Lesbók Morgunblaðsins - 01.08.1998, Blaðsíða 6
HUNDRAÐ ARA ARTIÐ LEWIS CARROLL
HVER ER ÞESSI
SNARKUR?
Það kennir ýmissa grasa á samsýningu 13 listamanna
frá Þýskalandi og Islandi sem opnuð hefur verið í
Nýlistasafninu. Titill hennar, Leitin að Snarkinum, vísar
til samnefnds Ijóðabálks Lewis Carrolls en hann
þekkja kannski flestir sem höfund Lísu í Undralandi.
HULDA STEFANSDOTTIR lýsir leit listamannanna sem
m.a hefur haft í för með sér endurreisn Goethe-
stofnunarinnar í Reykjavík.
LJÓÐABÁLKURINN Leitin að Snar-
kinum eftir Lewis Carroll lýsir leit að
einhverju sem enginn veit hvað er og
svarið sem fæst í síðustu línu lokaer-
indisins er ef eitthvað er óljósari en
sú spurning sem lagt var af stað með.
„Snarkurinn er Boojum.“ Leitin
neldur áfram og eini leiðarvísirinn er
galautt sjókort, án allra lína, gráða og bauga.
Listamennimir 13 sem taka þátt í samsýning-
unni Leitin að Snarkinum í Nýlistasafninu
eiga það sameiginlegt með persónum Ijóðsins
að vera á ferðalagi, frá Berlín til Rejjkjavíkur
og síðan frá Reykjavík til Berlínar. Á leiðinni
glíma þau við spurninguna: „Hver er þessi
Snarkur?" Er það tilgangur lífsins? Lista-
verkið? Fegurðin? Hamingjan? eða eitthvað
allt annað - kannski ekki neitt? Næsta sumar
munu listamennirnir aftur eiga stefnumót og
þá í Haus am Waldsee í Berlín.
Þátttakendur eru Ásta Ólafsdóttir, Hannes
Lárusson, Hulda Hákon, Hrafnkell Sigurðs-
son, Magnús Pálsson, Ósk Vilhjálmsdóttir og
Tumi Magnússon frá Islandi og Antje Dorn,
Daniela von Waberer, Grete Peschken, Tina
Born og Wolgang Miiller frá Þýskalandi. Um-
sjón með sýningunni höfðu Hjálmar Sveins-
son og Michael Glasmeier.
Listin i dag sem autt sjókort
Hið alauða og alhvíta sjókort segir Hjálmar
vera e.k. táknmynd sýningarinnar. „Við sem
LEITIN AÐ SNARKINUM
JKVÖL í ÁTTA KÖSTUM)
Flestir þekkja Lewis Carroll af sögu hans um Lísu í
Undralandi en færri þekkja sennilega Ijóðabálkinn
hans um leitina að snarl cinum. HJÁLMAR JÓNSSON
fjallar hér um kvæðið sem Carroll sagði sjálfur einu
sinni að mætti lesa sem allegóríu um eilífa leit
mannsins að hamingjunni.
Iljóðbálkinum „The Hunting of the Sn-
ark“ eftir Lewis Carroll getur að líta
alautt, alhvítt sjókort. Á því eru engar
línur, gráður eða baugar sem hægt væri
að sigla eftir; ekki einu sinni höf, lönd
og strendur. Að vísu stendur norður,
austur, vestur, lengd, breidd ... utan við
rammann en það undirstrikar aðeins al-
hvítt tómið á kortinu sjálfu. Og varla þarf að
taka fram að ekki hjálpar hætis hót að mæli-
kvarðinn skuli vera gefinn upp í mílum. Engu
að síður dregur kafteinninn þetta kort upp úr
pússi sínu og segir drjúgur með sig, eftir að
hafa viðurkennt að hafa ekki hundsvit á sigl-
ingarfræði, að kortið sé alfullkomið einmitt
vegna þess að það sé alautt.
Leitin að hamingjunni
Bálkurinn fjallar í 141 erindi um nokkra
landkrabba - bakara, slátrara, hattagerðar-
mann, bjór, kjuðakrítara, lögfræðing, banka-
stjóra og lyftustrák - sem fara í sjóferð til að
leita að „snarki". Þeir lenda síðan á eyðieyju
þar sem bakarinn hverfur eftir að hafa orðið
var við snarkinn, að því er virðist. Raunar veit
enginn hvað orðið „snarkur" þýðir; það finnst
ekki orðabókum fremur en ýmislegt annað í
skáldskap Carrolls. Tuttugu árum eftir að
„Leitin að snarkinum" kom út, það er að segja
árið 1897, skrifaði Carroll vinkonu sinni bréf
þar sem hann talar um að líta megi á ljóða-
bálkinn sem allegóríu um eilífa leit mannsins
að hamingjunni. Sú skýring er ágæt, svo langt
sem hún nær, en er einum of nærtæk til að
geta talist áhugaverð. Hinu er ekki að leyna
að tónninn í kvæðinu er fremur dökkur og
gæti því átt ágætlega við hugarástand þess
sem hefur aldrei fundið hamingjuna.
