Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1999, Blaðsíða 5

LISTAMAÐURINN Johannes Larsen og ferðafélagar hans við Urriðafoss í Þjórsá í júnímánuði 1927. Johannes er annar frá hægri.
MÚLAKOTSBÆRINN á blýantsteikningu Johannesar Larsen frá 1927
og Ijósmynd af bænum sem tekin var 1960.
og símamaðurinn sem hefur verið fullur síðan
í gær slæst í hópinn og nær yfirráðum yfir
flöskunni. Síðan drekkum við og kokkurinn
býður mér í brúðkaupið og spyr hvað mér
finnist um matinn og þar sem ég í sannleika
sagt segi honum að ég hafi ekki fengið hann
betri frá því ég yfirgaf Danmörku, lýsir hann
yfir að ég megi til að með að láta hann vita
vilji ég matinn matreiddan á annan hátt.
3. júlí 1927.
Sunnudagur. A fætur kl. 7 og upp að fossi til
að taka hann út í sólskini, þar sem ég hef
þurft að mála hann í grámygluveðri.... Kvaddi
kokkinn og hrósaði honum fyrir matargerðina
(hann giftist í gær) Þeir hafa reyndar allir
verið elskulegir og hjálpsamir, sérstaklega
þjónninn, allt frá hingaðkomu minni..
5. júlí 1927. Nú var komið að fyrirhugaðri
ferð Johannesar á Njáluslóðir. Ragnar As-
geirsson sem kemur við sögu, var bróðir As-
geirs forseta. Hann var góðvinur listamanns-
ins en þeir höfðu kynnst í Danmörku löngu
áður en Johannes hélt til Islands. Ragnar var
fæddur 1895 og sigldi ungur til garðyrkju-
náms í Danmörku. Hann var kennari við
garðyrkjuskólann í Vilvorde i Charlottenlund
1916-18. Hann varð garðyrkjuráðunautur
Búnaðarfélags íslands 1920 og gegndi því
starfi meðan heilsa og kraftur entust.
Þriðjudagur 5. júlí 1927.
Til Fljótshlíðar. Með áætlunarbíl frá Lækjar-
torgi kl. 10, þ.e.a.s. nær 11. Stór nýr Buick.
Ragnar Asgeirsson sækir mig og fylgir mér
að bílnum. Þegar hann birtist kemur í ljós að
í honum eru tveir kunningjar hans, sem hann
kynnir mig fyrir. Læknir, garðyrkjumaður
og auk þess norsk hjúkrunarkona, sem virð-
ist vera kærasta garðyrkjumannsins og ný-
stúdent. Við höldum af stað gegnum bæinn
og tökum upp farþega. Þau hafa verið við
Skógafoss og ætla til Hlíðarenda, foringi
þeirra er bróðir bóndans þar. Stoppar til að
fá nýjan með sem spilar á munnhörpu. Stopp-
um við Ölfusá til að borða lax. Nýi maðurinn
með munnhörpuna verður eftir þar. Ökum á
flata kaflanum milli Ölfusár og Þjórsár með
70 og stundum 80 km hraða á klukkustund.
Yfir Þjórsárbrú. Yfir brúna við Ytri-Rangá.
Nú birtist eyðileg malarslétta. Þegar Eystri-
Rangá er að baki, er aftur graslendi og Vest-
mannaeyjar eru í þokumóðu og bera við flat-
lendið. Stansað er við Stórólfshvol, bæ með
kirkju, sýslumannssetri og læknabústað. Bíll-
inn ekur áfram en kemur til baka. Húsin
standa á lágri grænni hæð með útsýni til
Vestmannaeyja. Það er þokumóða í lofti og
úr áttinni sem við komum glittir í Hestfjall en
önnur fjöll svo sem Ingólfsfjall eru horfin.
Klukkan fimm förum við með sama bíl nema
læknirinn og stúdentinn og ökum fimm mín-
útur að bæ sem heitir eitthvað í áttina að
Garðsauka og skiptum þar yfir á vörubíl.
