Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1999, Blaðsíða 3

LESBðK MORGUVBLAÐSINS - MENNING LISTIB
4. TÖLUBLAÐ - 74.ÁRGANGUR
EFNI
Orgelkonsert
Jóns Leifs, fyrsti einleikskonsert íslenskr-
ar tónlistarsögu, verður fluttur í Hall-
grímskirkju á fimmtudagskvöld - í fyrsta
sinn á Islandi, tæpum sjötíu árum eftir að
tónskáldið lauk við smíði hans. Jón taldi
orgelkonsertinn ávallt vera eina af sínum
merkustu tónsmíðum, en viðtökur almenn-
ings á verkinu hafa ekki alltaf verið jafn
góðar, og í raun má segja að ferli Jóns í
Þýskalandi hafi Iokið með látum þegar
konsertinn var fluttur í annað sinn, í
Berlín árið 1941.
Eric Ambler
breski rithöfundurinn lést 22. október
síðastliðinn. Hann var lasburða síðustu ár-
in en hafði gaman af að segja frá, þegar
hann hitti fólk, eins og lesa má út úr
hcimsókn Önnu Bjarnadóttur og Hanspet-
er Born til hans í London í fyrravor.
„Ókyrleiki og plága
af vondum anda“ er yfirskrift á 2. hluta í
greinaflokki Ólínu Þorvarðardóttur um
brennuöldina á Islandi. Hér er fjallað um
galdraofsóknirnar á 17. öld sem spruttu af
galdrafári úti í Evrópu talsvert áður.
Hæst risu þessar ofsóknir á Vestfjörðum
og mest fyrir atbeina Páls Björnssonar í
Selárdal og Þorleifs Kortssonar sýslu-
manns.
Regnskógafólkið
í Astralíu - frumbyggjarnir - hefur ekki
átt sjö dagana sæla framundir þetta, en nú
er heldur að rofa til. í Cairns, vinsælum
ferðamannastað á norðausturhorni
Ástralíu, er risin Tjapukai-menning-
armiðstöðin, sem frumbyggjar standa
sjálfir að. Þar var Sólveig K. Einarsdóttir
á ferðinni og gefur innsýn í þessa fram-
andi menningu, sem kannski verður nú
hægt að bjarga.
Nútíma þjóðsögur
Eru þær til? Jú, svo segir Vilmundur Han-
sen og um þær fjallar hann í grein. Þær
tilheyra ekki fort.íðinni, heldur eiga þær
sitt eigið líf og aðlagast nútímanum hrað-
ar en menn átta sig á. Sama saga getur
gengið ár eftir ár, öld eftir öld, land úr
landi.
FORSÍÐUMYNDIN: Forsíðumynd ina tók Kristinn af orgeli Hallgrímskirkiu, en ó fimmtudagskvöld leikur
Björn Steinar Sólbergsson þar m.a. einleik í orgelkonsert Jóns Leifs.
ÞORSTEINN GÍSLASON
ÞJÓÐTRÚ
A Finnafjallsins auðn -
þar liíir ein í leyni sál.
Við lækjaniðsins huldumál
á Finnafjallsins auðn
hún sefur langan sumardag,
en syngur þegar haustar lag
á Finnafjallsins auðn.
í fyrstu er lagið ljúft og stilt;
er lengir nóttu ært og trylt
á Finnafjallsins auðn.
En snýst í vein í vetrarbyl,
er veðrin standa’ um Ulagil
á Finnafjallsins auðn.
Pað hefur marga’ afvegi vilt
og voðasjónum hugi fylt,
- á Finnafjallsins auðn
menn segja’, að fordæmd flakki sál,
sem fírrist vítis kvöl og bál
á Finnafjallsins auðn.
Þorsteinn Gíslason, 1867-1938, vor skáld, bókaútgefandi og
ritstjóri Lögréttu 1906-36 og Morgunblaðsins 1920-24. Hann var
auk þess afkastamikill þýðandi.
MANNASIÐIR
Á TÖLVUM
RABB
IKJÖLFAR aukinnar notkunar
tölvupósts hafa menn í vaxandi mæli
velt því fyrir sér hvort atvinnurek-
endur hafi rétt til að skoða tölvupóst
starfsmanna eða hvort starfsmenn
njóti þar persónuverndar, og munu
reglur um slíkt vera í mótun hér á
landi skv. umíjöllun í viðskiptablaði
Morgunblaðsins 26. nóvember sl. Minna
hefur hins vegar borið á umræðu um sam-
skiptavenjur fólks á tölvupóstinum. Þar
ætti ekki að vera þörf á nýjum reglum
enda auðsýnt að almennar kurteisisreglur
í samskiptum fólks á milli eigi að heimfæra
upp á tölvusamskipti. En þar er víða pott-
ur brotinn.
Einn af fjölmörgum kostum tölvupósts-
ins er að með notkun hans hefur fólk
greiðan og yfirleitt milliliðalausan aðgang
að öðrum, m.a. með fyrirspurnir af ýmsum
toga, tillögur og athugasemdir. Tölvupóst-
ur dregur úr líkum á því að skilaboð mis-
farist og gerir sem tjáskiptaform ekki þá
kröfu að viðtakandi og sendandi séu sam-
tímis á sitthvorum enda línunnar. Það má
líka leiða getum að því að þeir sem noti
tölvupóst hafí meiri stjórn á því sem þeir
sendi frá sér, geti spáð í skilaboðin, breytt
þeim, tekið afrit og geymt á marga vegu,
ólíkt því sem gerist til dæmis í símasam-
tali.
