Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1999, Blaðsíða 16

LJÓN og fjöllistamenn, Terracotta, Kína, Han-tímabilið, 209 e.K. Cernuschi-safnið.
MEIRA
AF MINNI
SÖFNUM
Minni söfnin í París, hvort heldur í hlut eiga rausnarleg-
ar gjafir einstaklingg til borgarinnar eða franska ríkis-
ins, ellegar í kringum nafnkennda listamenn tóku hug
BRAGA ASGEIRSSONAR fanginn á síðastliðnum haust-
mánuðum. ekki síður en hin stóru oa viðameiri. oq
þangað leitaði hann reglulega á flakki sínu um bor^a"
Á ÉG skrifaði greinaflokk minn
af fyrri dvöl á Kjarvalsstofu
sumarið 1989, greindi ég einnig
frá nokkrum minni söfnum og
skal það ekki endurtekið. Verð-
ur einungis hermt frá nokkrum
til viðbótar, því listflóra París-
arborgar hefur á sér fleiri hlið-
ar sem gefa skal gaum. Þá er frá svo mörgu
að herma, að sum söfnin verður ekki nálgast
að bragði nema í ítarlegri umfjöllun, jafn
mikilvæg og þau eru í sögulegu samhengi,
jafnvel einstaka munir eru gild fóng í langa
ritgerð, jafnvel bók, að ekki sé talað um
sögulega skáldsögu. Skal framar öðru leitast
við að vekja forvitni fólks og kynda undir
áhuga á sjón- og formrænum atriðum, hvers
vægi hefur stóraukist í jöfnu hlutfalli við
tækniframfarir, síaukna mötun, áreiti og
stöðlun. Menn eru farnir að skilja það og
meðtaka betur en í annan tíma, hve einstakt
fágæti þetta er og að nálgast beri þá hluti
opnum og hlutlægum augum sem aldirnar
frambáru í list, handverki, listiðnaði og
hönnun, hvaðan sem þeir koma. Trúarbrögð
og andstæð sjónarmið í stjórmálum eiga síst
af öllu að myrkva mönnum sýn, því að þar
hefur mannkynið afleita reynslu, ekki síst á
þessari öld svokallaðra tækniframfara, sem
hafa borið í sér þúsundfalt hraðvirkari eyð-
ingu en áður þekktist. Þannig getur það líka
verið mikil lifun að skoða alþýðu- og verka-
mannasöfn ekki síður en íburðarmikla list
. háaðalsins og allt þar á milli, veigurinn felst í
því hvort um ekta og upplifaða hluti sé að
ræða er höfða til formskynjunar viðkomandi.
í öllum tilvikum er þá um gilt og mikilshátt-
ar sköpunarferli að ræða sem hefur yfirburði
yfir allt það yfirborð fánýti og hjóm er eyðist
og glatast, sem stöðluð fjöldaframleiðslan
hefur í sívaxandi mæli framborið allt frá dög-
um iðnbyltingarinnar. Hver vill ekki frekai'
drekka hina ýmsu heitu neysluvökva dagsins
úr postulínsbollum eða áfenga drykki úr sér-
hönnuðu gleri en plast- og pappamálum, eða
neyta fábrotinnar fæðu úr fagurlega formuð-
um aski en plast- og pappadiskum? Þeir sem
hugsa einungis um augnablikið og neyslu
dagsins, jafnframt að úrelda hluti gærdags-
ins, vakna fyrr en varir við að vera sjálfir
orðnir úreltir og óþarfir. Mjög fáir þeirra
framsæknu listamanna sem tóku út þroska
sinn um miðbik aldarinnar hefðu með
nokkru móti getað látið sér detta í hug, að
það sem þeir fyrirlitu einna mest myndi öðl-
ast stóraukið vægi á ný, einmitt fyrir nýja
tíma og tækniframfarir. Nú í lok aldarinnar
og er bjarmar af nýrri öld og árþúsundi,
skiptir höfuðmáli, að fagur hlutur er hverj-
um yndi sem meta kann, hvenær sem hann
var gerður og hvaðan sem hann kom, er þó
helst til prýði í sínu rétta umhverfi...
