Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1998, Síða 6

Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1998, Síða 6
Ljósm.Lesbók/GS. STÖRIN bylgjast á Pollenginu við Tungufljót, einhverju bezta flæðiengi landsins, en það hefur nú ekki verið nýtt í marga áratugi. HJÓNIN í Bræðratungu, Sigríður Stefánsdóttir og Sveinn Skúlason, hafa búið á jörðinni síðan 1954. sig á eigin hugverki hefur Þorsteinn kosið að mála eftir hinni frægu kvöldmáltíðarmynd Leonardos da Vinci. Ekki er þó víst að hann hafí átt völ þar um, því myndin var gefin kirkjunni og Þorsteinn var fenginn til verks- ins. Naumast verður séð af þessari altaristöflu að málarinn frá Hlíð hafi haft mikla listþjálf- un að baki. Engu að síður er verðmætt að eitt af örfáum verkum sem vitað er um eftir Þorstein, skuli vera varðveitt í Tungukirkju og að sjálfsögðu ber það af innantómum og fjöldaframleiddum biblíumyndum frá Dan- mörku, sem margar íslenzkar kirkjur sátu uppi með. Predikunarstóllinn er jafn gamall kirkju- byggingunni og hefur Greta Bjömsson skreytt hann með postulamyndum samkvæmt gamalli hefð. Þar til þessi kirkja var byggð, voru í Tungukirkju tveir stórir kertastjakar úr jámi. Matthías Einarsson þjóðminjavörður kaus hinsvegar að þeir væru fremur varð- veittir á Þjóðminjasafni en í kirkjunni og vom þeir reiddir frá Tungu á baggahesti og ekki annað á honum. Sérkennilegt er, að á hliðarveggjum hanga fjögur málverk; myndefnið úr hinni helgu bók. Þau vom ásamt róðukrossi gjöf tU kirkj- unnar frá eiganda jarðarinnar, Sven Poulsen, sem átti þá alla Tungutorfuna um árabil eins og áður hefur komið fram. Þetta era áferðar- fallegar myndir en fóra samt eitthvað fyrir brjóstið á kirkjufeðram sem sýndist innihald verkanna fullkaþólskt. Varla munu leikmenn átta sig á því og myndirnar hafa fengið að vera á sínum stað. Þremur legsteinum - hver þeirra er á stærð við allstóra borðplötu - hefur verið komið fyrir á steyptum stöpli til hliðar við stíginn að kirkjunni. Þegar kirkjan var byggð höfðu þessir legsteinar verið látnir mynda stétt að kirkjunni og hafði svo verið lengur en elztu menn mundu. Samt er ekki að sjá á þeim slit undan ágangi, enda sauðskinnsskór fyrri tíma mjúkir viðkomu. Það þótti samt ófært að gengið væri á minjum um fræga ábúendur í Tungu og var þeim komið fyrir á granni kirkj- unnar, undir gólfínu. Þar gátu þeir að vísu varðveizt, en talsvert rask varð að gera til þess að sjá þá. Svo fór að 1990 vora þeir teknir undan gólfínu og færðir á stöpulinn í kirkjugarðin- um þar sem þeir eru vel sýnilegir, en hins- vegar óvarðir fyrir áhrifum veðrunar. Steinninn í þeim er talinn vera frá Borgund- arhólmi og má ímynda sér fyrirhöfnina við að koma þessum níðþungu legsteinum upp að Tungu með þeirra tíma flutningatækni. Ekki var þó horft í slíkt þegar fyrirfólk og höfð- ingjar áttu í hlut. Nútímafólk á ef til vill erfitt með að lesa það sem á steinunum stendur, en í árbók Fomleifafélagsins 1894 hefur sá texti verið skrifaður upp og hljóðar svo áletrunin á steini Hákonar Gíslasonar; Her hviler under /sá ættgöfugi- og gudhrædde/hofdinsmann Hakon/ Gíslason hvor edvar syslumadur/Rangvellinga hvorn Gud bort/ kallade a 39.are hans aldurs/ than 28. septembris 1652/ (Fyrir neðan skjöld með tveim englum stend- ur:) Hans dygdarika ektakvinna sú gofuga hofdings matrona Helga Magnusdottir let þen/an liikstein utflitia hvor sidar í Jesu Chi/sto sætlega sofnade þann 2. no/vembris 1677 a 54 are sins aldurs