Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1999, Blaðsíða 4

ÚR DAGBÓKUM
JOHANNESAR LARSEN
Danski listmálarinn Johannes Larsen dvaldi tvívegis á
Islandi, 1927 og 1930, vegna teikninga sinna í við-
hafnarútgáfu Islendingasagna á Alþingishátíðarárinu
1930. Hér er birtur útdráttur úr dagbókunum en þýð-
andinn kynntist á yngri árum Ólafi Túbals og fjölskyldu
hans í Múlakoti. Olafur kemur mjög við sögu í dagbók-
um Larsens, enda var Olafur fylgdarmaður hans.
FORMÁLI, ÞÝÐING OG EFTIRMÁLI
EFTIR SIGURLIN SVEINBJARNARDOTTUR
ILESBÓK Mbl. 25. júb' í fyrra birtist
viðtal við Vibeke Norgárd Nielsen,
danska konu sem um nokkurra ára
skeið hefur leitað hérlendis vatnslita-
mynda eftir danska málarann Johannes
Larsen. Listamaðurinn hefur verið afar
afkastamikill, _því auk vatnslitamynda
var afrakstur íslandsferða hans um 300
myndir. Um helmingur teikninga hans var
sýndur í Norræna húsinu árið 1979 en hann
teiknaði einnig í dagbækurnar og þær myndir
hafa ekki verið birtar.
Vibeke vinnur nú að undirbúningi bókar
um ferðir þessa þekkta listamanns um ísland
og styðst við dagbækur sem hann hélt á þess-
um ferðum sínum. Vibeke er mikill Islands-
vinur, en hún kom hingað fyrst árið 1990. Arið
1993 kom hún til að vera viðstödd jarðarför
gamals vinar, Einars Petersen, Dana sem bjó
um 40 ára skeið að Kleifum í mynni Þorvalds-
dals á Árskógsstönd. Hún hefur síðan haldið
nánum tengslum við fólk þar nyrðra og dvelur
hér á landi a.m.k. einn mánuð á ári hverju.
Einnig hefur hún staðið fyrir hópferðum
danskra ferðamanna til landsins og er leið-
sögumaður í þeim ferðum. Næsta sumar er
fyrirhuguð 7. daga ferð er Vibeke hefur
skipulagt og nefnir „I fótspor Jóhannesar
Larsen“.
Dagbækur Johannesar Larsen varpa að
nokkru leyti skýru ljósi á tíðarandann, aðbún-
að ferðamanna og þá erfiðleika sem því fylgdu
að ferðast um þetta land á þessum árum, þeg-
ar þaríásti þjónninn, íslenski hesturinn, var
nánast eina samgöngutækið. Þrátt fyrir þetta
var þjóðin að rísa úr aldalangri setu í öskustó
og fram kemur í dagbókum Johannesar og
bréfum Ólafs Túbals til hans, að árið 1927 var
verið að leggja síma í Fljótshlíðina og sama
haust er tekin í notkun heimarafstöð að Múla-
koti.
Athygli vekja samskipti listamannsins við
Ólaf Túbals, sem þá var ungur bóndasonur
með óráðna framtíð, en síðar þekktur listmál-
ari. Gera má ráð fyrir að Johannes Larsen
hafi haft mikil áhrif á listsköpun Ólafs og eins
og fram kemur í úrdrætti út bréfum Ólafs til
Johannesar, hefur hinn danski listamaður
verið honum innan handar við útvegun lita og
pappírs, sem þá var erfitt að nálgast. Síðar
heimsótti Ólafur Johannes á heimili hans í
Kerteminde í Danmörku og var ætíð náin vin-
átta með þeim eins og dagbækurnar og bréf
Ólafs bera vitni um.
En gluggum nú í dagbækumar. Johannes
Larsen sigldi hingað með gufuskipinu Island
þann 8. júní 1927 og kom til Reykjavíkur 13.
júní. Fyrstu dagana eftir hingaðkomu dvaldi
hann í Reykjavík.
Við grípum til fyrstu bókar er Johannes
Larsen kemur til Reykjavíkur:
13. júní.
.. Geng frá borði eftir morgunmat. Fer um
bæinn. Hjá danska ráðherranum. Aftur út í
bæ, hitti nokkra af verkfræðingunum og fylgi
þeim að tjöminni. A grashólma í tjörninni rík-
ir krían. Frekar spakar. Setjast á götuna og
bakkann. ..Öll hótelrými upptekin vegna
komu 30 verkfræðinga og 13 hjúkrunar-
kvenna. Kolby verkfræðingur hjá sykurverk-
smiðju Maribo, og fengið hefur eins manns
herbergi á Hótel Heklu, býður mér að liggja á
dívan í herbergi sínu. Þigg það með þökkum.
Snæði á hótelinu og sæki dót mitt í tollinn.
Ein króna og fimmtíu fyrir akstur með dótið
ca 300 metra. Þegar ég læt bílstjórann fá
danskan fimm króna seðil, fer hann inn í
verslun og kemur síðan og lætur mig hafa
fjórar krónur íslenskar til baka .. .. Geng að
tjöminni. Hef náð í dót mitt. Meðan ég sit og
skrifa koma þrjú hross að vatninu og fá sér að
drekka. Drengur hjólar framhjá með fullan
kassa af hvítum rjúpum á stýrinu. Fíflar
varpa gulum ljóma á grasið á bakkanum. Fer
út að loftskeytastöðinni til að átta mig á stað-
háttum. Jarðvegurinn hægra megin vegar er
leirkenndur og gróður lítill. Vinstra megin
víðáttumiklir móar sem enda í hæðardrögum
en snæviþakin fjöll í bakgrunni. Hvít erla.
