Lesbók Morgunblaðsins - 18.07.1998, Blaðsíða 15

HINN
FULLKOMNI
JAFNINGI
LONDON
Felix Bergsson hefur undanfarið ár stundað framhalds-
nám í leiklist í Central School of Speach and Drama í
London og er þessa dagana að leggja iokahönd á
frumsamið leikrit sitt, Hinn fullkomni jafningi, sem mein-
_____ingin er að sýna í Reykjavík í haust. DAGUR____
GUNNARSSON hitti Felix í miðju Soho-hverfinu og for-
vitnaðist nánar um námið, leikritið og London.
Morgunblaðið/Dagur Gunnarsson
FELIX Bergsson hefur þriggja ára reglu; dríf mig af stað og helli
mér út í óvissuna frekar en að breytast í mublu.
Segðu mér frá leikritinu.
„Já, ég byrjaði á þessu fyrir tveimur árum og
ætlaði upprunalega að skrifa verk fyi-ir fímm
leikara, ég var með alveg ákveðna hugmynd
um umgjörðina og uppbygginguna á verkinu.
Svo þegar ég settist við og fór að setja þetta á
blað þá fóru hlutverkin að týna tölunni, eitt af
öðru, þannig að þetta endaði í einleik. Einleik-
ur er leikhúsform sem ég hef mikinn áhuga á
og eins hef ég dálítið verið að stúdera formið
sjálft síðan ég kom hingað út, hvernig hægt er
að leika sér með nýjar hugmyndir innan leik-
listarinnar, t.d. sá ég Elsinor, sýningu
Kanadamannsins Roberts Lepage, og þá var
eins og það opnuðust fyrir mér flóðgáttir og
ég áttaði mig á hvað það er hægt að gera
margt nýstárlegt innan leikhúss með því að
brjóta aðeins upp þetta hefðbundna form.“
Hvernig hyggstu nota nýtt form í þinni sýn-
ingu?
„Það er erfitt að lýsa því, þetta á líka allt
eftir að breytast mikið þegar ég fer að vinna í
uppsetningunni með leikstjóranum, sem er
hún Kolbrún Halldórsdóttir. Hennar framlag
verður ekki svo lítið þegar upp verður staðið,
við erum búin að vera í stöðugu sambandi og
skiptumst stöðugt á hugmyndum um dramat-
íska uppbyggingu og texta þannig að þetta er
ekkert bara mitt verkefni lengur. Að ég skuli
hafa fengið svo hæfan leikstjóra til samstarfs
við mig er líka ein af aðalástæðunum fyrir því
að ég treysti mér til að rjúka í þetta verkefni.
Við Kolbrún erum búin að tala um það í mörg
ár að vinna eitthvað saman og höfum verið
dugleg að henda hugmyndum hvort í annað
og nú fannst okkur vera lag, þrátt fyrir að við
séum hvort í sínu landinu. Ég stefni að því að
losna alveg við „stand-up“- eða uppistandstil-
finninguna, þar sem leikarinn stendur einn á
sviðinu í sögumannshlutverkinu og á í eins
konar samræðum við áhorfendur. Mig langar
að halda athygli áhorfenda með öðrum aðferð-
um, reyna að koma þeim dálítið á óvart.“
„Samvinnuleikhús"
Tengist þetta á einhvern beinan hátt nám-
inu þínu?
„Já, það má segja það, því ég hef verið að
stúdera eitthvað sem mætti nefna samvinnu-
leikhús á íslensku (collaborative theatre) og
gengur út á að það safnast saman hópur af
leikhúslistamönnum; leikarar, leikstjórar,
leikskáld, dramatúrgar og hönnuðir, sem fara
af stað með hugmynd að sýningu og þróa
hana í náinni samvinnu. T.d. fengum við það
verkefni núna síðast að þróa nýja sýningu
ætlaða fimmtán ára unglingum byggða á
Blóðbrúðkaupi eftir Lorca. Þá fórum við af
stað og unnum þetta öll saman út frá okkar
tilfinningalegu viðbrögðum við verkinu. Það
kemur náttúrulega að því að við greinumst í
sundur og förum að vinna á okkar sérsviðum
en með þessari aðferð eram við miklu lengur
óskilgreindir leikhúslistamenn sem era að
vinna saman að heildamiðurstöðunni, sem er
leiksýningin. Þetta er rosalega erfið leið og
miklu meiri vinna, en gefur manni svo sterka
tilfinningu fyrir þeirri ábyrgð sem maður hef-
ur sem listamaður. Sem leikhúslistamenn er-
um við að skapa listaverk með öðrum lista-
mönnum og þess vegna er mikilvægt að mað-
ur axli þá ábyrgð í stað þess að setja hana í
hendurnar á rithöfundum eða leikstjóra og
setjist bara á sinn stóra rass og bíði eftir að
manni séu færðir hlutirnir á silfurfati. Þetta
er ofboðslega spennandi og lifandi leið til að
vinna leikhús og þetta smitar mikið samvinnu
okkar Kolbrúnar. Handritið fer á milli okkar
eins og tennisbolti með breytingum og nýjum
hugmyndum, síðan þegar við hittumst þá
prófum við hlutina úti á gólfi og sjáum hvað
virkar og hvað ekki. Handritið verður ekki
fullmótað við skrifborðið, við ætlum að vinna
mikið á þokkalega löngum æfingatíma, Kol-
brún er núna stödd hér í London og við erum
að puða við þetta núna og stefnum á að setja
sýninguna upp í Reykjavík í haust.“
Spennandi þróun
Pannig að það er nóg að gera?
