Lesbók Morgunblaðsins - 18.07.1998, Blaðsíða 6

Morgunblaðið/Arnaldur
RUNÓLFUR Birgir Leifsson. Mikið vatn hefur runnið til sjávar frá því hann tók við starfi framkvæmdastjóra Sinfóníuhljómsveitar ísiands.
SINFÓNÍAN ER
ÞJÓÐFÉLAGINU
NAUÐSYN LEG
Runólfur Birgir Leifsson lætur af starfi framkvæmda-
stjóra Sinfóníuhljómsveitar Islands um næstu óramót eft-
ir ótta viðburðarík ór. Segir hann |d ennan tíma, sem
óumdeilanlega er mesta uppgangsskeið í sögu hljóm-
sveitarinnar, að mestu leyti hafa verið ónægjulegan,
þótt kjaradeilan við hljóðfæraleikara ó liðnum vetri hafi
óneitanlegg skyggt þar ó. í samtali við ORRA PAL
ORAAARSSON lítur Runólfur yfir farinn veg og ræðir
meðal annars um breytta stöðu og ímynd hljómsveitar-
innar, velheppnaðar tónleikaferðir til útlanda, plötu-
samningg við erlend útgófufyrirtæki, samskiptin við
Osmo Vanská og kjaradeiluna hörðu, sem átti þátt í að
hann ákvað að draga sig í hlé.
TÍUNDI áratugurinn er sá við-
burðaríkasti í sögu Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands. Imynd hennar og
staða hefur ekki aðeins styrkst hér
heima, heldur hafa frækilegar tón-
leikaferðir til Evrópu og Banda-
ríkjanna og plötusamningar við
virt erlend útgáfuíyrirtæki opnað
henni leið inn á hinn alþjóðlega markað. Mál
manna er að möguleikar hljómsveitarinnar séu
miklir - framtíðin sé hennar.
Runólfur Birgir Leifsson hóf störf hjá Sin-
fóníuhljómsveit Islands í upphafí þessa áratug-
ar, haustið 1990, og hefur því tekið virkan þátt
í sigrunum sem unnist hafa. Fyrst starfaði
hann sem rekstrarstjóri en 1. janúar 1991
leysti hann Sigurð Bjömsson framkvæmda-
stjóra af hólmi. Áður var Runólfur deildar-
stjóri fjármáladeildar í menntamálaráðuneyt-
inu.
„Þegar Haukur Ingibergsson, sem skömmu
áður hafði gert úttekt á stöðu Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands, fór þess á leit við mig vorið
1990 að ég tæki að mér starf framkvæmda-
stjóra hljómsveitarinnar tók ég mér umhugs-
unarfrest enda þekkti ég ekki mikið til starf-
semi hennar," segir Runólfur. „Fljótlega varð
mér þó ljóst að um spennandi verkefni væri
að ræða - hljómsveitin ætti mikla möguleika.
Eftir samráð við Ólaf B. Thors, þáverandi
stjórnarformann, ákvað ég því að slá til.“
Runólfs beið mikið verk. Það var margt
sem þurfti að breyta og bæta. „Þegar ég tók
til starfa var Sinfóníuhljómsveit íslands
hreinlega að lognast út af í vissum skilningi.
Um það er engum blöðum að fletta. Fyrir það
fyrsta fækkaði tónleikagestum stöðugt.
Áskrifendur voru að eldast og jafnvel deyja
frá hljómsveitinni án þess að nýtt fólk kæmi í
staðinn. Ungt fólk sást varla á tónleikum.
í annan stað var ímynd hljómsveitarinnar
mjög slæm enda þorri manna þess sinnis að
hún væri í fflabeinstumi. Hugtök eins og „sin-
fóníugaul“ voru að festa sig í sessi. Mitt fyrsta
markmið var því að opna starfsemina og gera
hljómsveitina sýnilegri og bæta þar með
ímynd hennar.
I þriðja lagi átti hljómsveitin við mikinn
rekstrai-vanda að stríða - fór á ári hverju millj-
ónatugi fram úr fjárlögum. Við því varð að
spoma. Fyrir vikið hefur rekstur SÍ einkennst
af miklum spamaði undanfarin ár og það gefur
glögga mynd af uppsöfnuðum rekstarvanda
hljómsveitarinnar að ekki var unnt að reka
hana innan við fjárlög fyrr en á síðasta ári.“
Bíllinn bensinlaus?
