Lesbók Morgunblaðsins - 30.01.1999, Blaðsíða 14

Myndlýsing/Ámi Elfar
MENNIRNIR drógu konuna fram á salerni og lokuðu dyrunum. Þá loks hljóðnuðu óp konunnar og fólkið í salnum fékk málið
á ný. Það horfði til formannsins ráðvillt og vandræðalegt..
KVÖLDVAKAN
SMÁSAGA EFTIR GUÐRÚNU GUÐLAUGSDÓTTUR
Nú var komið að konunni í hvítu blússunni. Hún stóð
upp með blaðabunka sinn oq kom horuðum líkamanum
fyrir við hljóðnemann. Á svip hennar mátti sjá að
____jetta var stór stund. Svo ræskti hún siq nokkrum
sinnum oq tók til máls,
AÐ ætlaði ekki að verða marg-
mennt á skemmtun kvöldvöku-
félagsins Kvæðalistar þetta
kvöldið. Þórður, sem var í miða-
sölunni, taldi áhyggjufullur upp-
úr peningakassanum og sléttaði
úr upprúlluðum peningaseðlun-
um um leið. Skemmtunin stæði
ekki undir sér nema a.m.k. 80 manns kæmu.
Nú voru innan við 60 komnir. „Þetta er
kannski ekki nema eðlilegt," tautaði hann við
sjálfan sig. „Félagarnir eru flestir orðnir um
og yfir sextugt, menn þreytast sem vonlegt
er.“
Halli, feitlaginn járniðnaðarmaður, sem
ævinlega lék fyrir dansi á skemmtun félagsins,
var að stilla nikkuna. Einstaka laglínur bárust
um salinn, inn í samtöl þeirra tæplega 60
félaga sem sestir voru við borðin á víð og dreif
um salinn.
Skemmtinefnd kvöldsins var öll komin, og
var sest við hið vanalega borð og farin að
stinga saman nefjum. Þetta kvöld var hún
skipuð tveimur mönnum og tveimur konum.
Mennirnir voru rjóðir í framan í teinóttum
sparifótum og fumuðu með stirðum fingrum
við bækumar sem þeir ætluðu að lesa uppúr
um kvöldið.
Konumar tvær höfðu líka lifað sitt fegursta,
önnur var fremur lág vexti og töluvert farin að
fitna, klædd rósóttum kjól með prjónað sjal
slegið um herðamar. Hin konan var mögur og
grá, klædd í pils og hvíta blússu með löngum
ermum sem horaðar hendurnar stóðu fram úr.
Þær fitluðu stöðugt við blaðabunka.
Þórði til gleði hélt fólk áfram að tínast inn á
skemmtunina. Einn af öðmm komu félagamir í
úlpum og frökkum sem þeir lögðu af sér í fata-
hengið og konumar fóra úr bomsum og kulda-
skóm innan við borðið fyrir framan fatahengið
og fóra svo með veskin sín inn á klósett til að
greiða sér. Þær höfðu um margt að spjalla en á
meðan tvístigu menn þeirra með
aðgöngumiðana frá Þórði í höndunum. Þeir
vora þegar búnir að rita nöfn sín í gestabókina
hjá Begga gamla.
Halla gekk óvenjulega illa að fá nikkuna til
að láta að óskum sínum. Aftur og aftur fór
hann yfir tónstigann með sársaukafullar grett-
ur í andlitinu, það var eins og þetta ætlaði
aldrei að verða gott.
Skemmtinefndin var orðin eilítið óþolinmóð
og mennimir tveir pískruðu um það sín á milli
hve erfitt væri alltaf að eiga við fólk, það kæmi
svo seint. Formaðurinn var líka orðinn óþolin-
móður. Hann var vanur að setja skemmtunina
og gekk nú um með handskrifaða ræðuna í vas-
anum. Ekki það að hann ætlaði að lesa hana
upp, en það veitti honum nauðsynlega öryggis-
kennd að vita af henni uppskrifaðri í vasanum.
Halli var loks orðinn ánægður með hljóðin í
harmonikkunni og fékk sér sæti á útdregnum
tréstól og beið þess að formaðurinn setti
skemmtunina.
En nú var komið að þeim óhjákvæmilega lið
kvöldsins að ritari félagsins tækist á við hátal-
arakerfi hússins. Hátalarakerfið var dyntótt
svo ekki sé meira sagt og verst var það þegar
ritarinn kom nálægt því. Þá ískraði það og ýldi
góða stund, síðan varð þögn og allir drógu and-
ann léttar en þegar minnst vonum varði kvað
við brak og ískur og ritarinn skrúfaði og sneri
með örvæntingarfullu látbragði krómuðum
hljóðnemanum á mjórri stönginni.
Loks var allt tilbúið, gestirnir orðnir 78, búið
að loka húsinu, fólkið sest við sín borð og for-
maðurinn í dökkum fótum með alvarlegan og
upphafinn svip sté upp á sviðið og tók til máls.
