Lesbók Morgunblaðsins - 01.08.1998, Blaðsíða 3

LESBÖK MORGUVBLAÐSINS - MENNING US I IIt
29. TÖLUBLAÐ - 73.ÁRGANGUR
EFNI
Ljósmyndasafn
Jóhann Rafnsson, aldraður maður í Stykkis-
hólini, hefur áratugum saman safnað göml-
um ljósmyndum frá Stykkishólmi og vfðar af
Vesturlandi. Hann hefur nú gefið Stykkis-
hólnisbæ safn sitt og bíður það þess að kom-
ast í viðeigandi sýningaraðstöðu sem því
miður er ekki til sem stendur í Bókasafni
Stykkishólms. Blaðamaður Lesbókar hefur
litið á safnið og valið úr myndir frá fyrri
hluta aldarinnar og frá því fyrir aldamót,
þar sem Hólmarar sjást bæði í garðveizlum
og við daglegt amstur.
Kúba
er nú orðin ferðamannaland og Haraldur Jó-
hannsson, sem raunar býr í Vínarborg, hef-
ur verið þar á ferðinni og hann segir frá
ýmsu sem fyrir augu ber á Kúbu; frá fólkinu
sem er bæði geðþekkt og fallegt, en hann
segir líka frá niðurníðslunni og fátæktinni,
sem gerir fólk grimmt. Hann varð vitni að
hræðilegum harmleik þar sem móðir faldi
sig fyrir 7-9 ára gömlum dreng, sem líklega
var sonur hennar, og stakk hann af á
stoppistöð strætisvagna en drengurinn varð
eftir í örvæntingu.
Marz
Síðan heimsveldin tvö, Sovétrfkin og Banda-
ríkin, stóðu í kapphlaupi um geimferðir,
hafa áætlanir um risageimflaug og ferðir
með henni til Marz legið niðri. Reynir Eyj-
ólfsson skrifar um bók sem út kom 1996 og
er eftir geimflugsverkfræðinginn Robert
Zubin, þar sem hann setur fram nýstárlegar
kenningar um Marzferðir, sem raunar taka
heilt ár, og sömuleiðis hugmyndir um mann-
aðar rannsóknarstöðvar á þessari plánetu
þar sem jafn mikið þurrlendi er og á jörð-
inni, en lífsskilyrðin verri en á Everesttindi.
Brynjólfur biskup
Sveinsson (1605-1675) var mikilvirkt latínu-
skáld og á fyrstu sumartónleikum í Skálholti
í júlíbyrjun var frumflutt tónverk eftir Báru
Gríinsdóttur við latneskan texta hans. Text-
inn er tekinn úr sjöunda og síðasta ljóði
Maríukvæðis er Brynjólfur orti á árunum
1662-1667. f Ijóðinu birtast mjög kaþólsk
viðhorf sem Brynjólfur vissi vel af, enda
virðist hann hafa gætt þess að ljóðið kæmi
ekki fyrir augu annarra fyrr en að sér látn-
um.
Lewis Carroll
þekkja flestir sem höfund Lísu í Undralandi.
En hann er líka höfundur ljóðabálks, sem
heitir Leitin að snarkinum og f tilefni hund-
rað ára ártíðar Lewis Carroll hefur verið
opnuð sýning í Nýlistasafninu og ber hún
nafn ljóðabálksins; Leitin að snarkinum.
Þetta er samsýning 13 listamanna frá
Þýskalandi og íslandi, sem eiga það sameig-
inlegt með persónum ljóðsins að vera á
ferðalagi, frá Berlín til Reykjavíkur og síð-
an frá Reykjavík til Berlínar, þar sem þeir
munu eiga stefnumót næsta sumar í Haus
am Waldsee. Og á leiðinni glíma þau við
spurninguna: „Hver er þessi snarkur?11
FORSÍÐUMYNDIN: Göngufólk ó Laugaveginum, vinsælli gönguleið milli Landmannalauga og Þórsmerk-
ur. Ljósm. RAX.
SNORRI HJARTARSON
EF TIL VILL
Enginn sá það helstríð
og umkomuleysi
á grænni hæð
ég gekk fram á rjúpu
Það var fleygur ungi,
fastur á gaddavír
hékk hann á brjóstinu
og barði smáum vængjum,
svört augun
undrun og kvöl
Mér tókst að losa hann
af löngum gödduimm
hélt honum snöggvast,
svo hvarf hann mér ílyngmóinn
Lífíð er seigt
lífíð græðir djúp sár
og góð er græn jörðin
->
Og ef til vill fagnar hann
upprisunótt
fuglinn minn með brjóstið tætt
og blóð undir vængjum.