-Það er stuttur gangur frá safni
Jaeuemart André, sem áður getur, upp til
Chemuschi-safnsins í Monchau-garðinum
við trjágöng Velasques, er ganga út frá mið-
biki Malesheres-breiðgötunnar. Safnið hýsir
mikið magn frábærra kínverskra og jap-
anskra listmuna, sem auðjöfurinn og bank-
hafinn Henri Chernuschi, 1821-1896, ættað-
ur frá Mílanó, sankaði að sér í stórhýsi sitt
og ánafnaði hvorutveggja Parísarborg 1896.
Hann hafði farið í heimsreisu 1871 ásamt
listrænum ráðunauti sínum, Théodere
Duret, stuðningsmanni impressjónistanna,
og sneri ekki úr henni fyrr en tveim árum
seinna og þá með mikið magn fágætra aust-
urlenzkra listmuna. Mun nær okkur í tíma
STOFA í Rómantíska safninu, mynd af George Sand á veggnum.
LOUISE-Elisabeth Viegée Lebrun, 1755-1842, Baccante, 1785. Safn Nissim de Camondo.
og rúmi er þó safn er ber nafnið Nissim de
Camondo og er í næsta nágrenni. Annar auð-
jöfur og bankhafi, Moise de Camondo, fædd-
ur í Konstantínópel 1860, hafði sankað að sér
miklu safni verðmætra 18. aldar listmuna.
Ánafnaði Parísarborg 1935, ásamt tveim
samtengdum stórhýsum, til minningar um
Nissim einkason sinn sem féll í fyrri heims-
styrjöldinni. Camondo ættin var komin af
fornum spönskum gyðingakynstofni,
Sephardi, sem með tímanum varð voldugasti
banki ottómanska heimsveldisins. Á tímum
öngþveitis í tyrknenskum fjármálum uppúr
1860 fluttust Nissim, faðir Moise ásamt föð-
urbróður, Abraham Behor, til Parísarborg-
ar.
Hinn fyrsti de Camondo, og upphafsmað-
ur ættarveldisins, Abraham Salomon, var
gæddur mörgum mjög óvenjulegum gáfum,
mikill persónuleiki, ímynd og tákn hins full-
komna frama, ásamt því að vera drjúgur
mannfræðingur. Stofnaði m.a. fyrsta gyð-
ingaskólann í Konstantínópel, þar sem
áhersla var lögð á erlend tungumál, ekki síst
frönsku, hann var þess fullviss að rót fátækt-
ar væri að finna í ólæsi og fáfræði og borgaði
kennsluna að hluta úr eigin vasa. Hann var
austurrískur ríkisborgari og fulltrúi austur-
rísku stjórnarinnar í Konstantíónópel, og
sem slíkur fór hann ásamt fjölskyldu sinni til
Vínarborgar til að vera viðstaddur krýningu
Franz Jósefs 1854. En 1865 er hann kominn
til Ítalíu og gerist ítalskur ríkisborgari,
stuðningsmaður Victors Emmanúels II í
mikilvægum málum, sem galt honum fyrir
með því að aðla hann og gekk greifatitillinn
áfram til yngri meðlima fjölskyldunnar og
þannig var Nissim aðlaður seinna sama ár.
Abraham Salomon var yfir áttrætt er hann
settist að í París og dó þar nokkrum árum
seinna, en bálför hans fór fram með mikilli
viðhöfn í Konstantínópel 14 apríl 1873. Þátt-
ur skörungsins í uppbyggingu borgarinnar
var ótvíræður og borgin sem í álögum meðan
á athöfninni stóð.
Húsið í Monceau-garðinum, teiknað af
Denis Louis Destor, reis á árunum 1870-75
og varð fljótlega miðstöð íburðarmikilla sam-
kvæma sem urðu umræðuefni borgarbúa.
Nissim hafði verið valinn til að vera í forsvari
fyrir heimssýninguna í París 1889, en dó í
janúar það ár og í lok sama árs dó einnig
bróðir hans, Abraham Behor. Þeir skildu eft-
ir sig traustan banka og féll það í hlut
frænda þeirra Isaac de Camondo að leiða
hann, en vegna síversnandi heilsu neyddist
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 20. FEBRÚAR 1999