„Góðir félagar,“ sagði hann og röddin var ekki
laus við klökkva. „Enn komum við hér saman
til gagns og gamans. Ég hef stundum velt því
fyiir mér hvemig líf okkar væri ef félagið okk-
ar væri ekki til. Svo snar þáttur hefur það ver-
ið í okkar lífi að slíkar hugsanir hafa einungis
leitt mig að einni niðurstöðu, líf okkar væri
gleðisnauðara. Enn komum við saman til að
gleðjast og fræðast, taka lagið, heyra farið með
gullkom íslenskrar menningar og til að njóta
þeirrar gleði sem falslaus vinátta ein getur gef-
ið.“ Nú var formaðurinn kominn í geðshrær-
ingu og gætti sín ekki og greip í hljóðnemann
sem samstundis gaf frá sér ískur mikið. Ritar-
inn fólnaði og hljóp til en formaðurinn bandaði
honum frá sér, sleppti hljóðnemanum og hélt
áfram klökkri röddu. „Félagar." Nú hallaði
hann sér fram og af svip hans mátti ráða að
geðshræringin hafði ekki minnkað. „Félagar,
því eru það mín orð til ykkar. Við eigum ekki
að hugsa á þann veg, hvað getur félagið gert
fyrir mig heldur á félagið það margfaldlega
skilið að við hugsum hvert og eitt. „Hvað get
ég gert fyrir félagið."
Formaðurinn hafði lokið máli sínu og félag-
arnir klöppuðu sumir ofurlítið undirleitir.
Næst á dagskránni vora vísubotnar. Fjöldi
botna hafði borist við fyrripart kvöldsins, sem
var á þessa leið. ,Aha tíma yndi vekur, elsku-
lega landið mitt.“ Mesta kátínu vakti botninn
frá Begga gamla: „Alveg hreint þó útaf tekur,
að við getum öll gert hitt.“
Loks að öllu þessu afstöðnu var tími hinnar
óþolinmóðu en taugaóstyrku skemmtinefndar
kvöldsins kominn.
Fyrstur steig i pontu annar mannanna í
teinóttu fötunum. Hann ræskti sig, lagaði lítils-
háttar bindishnútinn, tvísté og fletti svo uppá
frásögn þeirri sem hann ætlaði að flytja. Þetta
var frásaga um fjárrekstur fyrir liðugum 40 ár-
um norður í landi. Gangnamenn hrepptu hið
versta veður og frásagan gekk út á að lýsa því
hvemig þeir hröktust með kindurnar fram og
aftur um norðlensk öræfi. Heim komust þeir
þó að lokum með allar kindurnar.
Lesara var klappað lof í lófa. Næst las hinn
maðurinn í teinóttu fötunum nokkrar gaman-
samar frásagnir úr íslenskri fyndni og klykkti
út með nokkrum útlendum brönduram af
tvíræðara taginu. Þetta efni féll í góðan jarð-
veg.
Síðan komu tvær konur með gítar og sungu
gamla slagara sem allir kunnu og sumir sungu
með. Önnur söngkonan kunni að jóðla og þær
luku flutningnum með því að taka eitt jóðllag,
„Ut um mela og móa“. Sú sem jóðlaði náði
ískyggilegri hæð á efstu tónunum. Nú var
klappað hraustlega. Fólk var farið að fá sér úr
vasapelum og flöskum vöfðum í plastpoka svo
lítið bar á. Það hafði keypt öl á barnum og
hellti svo laumulega út í það sterkari drykkj-
um. Sumir voru enda farnir að hýrna í framan
og kvennabósi félagsins, maður um sextugt
með grátt liðað hár og lítil augu sem loguðu af
kvensemi, var farinn að þreifa fimum fingrum
um konurnar við borðið. Þær óku sér til, æjuðu
og flissuðu og báðu hann í hvíslingum að láta
ekki svona en sendu honum jafnframt uppör-
vandi augnaráð.
Ritari félagsins var kominn upp á svið til að
lagfæra hljóðnemann eftir sönginn og stilla
hann til upplestrar á ný. Eftir ískur og brak
drjúga stund sleppti hann hálfnauðugur hend-
inni af hljóðnemanum og gekk aftur á bak að
sæti sínu.
Nú var komið að konunni í hvítu blússunni.
Hún stóð upp með blaðabunka sinn og kom
horuðum líkamanum íyrir við hljóðnemann. A
svip hennar mátti sjá að þetta var stór stund.
Svo ræskti hún sig nokkrum sinnum og tók til
máls. „Kæra félagar,“ sagði hún hásri röddu.
„Ég ætla að lesa hér nokkur framsamin ljóð.
Sum þeirra era frá því ég var telpa og ungling-
ur austur á landi en önnur urðu til eftir að ég
hóf saumanám í Reykjavík".
Konurnar hnipptu hver í aðra og hvísluðust
á um að hún hefði víst alltaf unnið á saumastof-
um, núna ynni hún á saumastofunni „Elegans".
Horaða saumakonan hóf nú lesturinn en
viðkvæmnisleg Ijóð ungrar stúlku hljómuðu
ankannalega úr barka hennar. Unga stúlkan
var svo gjörsamlega horfin bak við grá hár og
strengda, þurra og hrakkótta húð að róm-
antískar ástarjátningar verkuðu grátbroslega.