„Já, manni verður eiginlega mest úr verki
þegar það er nóg að gera, ég er ekki mikið fyr-
ir það að sitja auðum höndum, best líkar mér
þegar verkefnin reka hvert annað, það kemur
frjóm sköpun úr slíku flæði. Ég tel til dæmis
að fastráðningar við leikhús geti verið var-
hugaverðar og nokkuð sem fólk ætti virkilega
að velta fyrir sér, reyndar hafa ungir leikhús-
listamenn í seinni tíð tekið í ríkari mæli ábyrgð
á listsköpun sinni og starfsferli, sem er spenn-
andi og jákvæð þróun að mínu mati.“
Finnst þér reykvískt leikhús standast sam-
anburð við leiklistarflóru Lundúna?
„Já, alveg hreint, ég er ánægður með þá
þróun sem hefur orðið í íslensku leikhúsi und-
anfarin ár. Það er t.d. frábært að þessi list-
grein skuli eiga flaggskip eins og Þjóðleikhús-
ið sem kemur með ný alþjóðleg verk eins og
Listaverkið, jafnvel áður
en það er framsýnt í
stærri evrópskum borgum.
Það eru spennandi hlutir
að gerast á báðum stöðum
og ég sé ekki að við séum
neinir eftirbátar í þessari
listgrein."
Vkr mikið stökk fyrir
þig að koma hingað út í
þetta framhaldsnám?
„Ég hlaut leikaramennt-
un mína í Skotlandi fyrir
sex árum, þannig að það
var ekki svo mikið mál að
koma hingað í fyrra, nema
kannski fjárhagslega, ég
fæ ekki fullan fjárhags-
stuðning frá lánasjóðnum
og þetta er mjög dýrt nám.
Eg ht svo á að ég sé búinn
að vera að vinna fyrir
þessu undanfarin sex ár og
að ég sé að fjárfesta í fram-
tíð minni sem leikhúslista-
manns. Mig dreymdi alltaf
um þetta eftir að ég kláraði
í Skotlandi og var að hugsa
um að fara beint í fram-
haldsnámið en mér buðust
spennandi verkefni og ég
sé ekki eftir að hafa farið
heim að vinna. Ég lærði
líka mikið á því og kynntist
mörgum fjölbreyttum hlið-
um á leiklistarvinnu og
lærði að það er mikilvægt
að maður stjómi sjálfur
sínum ferli svo framarlega
sem það er unnt. Ég er
með þriggja ára reglu; dríf
mig af stað og helli mér út í
óvissuna frekar en að breytast í mublu. Það er
líka mikilvægt að læra af mistökum sínum,
leyfa sér að mistakast og skilja af hverju og
þróast þannig sem hstamaður, en ekki að fest-
ast á einum stað. Þetta er stór hluti af þessu
námi mínu núna, við hrúgumst út á gólf og ger-
um einhverja dellu sem virkar engan veginn og
reynum að læra á því, við höfum t.d. séð að það
virkar alltaf best þegar hópurinn er látinn
ganga fyrir og egóið skihð eftir heima... það er
ekki alltaf þannig sem hlutimir era í leikhús-
inu.“
Alþjóðleg framtið
Er þetta framtíðin íleikhúsvinnu?
„Þetta er ein leiðin, það hafa sprottið upp
mjög góðir alþjóðlegir hópar sem nota þessa
aðferð, t.d. Theatre de Complicité, David
Glass Ensemble og Opera Circus. Þessir hóp-
ar opna möguleika fyrir íslenska leikara að
vinna erlendis, þvi þeir eru ekki jafn bundnir
við tungumálið eða staðbundnar mállýskur og
hreim sem við gætum aldrei náð. Það er líka
alveg tilgangslaust að vera að reyna slíkt, það
er miklu betra að vinna með og nýta sinn
menningararf. Það er til dæmis stórfrétt að
Ásta Sighvats Ólafsdóttir er komin inn í
Theatre de Complicité og fer með haustinu í
leikför um Bandaríkin, ég veit ekki hvort fólk
heima gerir sér grein fyrir hvað þetta er mik-
ill sigur, hér skríður fólk á eftir Simon McB-
urney og biður um hlutverk. Þetta markar
ákveðin tímamót, það er hópur íslensks leikh-
starfólks sem býr hér, lærði hér og ætlar sér í
alvöru að vinna hér að list sinni, það er algjör-
lega frábært."
