Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1998, Blaðsíða 7

ELÍN Blöndal með börnin sín fimm árið 1938. Frá vinstri: Ester Snæbirna, f. 1923, Pétur Blöndal, f. 1925, Ingibjörg, f. 1927,
Dagbjört Sóley, f. 1932, Snæbjörn, f. 1936. Á myndina vantar yngstu dótturina, Eddu Emilsdóttur, f. 1940.
ELÍN Pétursdóttir Blöndal var listfeng alþýðukona sem bjó við
kröpp kjör alla ævi sína.
Vi5 gróskumikinn trjálund
í ofanverðum Elliðaárdal
sunnan ánna er á stóran
stein fest dálítil messing-
plata með svofelldri áletr-
un: Elínarlundur. Elfn Pét-
ursdóttir Blöndal bjó hér \
Eddubæ. Hún ræktaði
fpennan trjálund árin
1942-1969. HÁVARI
SIGURJÓNSSYNI lék for-
vitni á að vita meira um
sögu þeirrar konu sem
þarna er nefnd, hver var
hún, hvaðan kom hún og
hvað gerði hún?
Fyrir réttum þrjátíu árum, hinn 20.
júlí 1968, var opnuð all sérstæð
málverkasýning í Reykjavík. Sýn-
ingin vakti kannski ekki mikla at-
hygli og ekki var brotið neitt blað
með henni í íslenskri myndlistar-
sögu, en málarinn, Elín Blöndal,
og sýningarstaðurinn, hænsna-
húsið og hlaðan í Eddubæ í Elliðaárdal,
höfðu ekki komið áður við sögu í listalífi
borgarinnar. Þetta var jafnframt fyrsta og
síðasta sýning myndlistarkonunnar sem var
73 ára að aldri og hafði skilað drjúgu ævi-
starfí þegar þetta var; stóð ung uppi ekkja
með 5 börn og baslaði með kýr og hænsn í
nær 30 ár í Elliðaárdalnum ofan stíflu.
Elín Blöndal var listfeng alþýðukona sem
bjó við kröpp kjör alla ævi sína. Hugur hennar
stóð jafnt til ræktunar og búskapai- sem
myndlistariðkunar og stendur Elínarlundur í
Elliðaárdal eftir sem gi’óskumikill minnisvarði
um ræktunarstarf hennar. Hinsvegar er fátt
sem minnir á það mannlíf sem þreifst í Eddu-
bæ um nær 30 ára skeið, allar menjar um hús
og búskap eru horfnar þó gera megi sér í hug-
arlund hvar tún og byggingar hafí staðið.
Uppruni
Elín Sigríður Pétursdóttir Blöndal var
fædd í Tungu á Vatnsnesi í Vestur-Húna-
vatnssýslu 13. júní 1895, dóttir hjónanna
Péturs Lúðvíkssonar Blöndal og Dagbjartar
Böðvarsdóttir. Systkini Elínai’ voru tvö,
Ingibjörg Þórdís Guðbjörg er var ráðskona
séra Sigurðar Norland í Hindisvík á Vatns-
nesi og Björn sem síðar varð póstmeistari á
Hvammstanga. í dagbókarbrot frá 1952
skrifar Elín:
ELÍN í
EDDUBÆ
.VÆNTUMÞYKJAN skín úr svip kúnna líka,“ segir Guðrún Gísladóttir
um þessa mynd Elinar af sér með kýrnar sínar.
„Ég fæddist í litlu koti norður í Húna-
vatnssýslu, þar var mikH fátækt, en það voru
svo margir fátækir þá að maður fann ekki
svo mikið til þess. Ég átti einn bróður og
eina systur. Húsakynni voru léleg íþá daga á
flestum bæjum. Mig langaði fljótt að komast
eitthvað burt. Ég fór fyrst þegar ég var 16
ára fyrir vinnukonu að hálfu á eitthvað
myndarlegasta heimilið í sveitinni, þar þótti
mér gaman að vera. Svo fór ég á skóla þegar
ég var nærri tvítug og var þar einn vetur og
svo var ég þar ráðskona í þrjá vetur. Þar var
líka gaman að vera og þar kynntist ég mörgu
fólki, og þar kynntist ég manninum mínum
sálaða, við giftum okkur 11. maí 1924 og svo
dó hann þann þrítugasta október 1936, það
var stuttur tími og yndislegur, við áttum
fimm elskuleg böm, en alltaf vorum við fá-
tæk.“
Elín og maður hennar Snæbjöm Guð-
mundsson jámsmiður settust að á Hvamms-
tanga og nefndu hús sitt Snæland. Þar hóf
Elín strax það ræktunarstarf sem fylgdi
henni alla tíð, gróðursetti blóm og trjáplönt-
ur og kom sér strax upp svolitlum garði.
Snæland á Hvammstanga er löngu horfið og
engin ummerki eftir um fyrsta hús Elínar og
Snæbjörns. „Amma talaði stundum um hvað
henni hefði þótt leiðinlegt að eftir að þau
vom farin frá Hvammstanga vom plönturn-
ar hennar rifnar upp og garðurinn eyðilagð-
ur. Fáfræðin var svo mikil að það var kallað
kommúnismi að rækta tré og blóm!“ hefur
Guðrún Gísladóttir leikkona, dótturdóttir
Elínar, eftir ömmu sinni en Guðrún dvaldi
langdvölum í Eddubæ hjá henni og var henni
mjög náin.
Flutti nær menningunni
Ekki hlaut Elín mikla leiðsögn í myndlist
en naut þó nokkurrar tilsagnar á unglingsár-
um. I viðtali sem birtist í Morgunblaðinu 19.
júlí 1968 í tilefni opnunar myndlistarsýning-
ar hennar segir hún svo frá: „Ég fékk ágætis
tilsögn hjá Gunnlaugi Blöndal, við vorum
þremenningar. Þá kenndi hann teikningu í
lýðskóla, sem starfræktur var fyrir mörgum
árum á Hvammstanga. Og ég var nokkuð
sæmileg í teikningu, og stundum hef ég
stækkað andlitsmyndir af fólki, eins og t.d.
þessa af Steingrími Thorsteinssyni. Nú svo
lærði ég hjá honum Stefáni Eiríkssyni
myndskera um tíma, svo að þú sérð að þeir
voru ekkert blávatn, kennararnir mínir."
Elín dvaldi hluta úr vetri í Reykjavík 1923
og naut þá tilsagnar Guðmundar Thorsteins-
sonar, Muggs, sem hún dáði mikið ætíð síð-
an. Ahugi Elínar á myndlist og menningar-
málum varð til þess að árið 1933 tóku þau
Snæbjörn sig upp með fjögur börn og fluttu
suður til Reykjavíkur. Þetta var óvissuferð
og ekki laust við að nágrannar og sveitungar
á Hvammstanga teldu flutninginn hálfgert
flan. En Elín var ákveðin í að komast nær
menningarlífmu í Reykjavík og við það sat.
„Amma sagði mér að hana hefði langað svo
til að komast á myndlistarsýningar," segir
Guðrún Gísladóttir.
Annar lólurinn styttrl
„Amma var mjög sérstök kona og alls
ekki allra. Hún var í aðra röndina mjög
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 24. OKTÓBER 1998 7