Aftur niður í bæ og til hafnarinnar. Hjá rit-
stjóra Morgunblaðsins Valtý Stefánssyni.
Upp að Ingólfsstyttunni. Kríur yfir höfninni.
Símstöðin. Kvöldmatur á hótelinu.
Listamaðurinn ferðast austur fyvir fjall og
við skyggnumst í dagbókina.
17. júní 1927.
.. Rigning. Á heimleiðinni köstum við tölu á
allar beygjurnar í Kömbum. Þær reyndust 40
að tölu frá rótum að brún ..
18. júní 1927.
Umhverfis tjörnina. Upp að Ingólfsstyttunni
með Springborg. Hjá Kaaber bankastjóra. I
safnið. Hitti þar Finnbogason. Um kvöldið á
fyrirlestur Flensborg forstjóra brautanna og
þar á eftir til kvöldverðar verkfræðingafé-
lagsins á Hótel ísland.
Sveppasúpa. Rhinskvín
Fiskifilet
Kálfasteik. Rauðvín
Frómass
Vermouth og sódavatn
EYJAFJALLAJÖKULL, pennateikning eftir Johannes Larsen, dagsett 2. júlí, 1927.
STÓRI Dímon og Vestmannaeyjar. Úr skissubók listamannsins.
22. júní 1927.
Glímusýning í leikfimisal Latínuskólans. Suð-
ur fyrir bæinn að teikna. Kl. 8 halda verk-
fræðingar heim með „íslandi".
Johannes Larsen dvelur nokkra daga á
ÞingvöIIum og safnar myndefni. Hann gistir í
Valhöll.
23. júní 1927.
Til Þingvalla. Bíllinn átti að halda af stað kl.
10, þar sem ekki voru fleiri farþegar er ferð-
inni frestað til kl. 1 og þá fékk hann auk mín
ungan mann með miklar pjönkur og trjáklipp-
ur og unga konu með lítinn dreng. Þegar ég
spurði til hvers hann ætlaði að nota klippurn-
ar svaraði hann: „klippe skóg“ og ég var jafn-
nær. Er settur af við Valhöll kl. 2 og fæ her-
bergi, 5 kr. Geng um og virði fyrir mér lands-
lagið.. .. Kríur veiða í Óxará. Fossarnir rjúka.
Það rigndi er við héldum frá Reykjavík en hér
er þurrt.... sest og teikna. I þann mund er ég
loka bókinni kemur herramaður að mér, það
er Nordal prófessor, sem býður mér heim
ásamt með konu sinni, yndislegri konu. Þau
búa á bóndabýli hér í nágrenninu, og ég fylgi
þeim upp Almannagjá og hann sýnir mér búð-
irnar og hvar Snorri setti upp hindranir sín-
ar.. „Bíll 7 kr + 1. Herbergi mitt spannar 2
metra á hvora hlið. Dymar vísa út á gang þar
sem er stöðug umferð sólarhringinn út.
Gluggi upp að Almannagjá.
24. júní 1927.
Á fætur milli 8 og 9. Morgunkaffi. Fer út á
flatirnar norður af Valhöll.. „Eftir morgun-
mat fer ég upp að Lögbergi til að teikna. Rétt
áður en ég kem að brúnni yfir Nikulásargjá
kemur vindstrókur niður ána og eys upp vatni
svo það glitrar í sólskininu, hverfur svo en
gerir vart við sig neðar er hann þyrlar upp
gulri rykbreiðu af veginum austan árinnar.
Teikna búð Snorra goða. Hádegismatur. Soð-
inn urriði. Pilsner. Steik. Niðursoðnar ferskj-
ur með rjóma. Kaffi. Teikna ána og vatnið af
Lögbergi.. .. Geng til hvílu kl. 10 en festi ekki
svefn fyrr en um kl. 1 vegna óláta á gangin-
um. Morguninn eftir spurði ég þjóninn
hvenær rrtenn gengju yfirleitt til náða. Kl.
rúmlega 12 sagði hann, en í kvöld koma 50 ný-
stúdentar frá Reykjavík sem venjulega fara
ekki í háttinn á nóttinni. Góðar horfur. Vind-
áttin er nú suðlæg. Það er hlýrra og eftir há-
degið lygnir.
26. júm' 1927.
Háttaði kl. 12 en laust fyrir kl. 1 komu stúd-
entarnir með hávaðasköllum og húrrahróp-
um. Ærandi hávaði. Köll og fótatak. Treð
tvisti í eyrun. Féll í væran svefn, merkilegt
nok.
Johannes Larsen á nokkuð erfíða daga á
Þingvöllum til listsköpunar. Mikið rignir.
1. júlí 1927.
.. eftir klukkustundar gang kemst ég yfir að
Hrafnagjá og sest á stein við vörðu og nýt út-
sýnisins. Hrossagaukar og spóar allt í kring.
Lóan kvakar. Lágskýjað og lítil fjallasýn en
fjallsrætumar svar-fjólubláar og kjairið í sig-
dældinni grá-grænt með einstökum ljósgræn-
um bletti; túnið í kring um býlið. Spói sest við
hlið mér en þegar ég stend upp æsir hann sig
með skrækjum og gargi og hleypur kring um
mig .. „Kl. 10 held ég heimleiðis. Er ég nálg-
ast gjána kemur spóinn aftur. Heima rétt fyr-
ir hálf tólf. Ég spyr kokkinn, sem stendur í
eldhúsdymnum, hvort ég geti fengið sítrónu-
vatn, er í lagi, en hann býður mér inn á her-
bergi sitt upp á eitt vínglas og trúir mér fyrir
því, að hann ætli að gifta sig á morgun og
hann sé nú hífaður, sem var óþarfi því minna
mátti sjá. Hann skenkir madeiravín í tvö glös
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. FEBRÚAR 1999