Runólfur segir sparnaðinn hafa farið í taug-
arnar á ýmsum, ekki síst hljóðfæraleikurun-
um, sem þyki hann hafa á sama tíma stuðlað
að auknu vinnuálagi. „Einhver orðaði það sem
svo að búið væri að keyra bíl upp á fjallstind
og ná þar með markmiðinu. Eini gallinn væri
sá að bflinn hefði allan tímann verið bensín-
laus. Að vissu leyti er þetta hól íyrir okkur
stjómendur hljómsveitarinnar en á móti kem-
ur að hljóðfæraleikurunum hefur þótt þetta
koma niður á sér - þeir hafí þurft að vinna
meira fyrir minni peninga.“
Runólfur kveðst ávallt hafa svarað þessari
gagnrýni með sama hætti - að verið væri að
nýta kjarasamninginn í því augnamiði að gera
hljómsveitina sýnilegri. Það kæmi hljóðfæra-
leikumnum tvímælalaust til góða til lengri
tíma litið. Eins hafa margir hljómsveitarstjór-
ar óskað eftir lengri æfíngatíma til samræmis
við hljómsveitir á Norðurlöndum.
Eitt af ráðunum sem Runólfur greip til í því
skyni að hamla gegn fækkun áheyrenda var
að endurskoða tónleikafyrirkomulagið sem
skipt hafði verið í tvennt, haust- og vormiss-
eri. „Gunnar Egilson, skrifstofustjóri SÍ og
nánasti samstarfsmaður minn í upphafí, hafði
um skeið verið þeirrar skoðunar að æskilegt
væri að skipta áskriftinni upp i tónleikaraðir,
líkt og tíðkast hjá flestum helstu hljómsveit-
um heims, en einhverra hluta vegna hafði
hugmyndin ekki hlotið hljómgmnn. Mér þótti
hún aftur á móti bráðsnjöll, í raun lífsspurs-
mál, og íyrsta veturinn sem ég var við stjóm-
völinn gerðum við tilraun með þetta fyrir-
komulag. Gaf það strax góða raun og hefur
verið við lýði lítið breytt síðan.“
Tónleikaraðirnar era fjórar og kenndar við
liti regnbogans. í Gulu röðinni er lögð áhersla
á stór hljómsveitarverk, Rauða röðin er
helguð þekktustu og vinsælustu einleiks-
konsertum tónlistarsögunnar, Græna röðin er
létt og aðgengileg og hin síðari ár hefur Bláa
röðin samanstaðið af kynntum tónleikum, þar
sem fjallað er um tónlistina í víðu samhengi
en mun næsta vetur beinast að samstarfi við
íslenska kóra. Að auki heldur hljómsveitin á
ári hverju þónokkra tónleika utan áskriftar,
svokallaða aukatónleika.
Þegar raðafyrirkomulagið var kynnt til
sögunnar vora áskrifendur að tónleikum SÍ
um 600 talsins. Nú eru þeir á bilinu 1.500 til
1.600. Stendur Runólfur klár á því að þessi
mikla aukning sé öðra fremur breyttu fyrir-
komulagi að þakka. „Fyrst um sinn fækkaði
tónleikagestum reyndar lítillega þótt fjöldi
áskrifenda ykist, þar sem hver og einn valdi
sér færri tónleika en áður. Strax á öðra ári fór
tónleikagestum hins vegar að fjölga. Sérstak-
lega hefur Græna röðin verið vinsæl og á síð-
asta starfsári seldust miðar á tónleika hennar
nánast upp. Er svo komið að endurtaka þarf
flesta tónleika Grænu raðarinnar. Vinsældir
Rauðu raðarinnar fara líka ört vaxandi."
Runólfur er ánægður með rikjandi fyrir-
komulag en vonast þó til að ein breyting verði
gerð á því á næstu misseram - komið verði á
fót röð endurtekinna tónleika. „Þótt fímmtu-
dagar séu tvímælalaust bestu tónleikadagarn-
ir er alltaf fólk sem ekki á heimangengt þá
daga. Til móts við það verður að koma.“
Breytt tónleikafýrirkomulag hefur ekki að-
eins laðað nýtt fólk að SÍ, heldur jafnframt
breytt ímynd hljómsveitarinnar, heldur Run-
ólfur fram. Auknu svigrúmi fylgir nefnilega
víðari skírskotun. „ímyndinni varð að breyta
- sýna þjóðinni að hún ætti frábæra hljóm-
sveit. Hljómsveit sem væri fyrir almenning en
ekki aðeins fámenna elítu. Þetta hefur að
mínu mati tekist."
Sinfónfa og rokk
Eitt af því íyrsta sem Runólfur greip til var
að tengja SÍ léttari tónlist - dægurtónlist.
Tók hljómsveitin höndum saman við popp-
hljómsveitina Trúbrot og flutti efni af plötu
þeirrar síðarnefndu, Lifun, á tónleikum. Hef-
ur samvinna af þessu tagi verið sjálfsagður
liður í starfi SÍ síðan. Skemmst er að minnast
Sgt. Peppers-tónleikanna í fyrra.
