólum, þökk sé blessaðri tækninni.
Jarðsagan hermir, að fyrir 10-15 milljón-
um ára var gróðurfar hér á hjaranum á við
það sem nú ríkir í Suðurfrakklandi. Með það
í huga má vel bregða fyrra diskadæmi dags-
ins á bílfóninn meðan ekið er um kald-
tempraða náttúru Klakans og ímynda sér að
sveitir okkar svölu séu heimaslóðir tónlistar-
innar, blómleg fjallahéruð Suðurfrakklands.
Enn frekar á hún auðvitað við hjá þeim lukk-
unnar pamfílum sem geta eytt sumarleyfinu
þarna suður í „Massif Central“ sem innfædd-
ir nefna nú héraðið Auvergne, fjalllendi hins
forna Languedoc, hvaðan trúbadúrarnir einu
og sönnu komu, og sem færði okkur gavott-
una, bourrée-inn og fleiri glaðværa þjóð-
dansa er Bach, Telemann, Grieg og margir
aðrir tónjöfrar sömdu við.
Þjóðlögin frá Auvergne eru ekki merki-
legri en önnur þjóðlög í sjálfu sér, sízt af öllu
textarnir, sem ná ekki einu sinni upp í ís-
lenzkar barnagælur. En í frábærum hljóm-
sveitarútsetningum J.-M. Canteloubes
(1879-1957) verða þau upphafin. Sú upphafn-
ing er einlæg, gerð af ást á viðfangsefninu,
og erfitt er að verjast vangaveltum um hvað
mætti gera úr íslenzkum þjóðlögum ef álíka
sundurgerðarmaður í orkestrun kæmist í
sóknarfæri við þau, því óhætt er að segja að
hjá Canteloube drjúpi smjör af hverju strái.
En vera kann að siík edensgróska eigi síður
við melgrasskúfinn harða en náttúru-
allsnægtir Languedocs, sem málaðar eru
glæstum litum á löngum líðandi granntónum
í meistaraverki eins og smalakallinu
BaiFero.
Upptökur og hljómsveitarspilamennska
eru það svipaðar nú til dags, að aðalvandinn
er að finna útgáfuna með bezta söngnum.
Auk umræddra diska var hlustað á Maríu
Bayo með Tenerife-sveitinni/Victor Perez
(Auvidis) og Jill Gomez með Kgl. Liverpool-
fílharmóníunni/Vemon Handley (EMI), en
að mínu viti stóðst engin samanburð við túlk-
un Fredericu von Stade með Kgl. Fílharm-
óníusveitinni/Antonio de Almeida (CBS) frá
1982 á hljóðsnældu sem því miður er farin að
missa diskant. Sú útgáfa ætti að vera til á
geisladiski, þótt hún fengist ekki hjá Skíf-
unni þetta sinnið.
Þjóðlögin frá Auvergne þarf að tjá af
æskuþrótti, innlifun og barnslegri einfeldni,
sem „Flicka“ hafði til að bera í ríkum mæli,
og verður þar jafnvel gullrödd frú Te
Kanawa stundum þunglamaleg í saman-
burði, auk þess sem mezzó-parturinn er
stöku sinni full-lágur fyrir sópran. Betur
tekst henni upp í Bachianas Brasileiras eftir
Villa-Lobos, þó að þar megi stundum greina
vott af þeirri lafandi inntónun sem á til að
loða við þessa annars frábæru söngkonu, og
er hún raunar ekki ein um það meðal óperu-
stjarna. En hljómsveitarleikurinn er príma
út í gegn, eins og heyrist vel af skýrri hljóð-
rituninni, og þar eð þessi útgáfa var jafn-
framt sú eina sem náði yfír allar 5 „bækur“
Canteloubes, hlaut hún að verða ofan á.
PROKOFIEV
Sergei Prokoficv: Complete violin works.
Fiðlukonsert nr. 1 í D Op. 19; nr. 2 í g Op. 63*.