Þegar við höfum beðið nokkra stund, ökum
við, mér til mikillar gremju, aftur að lækna-
bústaðnum, þar sem hnakkur er tekinn af
bílnum og kemur í ljós að er í eigu stúdents-
ins, og þegar ég lít aftur í bílinn sé ég mér til
hugarléttis minn eigin farangur. Áfram yfir
lága hæð, Brekkuhvol, og inn í Fljótshlíð. Við
ökum sunnan við græna brekku með Dímon
beint framundan. Við bæinn Brekkur stöns-
um við og fáum nýja stúlku um borð frá öðr-
um vörubíl sem bíður þar. Stuttu síðar stöns-
um við, það kemur í ljós að nokkrir menn
hafa tekið gamla brú af stæði sínu og eru að
koma fyrir nýrri. Þeir leggja nokki’a planka
og spýtur og síðan ökum við yfir. Það var
skemmtilegt að fylgjast með öðrum bíl fara
yfir brúna. Við beygjum stuttu síðar í norður-
átt og höfum tún á vinstri hönd en ennþá er
vegarstæðið á hæðardragi út frá bænum á
hæðinni að baki og héðan er vegur til Flóka-
staða. Við stönsum við Breiðabólsstað og
setjum farþega af og við Sámsstaði er poka
kastað af. I lynginu beggja vegna vegarins er
kjarnmikið og hátt gras með fífu. Elfting og
hátt, fjólublátt blágresi og sóleyjar. Hof-
blaðkan er á sínum stað í miklu magni. A
hægri hönd er Þverá og handan hennar Dím-
on og Eyjafjöll sem ennþá skýla tindum sín-
um í skýjunum. Við ökum ennþá á völlunum.
Smám saman þegar við nálgumst Hlíðarenda
verður landið ójafnara. á einum stað ökum
við niður í á og yfir hana og höldum síðan
áfram í grýttum þurrum árfarvegi og förum
þrisvar, fjórum sinnum niður í vatn og yfir á
hinn bakkann. Þá komum við aftur upp á veg-
inn. Hlíðin verður hærri og Þverá liggur nú
alveg upp við veginn og við stönsum á bakk-
anum fyrir neðan bæinn og kirkjuna á Hlíð-
arenda, við hliðina á tjöldum þar sem síma-
menn eru að setja upp línu. Og hér förum við
af. Garðyrkjumaðurinn og hjúkrunarkonan
og maður sem kom upp í um leið og við skipt-
um um bíl. Hann talar dönsku og þegar við
komum að Hlíðarendakoti þar sem ég á að
búa, fæ ég hann með mér til að tala við fólkið.
Ég er með bréf til mannsins eða konunnar
frá Ragnari Asgeirssyni. Maðurinn kemur út,
fær bréfið og fer inn aftur til að tala við kon-
una. Svo kemur hann út og segir, að ég geti
verið þar í nokkra daga. Ég kveð hina og er
boðið inn. Bærinn stendur í túni alveg niður
við Þverá ca 100 álnir frá bakkanum. Aðeins
sunnar standa tóftirnar af gamla bænum
fremst á bakkanum. Þverá brýtur stöðugt af
vesturbakkanum og við Hlíðarenda hefur rof-
ið myndað háa bakka. Tjaldur fylgir okkur
síðasta spölinn og hann situr nú fyrir utan og
gargar. Klukkan er að verða átta þegar við
komum þangað. Ég sest og fer að teikna fyrir
framan húsið. Þverá og Dímon. Maðurinn
kemur með stól handa mér og stuttu síðar
kemur konan og kallar á mig í matinn. Það er
búið að leggja á borð í stofunni. Grjónagraut-
ur, steiktur þorskur og kartöflur og linsoðið
egg, nokkrar þykkar sneiðar af ristuðu rúg-
brauði undarlegrar gerðar, en það bragðast
ekkert illa. Hveitibrauð, glas af nýmjólk.