Snorri Hjartarson, 1906-1986, hugðist ungur leggja fyrir sig myndlist, en sneri sér að
skóldskap og varð eitt listfengasta skóld þjóðarinnar um sína doga. Bókmenntaverðlaun
Norðurlandoróðs hlaut hann 1981.
VERZLUNAR-
MANNAHELGI
RABB
/
AFRÍDEGI verzlunar-
manna, sem nú er
framundan, er alveg víst
að verzlunarmenn eiga
ekki allir frí; hinsvegar
er fjöldi fólks í fríi sem
aldrei kemur nálægt
verzlun. En svona eru
tryppin rekin. Þessa helgi ber uppá þann
tímapunkt í sumrinu að það telst enn í há-
marki. Aftur á móti er stutt í að ágústhúm-
ið fari að minna okkur á lækkandi sól.
Fyrr á árum héldu ótrúlega margir bæj-
arbúar í halarófu út á malarvegina og
eyddu verzlunarmannahelginni í i-ykmekk-
inum, ef ekki var rigning. Nú eftir að við
höfum eignast alvöru vegi er umferðin að
sönnu mikil, en það er hún líka allar helgar
sumarsins og það hef ég séð á vegunum
undanfarin ár að verzlunarmannahelgin
sker sig ekki verulega úr. Margir hafa
meira að segja þá reglu að sitja sem fastast
heima um þessa helgi, því útvarpsstöðvarn-
ar, Umferðarráð og löggæzlan hafa samein-
azt um ýktar fréttir af ógurlegum umferð-
arstraumi svo elztu menn muni ekki annað
eins. Það er kyndugt að hlusta á allan
þennan tilbúnað í útvarpsstöðvunum; fyrst
æsinginn yfir öllu því sem til stendur og
áskoranir um að þjóðin láti sig nú ekki
vanta á Halló Akureyri eða aðrar uppá-
komur. Síðan er þessu öllu lýst eins og
spennandi fótboltaleik og menn tala á inn-
soginu til að lýsa sem hraðast þessari
óskaplegu umferð, þar sem yfirleitt gerist
þó ekki neitt sem betur fer. Fastir liðir eru
þar eins og venjulega með einstaka lestar-
stjórum sem geta ekki haldið uppi eðlileg-
um umferðarhraða og skapa hættu hvar
sem þeir aka.
Að undanförnu hefur lögreglan farið
offari með sviptingu ökuleyfis og þá ekkert
tekið tillit til aðstæðna. Sjálfsagt er að
beita aðhaldi með sektum, en þegar farið er
að rífa af mönnum bílinn og svipta þá öku-
leyfí fyrir að fara lítillega yfir mörkin við
beztu aðstæður og þar sem engin umferð
er, þá er réttlætiskennd hins almenna og
löghlíðna borgara misboðið. Dómarar hafa
líka hvað eftir annað riftað sviptingu og
telja ekki lagastoð fyrir reglugerðinni. Fyr-
ir alla muni, látum ekki öfgarnar alveg
stjórna þessu.
A þjóðvegunum kemst fólk ekki í snert-
ingu við náttúruna á sama hátt og þegar
farið er ríðandi og einkum þó gangandi um
landið. í mesta þéttbýli landsins, á Reykja-
víkursvæðinu, þarf ekki langt að fara til
þess að njóta stórkostlegrar náttúru, en ég
hef grun um að æði mörgum borgarbúum
yfirsjáist um þá staðreynd. Þó eru sífellt
fleiri sem fara í gönguferðir og má segja að
nú sé í tízku að ganga á Esjuna frá
Mógilsá. Þaðan liggja stígar á brattann og
má sjá af fjölda bíla sem þar er lagt að
þetta er ekki bundið við fámennan hóp klif-
urgarpa. Það þykir jafnvel sjálfsagt að taka
börnin með í Esjugöngu, en flestir fara
ekki lengra en að klettabelti, sem lítið ber á
tilsýndar, en er þó efst í fjallinu. Fæstir
komast því á tindinn, sem raunar er þó
fremur bunga en tindur. Nú þegar Kjalar-
nes og Reykjavík eru gengin í eina sæng er
spurning hvort ekki sé hægt að ráðast í að
gera þennan efsta hjalla færan, því tak-
markið með fjallgöngu er að komast alla
leið upp.