„Lifun var ekki vel séð af stofnuninni í
fyrstu,“ segir Runólfur. „Ég var hins vegar
viss í minni sök enda hafði ég séð Lund-
únasinfóníuna og rokkhljómsveitina Deep
Purple gera þetta með góðum árangri á sín-
um tíma og þekkti fjölmörg önnur dæmi. Lif-
un féll líka í góðan jarðveg, tónleikarnir urðu
alls fernir, og meðal þeirra fyrstu sem tjáðu
mér þakklæti sitt eftir á voru stjórnarmenn í
SÍ - hinir sömu og settu sig upp á móti hug-
myndinni í upphafi.“
Fjöldi fólks upplifði sína fyrstu sinfóníutón-
leika við þetta tækifæri. Fólk sem sumt hvert
hafði ekki hugmynd um hvað sinfóníuhljóm-
sveit var áður, hvað hún gerði, hvernig hún
tjáði sig. Sömu kosti segir Runólfur prýða
Grænu tónleikaröðina - hún dragi til sín fólk
sem annars fari ekki á sinfóníutónleika.
„Þó margir tónleikagestir geri miklar kröf-
ur til tónlistarinnar eru þeir til sem fyrst og
fremst fara á tónleika til að gera sér glaðan
dag. Þeim hópi fellur létt og auðmelt tónlist
betur. Einhvers staðar verðum við líka öll að
byrja. Þar fyrir utan hefur það komið okkur
þægilega á óvart hversu mikinn áhuga rót-
grónir áskrifendur SÍ hafa sýnt þessum létt-
ari tónleikum. Fyrir vikið er Græna röðin að
sprengja allt utan af sér.“
Að sögn Runólfs hefur skrifstofa SÍ og innra
starf hljómsveitarinnar tekið stakkaskiptum á
undanfömum áram. „Innra starf var í molum
þegar ég kom að hljómsveitinni. Sjóðvélin var
skókassi og tölvukerfi var ekkert, svo dæmi
séu tekin. Við urðum því að taka til hendinni og
nú eru þessi mál komin í gott horf. Betur má
þó ef duga skal og æskilegt væri að þessu
starfí yrði haldið áfram, til dæmis þarf að end-
urskoða miðasölukerfið, sem er alls ekki nógu
gott, en það verk er þegar hafið.“
Aukinheldur segir Runólfur að farið sé að
skipuleggja starf hljómsveitarinnar lengra
fram í tímann en áður þekktist, allt að þrjú ár.
Þá sé sú regla komin á að afhenda hljóðfæra-
leikurum drög að starfsáætlun fyrir komandi
vetur þegar að vori. Þar geta þeir séð hljóð-
færaskipan allra verka sem leikin verða það
starfsár ásamt því að fá tónleika-, æfinga- og
upptökuáætlun, svo eitthvað sé nefnt. Mun
það fyrirkomulag hafa mælst vel fyrir.
Umtalsverð uppbygging hefur jafnframt
átt sér stað á liðnum misseram og fjöldi hljóð-
færa verið endurnýjaður. Nefnir Runólfur
pákusett, kontrabassa, slagverk og flygil í því
samhengi, auk þess sem aðstaða á sviði Há-
skólabíós hefur verið bætt til muna. Þetta hef-
ur kostað milljónatugi.
Runólfur kveðst hafa verið ákaflega hepp-
inn með starfsfólk þau ár sem hann hefur
starfað á skrifstofu SÍ. Tekur hann Helgu
Hauksdóttur tónleikastjóra sérstaklega út úr
þeim ágæta hópi. „Helga er hamhleypa til
allra verka. Hún er einstaklega ósérhlífin og
hefur fórnað sér algjörlega í þágu hljómsveit-
arinnar. Þegar Helga lætur af störfum síðar
meir mun koma í ljós að ráða þarf tvær mann-
eskjur í hennar stað.“
Samið við Chandos
Eitt mesta gæfuspor í sögu Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands er án efa plötusamningurinn
við breska útgáfufyrirtækið Chandos sem
gerður var skömmu eftir að Runólfur tók við
stöðu framkvæmdastjóra. Hann opnaði henni
leið inn á alþjóðamarkað.
„Samningurinn við Chandos var ákaflega
mikilvægur, þar sem SÍ er svo einangruð hér
heima - hefur enga samkeppni. Með samn-
ingnum gafst henni fyrst tækifæri til að gefa
út plötur fyrir alþjóðamarkað og vera borin
saman við aðrar hljómsveitir."
Skemmst er frá því að segja að hljómsveitin
hefur staðist samanburðinn með miklum
sóma. Hún fékk strax mjög góða dóma í
mörgum helstu tónlistartímaritum heims og
hefur byggt á þeim granni síðan.
„Viðtökurnar hafa hvatt okkur til dáða,“
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. JÚLÍ1998