GLIMMER OG
GLANS
TONLIST
Sfgildir diskar
SIR PETER MAXWELL DAVIES
Peter Maxwell Davies: Mavis in Las Vegas. Ojai
Festival Overture. Carolísima: Serenade for
Chamber Orchestra. A Spell for Green Corn:
The MacDonald Dances. Án Orkney Wedding,
with Sunrise. Hljómsveitarstjóri: Sir Peter
Maxwell Davies. IHjómsveitir: Scottish Chamber
Orchestra, BBC Philharmonic, Royal Philharm-
onic Orchestra. Utgáfa: Collins Classics 15242.
Lengd: 70:41. Verð: kr. 1.800. - (12 tónar)
FYRR á þessu ári var tónlistarverslunin 12
tónar opnuð í Reykjavík. Verslunin sérhæfir
sig í tónlist sem er utan við hið hefðbundna og
á stundum langt utan við það. Víst er að könn-
unarleiðangur um hillur verslunarinnar er
ómaksins virði og vel það.
Enska tónskáldið Peter Maxwell Davies má
vafalaust telja með mestu óþekktarormum í
tónlistarsögu 20. aldarinnar og er hann í dag
talinn eitt höfuðtónskálda á Bretlandseyjum.
Hann fæddist í Manchester árið 1934 og nam
við tónlistarháskólann þar í borg og seinna í
Rómarborg hjá Goffredo Petrassi og seinna
hjá Roger Sessions í Bandaríkjunum. Hann
fluttist árið 1970 til eyjar-
innar Hoy í Orkneyjum og
hefur umhverfi eyjanna
greinilega haft mótandi
áhrif á tónlist hans.
Fyrstu verk Peter
Maxwell Davies vora mjög í
anda framúrstefnu síns tíma
en þó jafnan aðgengileg og
stutt í kímnina. Tónsmíðar
hans hafa ávallt átt greiða
leið að hjörtum hlustenda.
Þær einkenna jafnan óvæntar stefnubreytingar,
frumlegur efniviður og úrvinnsla og síðast en
ekki síst þjóðleg, skosk stef og ryþmar. Á seinni
áram hefur Maxwell Davies fært sig enn nær
því að semja mjög aðgengilega tónlist og er
þessi hljómdiskur gott dæmi um það.
Margt af því sem hér er flutt má flokka
undir hreinræktaða skemmtitónlist, brosið er
sjaldnast langt undan, oft út í annað og stund-
um út í bæði. En þetta er alvöru Peter
Maxwell Davies. Hann kemur oft á óvart:
þegar minnst varir og hlustandi er farinn að
láta fara vel um sig í undurfallegri laglínu í
þjóðlegum skoskum stíl brestur á með
tónaklösum sem hræra rækilega upp í manni
og þá getur aldeilis hrikt í stoðum hugguleg-
heitanna.
Titilverkið, Mavis in Las Vegas (1997), er
einskonar nútímaútgáfa á Ameríkumanni í
París og í anda er það hreint ekki svo fjarlægt
Gershwin. Við skynjum glimmerið, blikkandi
ljósaskiltin, spilavítin og upplýsta gosbrunnana
í álíka litskrúðugri tónlistinni. Þetta bráð-
skemmtilega verk á sér einnig tilvist í stutt-
mynd sem sjónvarpsstöðin WGBH í Boston
gerði og var frumsýnd í byrjun sumars. (Smá
innskot: Hvers vegna fá íslenskir sjónvarpsá-
horfendur nánast aldrei að sjá efni sem tengist
tónlist og tónlistarmönnum? Kontrapunktur er
ekki einasta tónlistarefnið sem framleitt er í
heiminum!) Annað verk á diskinum er hið víð-
fræga An Orkney Wedding, with Sunrise
(1985) sem hefur á stuttum líftíma sínum náð
að verða „klassíker“ sem fluttur er reglulega á
tónleikum (m.a.s. af S.I. fyrir nokkram árum).
Þessi brúðkaupsveisla Peters Maxwells Davies
er gersamlega ómótstæðileg tónsmíð, frumleg,
fyndin og glæsilega hljómsett. Síðast en ekki
síst er þar brugðið upp ákaflega lýsandi mynd
af brúðkaupsveislu eins og þær gerast á heima-
slóðum Maxwells Davies á Orkneyjum og há-
punkti nær verkið þegar sekkjapípuhljómar
marka sólarupprásina.
Of langt mál væri að fjalla um öll verkin á
diskinum en með honum má óhikað mæla. Fyr-
ir þá hlustendur sem gjarnan vilja kynnast
þessu þekktasta núlifandi tónskáldi Englend-
inga eru ofangreind tvö verk góður útgangs-
punktur og diskurinn í heild sannar í ríkum
mæli að nútímatónlist getur verið bráð-
skemmtileg og aðgengileg.
Valdemar Pálsson
Peter Maxwell
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 18. JÚLl' 1998 1 5