Borða og fer út og lýk við teikninguna. Það er
sendur strákur að tjöldunum eftir pjönkum
mínum og vetrarfrakkanum. Ég fer út til
móts við hann. Ég þurfti ekki að fara langt
áður en ég mætti honum þar sem hann sat og
hvíldi sig. Fallegur lítill piltur. Ég klæddi
hann í vetrarfrakkann og lét hann bera tepp-
ið en tók sjálfur blikkrúlluna og olíuklæðnað-
inn og gúmmístígvélin sem voru bundin sam-
an. Hann fékk krónu. Ég gekk svo upp
brekkuna en maðurinn kom til okkar og bað
um að fá að líta eftir einhverju í kíkinum. Svo
fór hann að tala um teikningarnar og ég gekk
með honum og sýndi honum hvað ég hafði
verið að gera. Konan kemur inn og dekkar
kaffiborð með þrenns konar kökum. Ljós
hunangskaka, gul sódakaka og hvít jólakaka
rúsínulaus. Mér er vísað í lítið herbergi þar
sem glugginn, sem snýr út að bakhlið hússins
er á hæð við grasið. Stórt vatnsfat, glas af
vatni og baðhandklæði. Ekki langt en breitt
rúm þar sem ég sef prýðilega frá klukkan tólf
til klukkan fimm. Er vakinn af fimm hrafns-
ungum, sem sitja og garga fyrir utan glugg-
ann. Ég heyri í gamalli klukku einhverstaðar
í grenndinni og sofna aftur þegar ég heyri að
ungarnir eru mataðir.
6. júlí 1927.
Hlíðarendakot. Vakinn klukkan hálfátta af
fugli er galar hrjúfri röddu. Stuttu síðar fer
ég á fætur. Til að komast út verð ég að ganga
í gegnum stássstofuna þar sem maður liggur
sofandi. Þegar ég er kominn út kemur konan
HUNDUR á húsmæni og maður sem ríður
yfir á. Úr skissubók listamannsins.
og segir að það sé kaffi. „Gerið svo vel“ segir
hún og lokar hurðinni að stofunni þar sem
maðurinn sefur. Kaffiborðið lítur út eins og í
gærkvöldi nema það er smjör á jólakökunni.
Það er glampandi sólskin og ég finn reiðslóða
upp brekkuna og byrja að ganga skáhallt upp.
Þegar ég kem upp á brúnina sem ég sé frá
bænum kemur í ljós að það er langt að næstu
brún og þaðan löng brekka upp á tindinn. Ég
tek hana í tveimur áfóngum og er kominn
þangað eftir rúma klukkustund. Nú er orðið
skýjað. Hvít „citrus“ ský og ennþá þykkari
skýjabólstrar eru ljósari þar sem birtu nýtur.
Það er sól á Eyjafjallajökli í austri. Tindur
Tindfjallajökuls trónir yfír urðinni sem ég sit
í, fyrir neðan jökultindinn eru brekkurnar
sundurskornar af jökulvatni. í vestri eru grá-
svartar eyðilegar hæðir með einstaka gras-
torfum. Handan þeirra blasir tindur Þríhyrn-
ings við. I suðvestri er langt hæðardrag er
skyggir á Hlíðarenda en þaðan og til suðurs
til Dímons sér maður yfir sandauðnina og
Þverá og Markarfljót í þokumóðu til Vest-
mannaeyja og hafs. Nú hefur þunna skýja-
hulu dregið yfir Goðalandsjökul líkt og hann
hafi breitt yfir sig skikkju til að hylja lögun
sína. Allt flatlendið frá Hlíðarenda til Eyja-
fjalla er hulið möl og sandi sundurskornum af
sti-aumtungum er mynda fullkomið net um
græna engjateiga. Héðan séð líkjast Landeyj-
ar svæðunum við „Tipperne" (þekkt friðland
fugla á Vestur-Jótlandi - innskot höf.,) sömu
undarlegu flötu engin, sandur og vatn með
fjarlæga bæi syndandi í hillingum við sjón-
deildarhring. Það er örlítill austanblær og
þoka leggst yfir frá hafi sem öðru hvoru hylur
Vestmannaeyjar. ►
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. FEBRÚAR 1999 5