Sónata f. einleiksfiðlu í D ; Sónata f. 2 fiðlur í C
Op. 56; Sónata nr. 1 & f. fiðlu og pianó í f og D
(Op. 80 & 94a); Mars úr Ást til þriggja appelsína
í umritun J. Heifetz; Cinq Mclodies Op. 35b.
Frank Peter Zimmermann, fiðla; Alexander
Lonquich, pianó. Fflharmóniuhljómsveit Berlín-
ar u. stj. Lorins Maazels; Hljómsveitin Fílharm-
ónía u. stj. Mariss Jansons(*). EMI Classics 7243
5 66605 2 6. Upptaka: DDD, Berlín 8/1987,
London 3/1995 & Hollandi 8/1996. Útgáfuár:
1997. Lengd (2 diskar): 75:53 & 68:08.
Verð (Skífan); 3.699 kr.
SERGEI Prokofiev (1891-1953) var búinn
að fá á sig vandræðabarnsstimpil, þegar
hann lauk námi í tónlistarháskólanum í St.
Pétursborg 1914. Slíkt hendir oft pilta sem
þykja óstýrilátir í tjóðri konservatóríuhefð-
ar, og má renna grun í tilefni þess út frá
krassandi „prímítívísku" hljómsveitarstykki
eins og Ala og Lolly (Skýtþíusvítunni, 1915)
og, meira inn á við, kviksilfruðum módúla-
sjónum hans, sem fylgdu honum eins og
fingraför, ekki aðeins í Sígildu sinfóníunni
(1916), heldur allt til dauðadags. Þær, ásamt
spriklandi tilfinningu fyrir rytmískum uppá-
tækjum, auk sérkennilegs útlits, hafa skapað
honum svolítið klissjukenda ímynd
sprellikarls, sem skyggt hefur á ótvíræða.
dramatíska æð hans í vitund almennings. Á
hinn bóginn leikur lítill vafi á, að trúðslegt
yfirborðið hafí gert sitt til að bjarga lífi hans,
meðan banvænt ofsóknarbrjálæði Stalíns lék
hvað lausustum hala. Það var aðeins lítil
huggun kaldhæðni örlaganna gegn, að
Prokofiev náði að frétta andlát rauða harð-
stjórans sama dag og hann sjálfur kvaddi
þetta líf.
Umrætt diskabox kvað geyma samanlögð
fiðluverk Prokofievs, og vonandi stenzt það.
M.a.s. er þar á meðal verk sem frumsamið
vai' fyrir flautu og píanó, 2. sónatan í D- dúr
Op. 94 (hér auðkennd með „a“ fyrir aftan)
sem er jafnþekkt í frumgerð sinni, enda
meðal hornsteina kammerverka á okkar öld
fyrir flautu. Allt skínandi góð músík, glimr-
andi flutt og vel hljóðrituð. Þarf ekki að hafa'
mörg orð um það; safnið er hið eigulegasta,
og ekki aðeins fyrir harða Prokofievunnend-
ur. Meðal hápunkta í kammerverkunum
fannst mér fiðludúóið Op. 56, þar sem
Zimmermann leikur sjálfur báða fiðluparta,
m.ö.o. „yfirdöbbar" á hljóðversmáli, og losn-
ar þannig við að þurfa að deila sviðsljósi með
öðrum fiðluvirtúós. Slíkir stælar em fremur
fáséðir í klassíkinni en þó ekki með öllu
óþekktir, og skiptir mestu, að Zimmermann
tekst mjög vel upp við að „komplementera"
eigið mótspil, en það er ekki öllum gefið.
Tæknina hefur hann á hreinu, og þó að tónn
hans geti endrum og eins jaðrað við væmni á,
hægum stöðum, þar sem víbratóið er í
stærra lagi, er frammistaða hans á diskasett-
inu í heild einlæg og oft hrífandi.
Ríkarður Ö. Pálsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 11. JÚLÍ 1998 1 5.