biidandi hier a/ samt sinum ektamanne/ og undanfornum bornum/ gledelegrar upprisu./ Á steini Jarþrúðar Hákonardóttur stendur: D.O.M.S./Her under hviler gudhrædd ætt- gofug og/ dygdug hofdingskvinna Jarþrud- ur/ Hakonardotter hveria drottinn í H./ ektaskap leisti fra þremur lifsfostrum en/ med því fíorda í himneska dird innleiddi far/sallega a sinu 35 aldurs are, þann 3. maij 1686 ad/ kvöddum sinum epterlatnum sorg- ande ekta/ manne Magnuse Sigurdssine og odreu þeirra folke talande þessum ordum si- dast: Fader í þinar hendur fel eg minn anda. Luc, 23. Mat. 31. Ennfremur stendur undir skildi sem tveir englar halda: En eg trui þad þo ad eg mune/ fa ad sia god- semd drottens a iord/ litande manna Mat 27/ Meritus Mæstiss. Tvö þeirra sem þarna eru nefnd, Helgu Magnúsdóttur og Magnús Sigurðsson, þekkja flestir íslendingar, annarsvegar í tengslum við harmsögu jómfrú Ragnheiðar í Skálholti, en hinsvegar úr íslandsklukku Halldórs Kilj- an Laxness. I næstu Lesbók verður gluggað í sögu Bræðratungu. ÞRJÁR ÖRSÖGUR EFTIR ELÍSABETU KRISTÍNU JÖKULSDÓTTUR DAUÐAR HEIÐAGÆSIR Það var á ósköp venjulegum degi sem búið var að setja örlítinn stein á útidyra- tröppurnar við hvert einasta hús hér í bæ eða það leit helst út fyrir það, varla höfðu steinarnir orðið til þarna af sjálfu sér og enn ólíklegra að þeir hefðu dottið af himn- um. En þegar fólkið í húsunum vaknaði og yfírgaf heimilin til að fara í vinnuna, hnaut það um steininn litla sem lá fyrir utan og sparkáði honum frá sér, en þá heyrðist spling einsog þegar hamrað er á steðja. Einn ætlaði að taka steininn upp en þá hreyfðist hann úr stað. Annar rejmdi að grípa hann en þá valt steininn áfram og þannig koll af kolli og fólkið gat ekki að sér gert að elta steinana og streymdi úr bænum, hvort sem það var úr vogunum, breiðholtinu, laugarásnum eða af melun- um, hver eltandi sinn stein og steinarnir rúlluðu, ultu og skoppuðu yfir heiðina, sveitir og sanda, hraun og jökla og sem leið lá upp á öræfí og þar staðnæmdust þeir og breyttust í titrandi tár og í hverju einasta tári synti dauð heiðagæs. MAÐURí SPILUNUM Spákonan spáði í beinni útsendingu í út- varpinu og gerði sér far um að hugga hlustendur, og engu líkara en hún setti að jöfnu, huggun og vinsældir. Einu sinni fataðist henni flugið þegar kona nokkur hringdi, ekkert frábrugðin því örmagna fólki sem ráfar um veröldina með tólið undir vanga, vitnandi í skáldið að hver manneskja þurfí ofurlitla huggun dag hvern. Spákonan byrjaði vel einsog jafn- an: Erfiðleikarnir eru liðnir hjá, það er bjart framundan, þú átt eftir að taka stjórnina í þínar hendur, rífa þig upp, ryðja öllum hindrunum úr vegi, spóla upp- úr hjólfarinu, þú kemst af stað, tekst að vakna á morgnana og þú kemst í tengsl við áður óþekkta orku innra með þér, það brunar eldur um æðarnar, taugaendarnir gneista, vöðvarnir stríkka, húðin hitnar, hjartað hamast í brjóstinu, augun glóa í myrkri, varimar titra, nasavængirnir þenjast, munnvatnið freyðir einsog kampavín, hugsanir þínar skjótast einsog rakettur, höfuð þitt uppljómast og það kemur blossi, skær blossi, og þú skilur til hlítar allar gátur í heiminum. En bíddu hæg, hér kemur babb í bátinn. Það er hérna maður, því miður. Það er maður í spilunum og hann er rétt ókominn. STÆRÐ- FRÆÐIDÆMIÐ Einu sinni var ung stúlka sem varð fyrir ástvinamissi. Hún ákvað að hugsa sem minnst um það og þótt hún fyndi fyrir til- gangsleysi þegar frá leið fullyrti hún að líf- ið yrði að hafa sinn