En konan varð æ ákafari í lestri sínum. Svipur
hennar varð upphafinn, augu hennar Ijómuðu
og hendurnar titraðu. Magur og uppþomaður
líkaminn sveigðist til í hljómfalli kvæðanna og
hún las og las. Þegar liðnar voru fimmtán
mínútur vora aðrir félagar í skemmtinefndinni
famir að ókyrrast. Mennimir í teinóttu fötun-
um hölluðu sér hver að öðram og hvísluðust
áhyggjufullir á. Formaðurinn var orðinn enn
alvarlegri en vandi hans var og ritarinn tvísté
fölur.
Ætlaði hún ekki að hætta?
Smám saman urðu áheyrendur þreyttir á
óstöðvandi Ijóðalestrinum, fóra að aka sér til
og tala saman í lágum hljóðum, einstaka gat
ekki stillt sig um að hlæja og tvær ungar konur
vora komnar með hláturskast og héldu hönd-
um fyrir andlit sitt og máttu ekki líta hvor á
aðra. En horaða konan í hvítu blússunni lét
þetta sig engu skipta heldur naut þess að fá nú
loks áheyrendur og nú var hún, kannski í
fyrsta skipti á ævinni, miðpunktur athyglinnar.
Hún las og las.
Annar skemmtinefndarmaður stóð nú á fæt-
ur, gekk til konunnar og kippti í annan hand-
legg hennar og bað hana í lágum hljóðum að
hætta.
Hún hristi hann af sér og horfði starandi
augum fram í salinn. Hún var hætt að lesa af
blöðunum en fór með Ijóð sín, sum aftur og aft-
ur. Það var sóttkenndur gljái í augunum og
rauðir dflar í kinnum hennar.
Fólkið í salnum sat ráðvillt og vandræðalegt,
flissið var þagnað. Hvað var að konunni?
Hinn skemmtinefndarmaðurinn var staðinn
á fætur og formaðurinn var einnig tekinn að
nálgast sviðið. Horaða konan hvorki sá né
heyrði bendingar þeirra og merki. I sótthita-
kenndum ákafa hélt hún áfram Ijóðaflutningn-
um. Mennimir í teinóttu fötunum og formaður-
inn ráðslöguðu alvörugefnir nokkra stund, síð-
an gengu tveir þeirra til konunnar og báðu
hana að hætta lestrinum. Hún sinnti þeim ekki,
hristi þá af sér og hélt áfram. Þá kinkaði for-
maðurinn til þeirra kolli og þeir gripu hvor
undir sinn handlegg og reyndu að færa konuna
niður af sviðinu. Hún streittist á móti og dfl-
amir á mögram vöngunum urðu stærri og
röddin skrækari þar til hún fór að veina móð-
ursýkislega.
Mennimir skeyttu því engu heldur drógu
konuna hljóðandi fram eftir salnum, háu hæl-
amir á skónum hennar skældust út til hliðanna
og það heyrðist hvisskennt hljóð, hvíta blússan
rifnaði þegar konan reyndi af öllu afli að snúa
sig úr höndum mannanna tveggja.
Fólkið í salnum sat sem lamað og fylgdist
með hinni undarlegu hersingu sem streittist
fram gólfið. Mennirnir drógu konuna fram á
salerni og lokuðu dyrunum. Þá loks hljóðnuðu
óp konunnar og fólkið í salnum fékk málið á ný.
Það horfði til formannsins ráðvillt og vand-
ræðalegt. Hann fann þögla spurn þess í loftinu
og gekk uppá sviðið. Svipur hans var enn al-
varlegri og klökkvari en endranær. Hann
bandaði hendinni til að fá hljóð og bað síðan
fólk að vera rólegt. Hann sagði því að konan
sem flutt hafði Ijóð sín af svo miklu offorsi
hefði verið illa fyrirkölluð, hún ætti vanda til að
vera æst á taugum, hún hefði ekki þolað álagið
af því að koma fram. En nú skyldu menn láta
eins og ekkert hefði í skorist. Menn skyldu
dansa.
Halli steig fram með nikkuna sína sem loks-
ins var búið að stilla og með gleiðu og inn-
hverfu brosi hóf hann að leika „Komdu í
kostervals, í kvöld er ég búinn til alls“.
Fólkið þyrptist út á gólfið. Konurnar létu
falla af öxlunum sjöl og herðaslá og skildu
handtöskurnar eftir hjá plastpokunum með
flöskunum og allir hristu af sér óþægindin
vegna þess sem á undan var gengið með því að
varpa sér í dansinn.
Við borð skemmtinefndarinnar sat feitlagna
konan ein með bækur sínar og það vottaði fyrir
beiskjulegpm dráttum við munninn. Hún hafði
ekki komist að með sitt efni og það yrði langt
þangað til hún yrði skipuð í skemmtinefnd á
ný.

14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 30. JANÚAR 1999