En því fer fjarri að allir noti tölvupóst-
inn á svo yfirvegaðan hátt. Margir virðast
skrifa tölvubréf til þess að fá útrás íyrir
tilfínningar sínar og láta þar ýmislegt
flakka sem þeir myndu ekki gera augliti til
auglitis við viðtakandann. Ég man eftir að
hafa lesið skoðanakönnun sem hugbúnað-
arfyrirtækið Novell lét gera hjá breskum
notendum tölvupósts. Þar kom í ljós að
Bretar þykja óagaðir tölvupóstnotendur og
gjarnir á að láta skammarbréf flakka til
samstarfsaðila, undir- eða yfirmanna.
I kjölfar könnunai-innar gaf Novell út
leiðbeiningar um notkun tölvupósts þar
sem mælt var með því að notendur létu af
þeim sið að lemja lyklaborðið í geðshrær-
ingu. Bent var á að ör samskipti krefjast
agaðra vinnubragða notenda því þar með
er tekinn af mönnum sá umþóttunartími
sem ferð með bréf í póst gefur, svo dæmi
sé tekið. Sá sem sendir tölvupóstinn upp-
lifír samskiptin kannski eins og hann eigi í
símtali við móttakandann, en þar er
grundvallai-munur á. I símtali mótast það
sem þú segir af orðum viðmælandans. Það
er ekki eins líklegt að þú haldir fímmtán
mínútna óslitinn reiðilestm- við einhvern í
símann eins og það er að þú setjist við
tölvuna og látir gamminn geisa.
Einn ágætur maður hélt því fram að
tölvupóstur kallaði fram sömu viðbrögð
hjá fólki, óþægilegan skort á kurteisi, og
akstur í borgarumferð. Hver kannast ekki
við, sagði hann, að hafa muldrað í barm
sér eða hrópað upphátt skammir um
næsta bílstjóra, sem er óþolandi glanni,
fái'ánlegur silakeppur eða eitthvað þar á
milli? Bflstjóri, sem steytir hnefann og lýs-
ir skoðunum sínum á öðrum vegfarendum,
myndi aldrei láta sömu orð falla augliti til
auglitis. Það sama á við um tölvupóst. Þar
situr hver og einn við sinn stjórnvöl og
lætur alls konar orð falla, sem í þessu til-
viki skila sér að vísu til hinna í tölvuum-
ferðinni. Og ef einhver kvartar, sendh' póst
og segist ekki hafa kunnað að meta reiði-
lesturinn, þá er svarið ef til vill bara að
þetta hafi nú átt að vera með léttum tón
(sem skilai' sér afar illa á tölvuskjá), eða að
viðkomandi hafí verið undir álagi og farið
offari. Alagsskýringin er sérstaklega
vinsæl meðal tölvupóstnotenda, enda gefur
hún vísbendingu um mikilvægi viðkom-
andi.
Eitt er hörkulegur reiðilestur og helber
dónaskapur og annað skortur á almennri
kurteisi við notkun tölvupósts. Til allrar
hamingju fæ ég ekki oft reiðilestur yfir
mig, en ýmis klaufaleg, jafnvel mjög dóna-
leg, bréf birtast á skjánum. Það sem fer
einna mest fyrir brjóstið á mér er þegar
fólk vill fría sig vinnu með því að varpa
henni yfir á mig. Bláókunnugt fólk sendir
flókna fyrirspum í löngu máli og klykkir
svo út með því að skrifa: „Hringdu í mig
og láttu mig vita hvernig þér líst á.“ Og
stundum fylgir jafnvel ekki símanúmer
með eða fullt nafn viðkomandi.
Viðbrögð mín eru oftast nær þau að
hringja ekki, heldur bíða þess að sá sem
átti erindið hringi. Sem betur fer era
margir sem vita hvað er vænlegast til
árangurs. Þeir enda bréfin á því að biðja
mig að íhuga málið og að þeir muni svo
hafa samband eftir nokkra daga til að
ræða það nánar. Annað sem alla jafna er
vænlegt til árangurs er að hafa skilaboðin
skrifuð svona á nokkurn veginn skamm-
lausri íslensku. Kveðja í upphafi og niður-
lagi tölvubréfs ætti líka að vera sjálfsögð.
Flesth' létta sér störfin með tölvupósti
og könnun hér á landi hefur sýnt að
boðmiðlun er betri innan fyrirtækja sem
nota tölvupóstkerfi og starfsánægja því
meiri. Hins vegar verður að gæta þess að
láta ekki hraðvirkni tölvupóstsins villa sér
sýn. Ef eitthvað kveikir viðbrögð, reiði eða
særindi, kann ekki góðri lukku að stýra að
setjast við lyklaborðið, hamra allar hugs-
anir sínar á blað og senda af stað, til við-
skiptavina, yfirmanna eða undirmanna.
Standið upp, teygið úr ykkur, fáið ykkur
kaffíbolla og athugið eftir nokkra stund
hvort orðalagið var ekki óþarflega harka-
legt. Betri er bið en bráðræði.
HANNA KATRÍN FRIÐRIKSEN
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. JANÚAR 1999 3