gang. Eftir árið var hún farin að leggja saman tölur og var ekki mönnum sinnandi því hún var að reikna út dómsdag, af bílnúmeram, ritningargrein- um, lottótölum og öðrum tölum sem á vegi hennar urðu. Hún raglaðist svo oft í sam- lagningunni að hún kveið fyrir hverjum komandi degi. En þótt útkoman þvældist fyiár henni og hún yrði að reikna allt uppá nýtt, þóttist hún vita uppá hár á hverjum morgni að þetta mundi vera sjálfur dóms- dagur en leið svo dagurinn án þess að drægi til tíðinda. Þegar hún fór að mínusa létti henni ögn, en varð um og ó, þegar hún byrjaði að margfalda þessi lifandis ósköp. Hún var komin upp í svimandi upphæðir og það var ekki fyrr en útkoman sýndi fimm milljarða að það fór að rofa til í höfð- inu á henni og hún byrjaði að deila. Fyrst var það einsog hvert annað fálm út í loftið en svo var það einsog sannkallað krafta- verk þegar hún fékk eldingu í hausinn og bókstaflega fann á sér að hún ætti að deila fimm fiskum og tveimur brauðum í millj- arðana fimm. Þetta deilingardæmi er henni afskaplega hugleikið, svo ekki sé far- ið nánar út í þá sálma. En það sem mest er um vert, er að hún finnur ekki lengur fyrir tilgangsleysi, ekki nema þegar illa gengur með stærðfræðina. Höfundurinn er skáld í Reykjavík. HELGI INGOLFSSON TVÖ UÓÐ ÚR GRÍSKRI GOÐAFRÆÐI Raunakvak Þamyrisar Hér áður fyrr af öllum skáldum bar ég og enginn stóð mérjafnfætis um söng. Svo öruggur u m yfirb urði var ég, að ódauðleika hlytu ljóð mín löng. Því afréð ég að egna þær til keppni sem allar níu mynda fagran kór. Ég treysti mjög á hæfileika og heppni, en hreykti mér um of - því fór sem fór. Hve vandah'tið verðlaunin þærhirtu! Já, varla varð að leikslokunum spurt. Þær lustu blindu, ljósinu mig firrtu og Ijóðsnilldinni einnig sviptu burt. Nú gagnslaus er mín fimi, glötuð sjón. Égget ei framar sungið hreinan tón. Samkvæmt grískri goðafræði stóð bragsmiðurinn Þamyris flestum framar að skáldgáfu og sönghæfi- leikum, en hann ofinetnaðist og skoraði á menntgyðjurnar níu í keppni. Þegar menntagyðj- urnar (músurnar) sungu í kór var söngurinn sagður óviðjafnanlegur, enda sjálf tónlistin við þær kennd og kölluð músik. Áður en söngkeppni þessi hófst var samið um að sigurvegarinn mætti svipta hinn sigr- aða því sem hann lystá. Vitaskuld báru menntagyðj- urnar hærra hlut og að launum fyrir dirfskuna sneyddu þær Þamyris skáldgáfunni, sönglistinni og sjóninni að auki. Híbýli Kelóne Ég ætíð fann í einsemdinni frið og undi aldrei vel í glaum og gleði. Frá heimsins önn ég heima kaus mér grið, mér hæfði ei við aðra að blanda geði. Er brullaups til mér buðu æðstu goð, íbráðræði mér varð það á að skrópa. Ég hefði betur þegið þeirra boð, en þóttist þurfa að vera heima ogsópa. En undanbragða óðara éggalt, því ógnarhviða yfrr háloft þeyttist og eldingar í logum lýstu alIt með leifturglampa skærum - uns ég breyttist. Nú ber ég hús á bakinu sem skel og bústað einn mér á - hvar sem ég dvel. Samkvæmt grískri goðafræði var dísin Kelóne heimakær mannafæla, sem sjaldan nennti að mæta til mannfagnaðar. Þegar boðið var til brúðkaups hinna æðstu guða, Seifs og Heru, bjó Kelóne sér til þá afsökun að hún þyrfti að þrífa heima hjá sér. I refsingarskyni breyttu hinir máttku guðir henni í skjaldböku, svo að hún gæti borið hús sitt með sér hvert sem hún færi. Höfundurinn er ritböfundur í Reykjavík. 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. OKTÓBER 1998

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.