Þeir sem kjósa að gönguleiðin sé eitt-
hvað minna á fótinn en í hlíðum Esju eiga
margra kosta völ í næsta nágrenni Reykja-
víkur og innan borgarlandsins. Því beini ég
ekki síður til fólks úr bæjum og byggðum
vítt og breitt um landið, sem kemur til
Reykjavíkur og helflur kannski að göngu-
túr í Kringlunni sé það áhugaverðasta í
höfuðstaðnum. Þarft verk heíúr verið unnið
með lagningu göngustíga og má minna á
fagra gönguleið um Fossvog, á göngubrú
yfir Kringlumýrarbraut og síðan meðfram
strönd Skerjafjarðar.
Aðrar nærtækar gönguleiðir, sem ástæða
er til að benda á, eru til dæmis um Elliðaár-
dal sem er hrein perla með skógarstígum
og ána rennandi á fallegum flúðurn. Þó
skyggir á að ekkert rennsli skuli vera í
syðri farveginum þar sem Kermóafoss var
helzta skartið, en við því er ekkert að gera;
við drekkum allt það vatn, eða notum á ann-
an hátt, sem áður myndaði fossinn.
Umhverfis Elliðavatn er bæði vinsæl
reiðleið og gönguleið og þar ríkir oft sú sér-
staka og undurblíða fegurð í góðu veðri sem
hvergi verður nema við vötn. Hólmsá, sem
heitir Bugða þar sem hún rennur lygn út í
vatnið, er meinleysisleg en gat verið hættu-
legur farartálmi á leiðinni að Elliðavatni og
varð þar stundum mannskaði. Þar drukkn-
aði bróðir Einars skálds Benedikssonar,
mikill efnismaður, þegar hesti hans fataðist
sundið. Ejrvindur bóndi í Útey í Laugardal
fórst þar einnig í kaupstaðarferð á síðustu
öld, maður á bezta aldri.
Frá Bugðu er skammt til Rauðhólanna,
eða þess sem eftir er af þeim. Venjulega er
sagt að hólarnir hafi verið eyðilagðir þegar
efni var tekið úr þeim í flugvöllinn í Vatns-
mýrinni á stríðsárunum. En það sem eftir
stendur er ævintýralegt umhverfi þar sem
margskonar gróður hefur numið land, en
sést ekki nema þar sé farið um gangandi.
Heiðmörkin er nánast einn samfelldur
skrúðgarður með rómantískum göngustíg-
um en mér er fyrirmunað að skilja þessa of-
uráherzlu á ræktun barrtrjáa í umhverfí
eins og þessu. Sú ræktun hefði mátt vera
meira í hófi, en þeim mun meiri áherzla á
íslenzka birkið, ekki sízt lágvaxnari kvæmi
sem klæða einkum hraun í fegurri skrúða
en aðrar trjátegundir.
Sé haldið lengra suður eftir Heiðmörk-
inni liggur vegurinn upp bratta brekku á
horni Vífilstaðahlíðar og sveigir síðan vest-
ur með henni. Við hlíðarhomið er merkt
gönguleið í Búrfellsgjá og að Búrfellsgíg;
þangað eru 3-4 km. Enda þótt þessir staðir
séu nánast við bæjardyr Reykjavíkursvæð-
isins eru ugglaust margir þar sem þekkja
sig betur í Oxford Street eða á kránum í
Dýflinni og á sólgylltum ströndum Spánar.
Það er ævintýri að ganga eftir hrauntröð-
unum upp að Búrfellsgíg, þar sem gaus fyr-
ir 7000 árum. Þeir sem alls ekki þora út á
vegina um verzlunarmannahelgina gætu
með því að aka í fáeinar mínútur og ganga
liðlega hálftíma, átt friðsæla og eftirminni-
lega stund í þessum myndrænu tröðum þar
sem hraunelfan beljaði fram og hitinn var
slíkur að grjótið efst í tröðunum hefur lekið
niður eins og bráðið vax.
GÍSLI SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1. ÁGÚST 1998 3