Að eigin sögn fékk Carroll hugmyndina
þegar hann var á spássitúr á sólríkum sumar-
degi 18. júlí 1874 rétt við borgina Guilford.
Honum datt þá allt í einu í hug dálítið ein-
kennileg ljóðlína: „For the Snark was a Booj-
um, you see“, án þess að hann hefði hugmynd
um hvað orðin „snark“ og „boojum" þýddu.
En orðin hljómuðu vel í hans eyrum og meira
þarf skáld ekki til að hefja smíði á löngum og
dýrt kveðnum ljóðabálki. Ofangreind ljóðlína
varð síðan síðasta línan í síðasta erindi bálks-
ins, þannig að úkoman varð reyndar lausn á
reikningsdæmi þar sem kemur í ljós að x er
jafnt og y án þess að nokkurs staðar komi
fram hvaða stærð x er eða y-ið. Carroll sjálfur
lét í það skína að kvæðið hefði runnið upp úr
honum nokkum veginn viðstöðulaust og án
frekari bollalegginga, en það er ekki alveg
rétt. Carroll var alvöruskáld sem lagði metn-
að í skáldverk sín en hann kaus að skapa sér
þá ímynd að vera skáld í hjáverkum sem hefði
ekkert íyrir ljóðabullinu. Honum nægði bara
að fara í spássitúr í góðu veðri og þá yrði
þetta allt til af sjálfu sér. Og klisjan sú hefur
orðið furðu lífseig einhverra hluta vegna.
Sannleikurinn er sá að Carroll orti kvæðið í
náinni samvinnu við teiknarann Henry
Hollyday sem teiknaði myndir við snarkinn
og það tók hann næstum þrjú ár að ljúka
bálkinum. Hvað formið snertir þá stældi Car-
roll þekkt ballöðuform - með endarími og inn-
rími - sem nefnist „Chevy-Chase-Strophe“
eftir hetjuljóði óþekkts höfundar: „The Hunt-
ing of the Cheviot". Líkt og fyrirmyndin
skiptist „Leitin að snarkinum“ niður í „fits“
eða þætti. En undirtitill ljóðsins er „An
Agony in eight Fits“ sem mætti kalla á ís-
lensku: „Kvöl í átta köstum".
Rétturinn til að lifa tvöföldu lífi
Lewis Carroll (1832 - 1898) hét réttu nafni
Charles Lutwidge Dodgson og var stærðfræði-
kennari við Christ Church College í Oxford
eins og margir vita. Hann var snillingur í að
dulbúa sig og tala í gegnum grímur í skáldskap
sínum enda hafa ritskýrendur þóst greina Car-
roll sjálfan á bak við einn þátttakandann í leit-
inni að snarkinum. Bakarinn, hin ólánsama
hetja bálksins, þjáist nefnilega af svefnleysi,
eins og Carroll, og á erfitt með að muna ná-
kvæmlega hver hann er. Auk þess mætir hann
til skips íklæddur sjö frökkum, hverjum yíír
öðrum, og þrennum skóm. Sú múndering und-
irstrikar væntanlega ekki aðeins trúðshlutverk
bakarans, heldur líka dulargervin eða lögin sem
dylja sjálf höfundarins. Reyndar lagði Carroll
ríka áherslu á rétt sinn til að lifa tvöfóldu lífi og
tók því óstinnt upp ef einhver dirfðist að rugla
þeim saman stærðfræðikennaranum Mr. Dodg-
son og skáldinu Carroll. Öfugt við Oscar Wilde
kaus hann að búa i tveimur aðskildum heimum
Lewis Carroli
LATITUDE NORTH EQUATOR
_______________Ocean charl______________
Sjókort Lewis Carrolls býður upp á að hver
og einn gerist sinn eigin kortagerðarmaður.
og lenti í mestu vandræðum ef þeir nálguðust
of mikið. Isa Bowman, ein af fjölmörgum bam-
ungum vinkonum CarroOs, rifjar upp á einum
stað að Carroll hafi einu sinni sagt sér langa og
bráðskemmtilega sögu af hundi sem gat staðið
klukkutímum saman hreyfingarlaus „en svo
kom eitthvað fullorðið fólk til okkar“ skrifar
Bowman „sem þekkti Mr. Dodgson og fór að
hlusta. Þá fór hann allt í einu að stama og gat
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 1.ÁGÚST1998