Lesbók Morgunblaðsins - 24.10.1998, Side 10

+
Hugmyndin um Fljótsdalsvirkjun á nú hálfrar aldar
sögu að baki. Sú saga er vörðuð tilviljunarkenndum
atvikum og hrossakaupum. Náttúruverndarráð féllst á
þessa vir kjun til að ná fram friðlýsingu Þjórsárvera og
Alþingi heimilaði hana ásamt f leiri virkjunum 1981.
Vii rkjunarleyfi var gefið út 1991 og byrjað á undir-
búningsframkvæmdum. Hér er sannkölluð slysasaga.
sBtoJfíí/
kiaustur u
Fyrirhugaö uppistöðulón
/Fl jókdalsvirkj un a r
Fljótsdalsvirkjun
' . J11 n
Aörennsiisgöng
' '02,5 km töm. -
Að mestu leyti boruö,
I {Mjam 5 km '/.
f \ m
Þtm
stuflafiöt
laugarárveita
Kátífell
Mugar-^/fjQ
ílTOl 5 /f'ts
' )f Kirkjúfossjá^y —
Grjótárveita
BehnstjjökulVatnsí
rjökulsa í FljótsdaJ.
hvðrfur, en.éftlrye
bergvatnsrenníli'Y
f’l w /:ML Hafurs-
/{ '
.Xhnujcaf; \ / A
Grjótáf-
hntikur
& Skáli
Stífla — Göi
■* Veituskurður
Sáuða-
hnókur
| Friöland |
*
/$5&my/
Nátturuminjar |
100 m hæðarlínur
■elduárvdta
Sauðárveita
ílááida
Stœkkað
svceði
Géldinga-
fell
Hátungtir
EYJABAKKALÓN, aðveituskurðir og aðrennslisgöng til Fljótsdalsvirkjunar.
SNÆFEI
Forsaga
FYRSTA tillaga um stórvirkjun í
Fljótsdal kom fram í skýrslu Sigurð-
ar Thoroddsen og Höskuldar Bald-
vinssonar til Rafmagnsveitna ríkis-
ins árið 1946. Hún var kölluð „Gils-
árvatnavirkjun", og byggðist á virkj-
un Bessastaðaár með miðlun í Gils-
árvötnum. Síðar hlaut hún nafnið
Bessastaðaárvirkjun. Árið 1954 setti Sigurður
fram hugmynd um virlgun Jökulsár í Fljótsdal,
með stíflu við Eyjabakkafoss og miðlunarlóni á
Eyjabakkasvæðinu. Þaðan yrði vatninu veitt út
á Múla, og virkjað niður hjá Arnaldsstöðum. Sú
tilhögun var síðar nefnd Múlavirkjun.
Árið 1969 kom fram tillaga frá Orkustofnun,
að veita Jökulsá út Fljótsdalsheiði og virkja fall
hennar niður hjá Hóli eða Valþjófsstað. Það hef-
ur síðan verið nefnt Hólsvirkjun eða Fljótsdals-
virkjun. Sú tilhögun tengdist nýjum hugmynd-
um um virkjun og samveitu jökulsánna á norð-
austur-hálendinu, sem nefnd var Austurlands-
virkjun. Þá var einnig farið að tengja virkjanir
Bessastaðaár og Jökulsár í Fljótsdal saman, og
síðan voru þær meira eða minna samtvinnaðai-,
þar til um 1990, að þær voru aðskildar að nýju,
vegna nýrrar jarðgangatækni.
Fyrirrennari Fljótsdalsvirkjunar -
Bessastaðaárvirkjun
Á áttunda áratugnum var áhersla lögð á
rannsókn Bessastaðaárvirkjunar. Það var til-
tölulega lítil virkjun, sem hentaði Austurlands-
markaði, því sýnt var að Lagarfossvirkjun,
sem þá var að ljúka, myndi ekki anna eftir-
spurn raforku austanlands til lengri tíma. Þá
var unnið við Kröfluvirkjun, og raflínu þaðan
til Austurlands, en gufuöflun gekk illa sökum
jarðelda, og var lengi vel óviss.
Skiptar skoðanir voru um það hvort sú teng-
ing yrði látin nægja, eða stofnað til nýrrar
virkjunar í fjórðungnum. Bessastaðaárvirkjun
hlaut góðar undirtektir heimamanna. Sett voru
lög um hana á Alþingi 31. des. 1974 (nr.
105/1974), þar sem ríkisstjóminni var heimilað
að fela Rafmagnsveitum ríkisins „að reisa og
reka vatnsaflstöð við Bessastaðaá í Fljótsdal,
N-Múl., með allt að 32 MW afli, og gera nauð-
synlegar ráðstafanir á vatnasvæði árinnar, til
að tryggja rekstur virkjunarinnar."
Á næstu árum var bílvegur lagður upp á
heiðina frá Bessastöðum að Gilsárvötnum, og
reistar vinnubúðir á Grenisöldu. Nokkrar um-
hverfisrannsóknir fóru fram árið 1975. Hönn-
unaráætlun var tilbúin í mars 1976. Þar var
gert ráð fyrir að mynda tvö allstór lón á heið-
inni: Gilsárlón og Hólmalón, og veita þangað
vatni frá Hölkná og Eyvindará. Sá möguleiki
var í bakhöndinni að stækka virkjunina, með
því að veita Jökulsá í Fljótsdal í fyrirhuguð
miðlunarlón.
Ekki voru allir sáttir við þessa niðurstöðu,
og minnast menn t.d. andstöðu Sverris Her-
mannssonar, þingmanns Austurlands, sem
kvaðst efast um að úr Bessastaðaá fengist „svo
mikið sem rakvatn". Ymsir starfsmenn Orku-
stofnunar mæltu og gegn virkjuninni.
EYJABAKKAR (1994). Ytri hluti fyrirhugaðs lónstæðis, séð í norður. Vesturkvísl (með bergvati
Hafursfeil og Laugafeil í forgrunni. Eyjabakkafoss er efst tii
ÞÁ LIUU MUN ENGINf
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. OKTÓBER 1998
+