Lesbók Morgunblaðsins - 20.02.1999, Blaðsíða 17
BÓKAHERBERGIÐ með stólum í stíl Lúðvfks VI. Safn Nissim de Camondo.
JEAN-Baptiste-Maire Pierre, 1713-1789, Dapurlega sagan.
Safn Nissim de Camondo.
NISSIM de Camondo, 1892-1917,
sem safnið heitir eftir.
sá að draga úr umsvifunum og gefa þau í
Konstantínópel upp á bátinn. Hann lést 1911
og 1917 var bankinn lokaður.
Isaac var afar merkilegur safnari sem var
tíður gestur hjá listaverkasölum svo sem A.
Vollard, Durand Ruel og A. Bernheim, sem
sýndu verk eftir Cézanne, Corot, Degas,
Jonkind, Monet o.fl. Fór að ráðum þeirra og
keypti verk eftir þá, en einnig Manet, Pissar-
ro og Sisley, sem hann hreifst af. Var mikill
aðdáandi austurlenzkrar listar og falaði af
listakaupmanni nokkrum 400 japanskar trér-
istur af háum gæðaflokki. Hann var líka tón-
listarunnandi, brimbrjótur og frammámaður
á því sviði. Var í forsvari félagsskaparins vin-
ir Louvre, og meðlimur í samtökum þjóð-
listasafna. Arfleiddi Louvre að safni sínu,
sem vegna sérstöðu sinnar skiptist á milli
Guimet-, Louvre- og Orsay-safnanna og hall-
arinnar i Versölum.
Þá er komið að Mo'ise de Camondo, sem
tók við bankanum, en áður og eftir að móðir
hans lést 1910 hafði fjölskyldan flutt í húsið
að rue Monceau 63. Ymsar tilgátur eru um
það hvers vegna átjánda öldin var öðru frem-
ur ástríða hans, hvort það hafi verið ætt-
gengt eða tískuhrif sem bræðurnir Goncourt
komu af stað eða þá sérstakur metnaður á
uppboðum. Hann hafði kvongast Irene
Chaen d’Anvers 1892 og eignaðist með henni
tvö börn; Nissim sem fæddist 1892 og Béat-
rice tveim árum síðar. Hjónabandið var mis-
heppnað og því lauk 1901, en hann hlaut for-
ræði barnana og lagði metnað sinn í að ala
þau upp á ábyrgan hátt. Þegar hann flutti
inn í húsið rættist gamall draumui’ hans um
18. aldar hús undir safn sitt, og við lát Isaacs
rýmkaðist svo um fjárhaginn að hann réði til
sín nafnkennda arkitekta til að endurskipu-
leggja vistarverurnar í anda þeirra tíma.
Forhliðin og anddyrið hafa svip af ýmsu sem
Maria Antoninetta spúsa Lúðvíks XVI hélt
svo mikið upp á og vafalítið margt hið innra
einnig. Húsið telst er svo er komið eitt
gleggsta dæmið um borgarlegar vistarverur
í París á 18. öld.
Fráfall sonar hans í loftbardaga 5. septem-
ber 1917 hafði svo djúpstæð áhrif á Moise að
hann var yfirkominn af sorg. Eirði ekki fyrr
en hann hafði komið jarðneskum leifum hans
í fjölskyldugrafreitinn í kirkjugarðinum á
Montmatre-hæðum, en til þess þurfti hann
að bíða fram í janúar 1919. Uppfrá þeim ör-
lagaríka septemberdegi er Moi'se frétti lát
sonar síns hugsaði hann um það eitt að helga
sig söfnunarástríðu sinni í minningu
Nissims.
Öllum þeim sem unna fögrum hlutum hlýt-
ur að verða þetta safn ógleymanlegt, og við
skoðun þess var sem mér áskotnaðist lykill-
inn að orðkynngi Mai’chels Proust, sem ég
var þá að lesa. Öll þessi heillandi og upp-
höfnu smáatriði ritaðs máls, töfrandi lang-
loka og mælska birtust mér þarna í formi
völundarsmíði sjónrænna at-
riða þar sem allt, smátt og
stórt, var fastskorðað í eina
samræmda heild, eins konar
sjónræna samræðu. Ög und-
arlegt til þess að hugsa, að
meðal þeirra sem sendu Moi-
se samúðarbréf og sagðist þar
ekki vita hvort nafn hans
hefði í því sambandi einhverja
þýðingu, þeir hefðu eitt sinn
skipst á nokkrum orðum í
kvöldverðarboði hjá Madame
Chaen, var Marchel Proust...
Þennan dag lá leiðin enn
lengra upp hæðina í átt til
Montmartre og nú til að sækja
heim Maison Renan-Scheffer,
við Rue Chaptal 16, þai’ sem
málari innblásinn af rómantík-
inni, Aii Scheffer, 1795-1858,
hélt hús í heil 30 ár. Þetta er
ekki einungis yfirmáta fallegt
hús ásamt mikilli sérbyggðri
vinnustofu, heldur nafnkennt
fyrir það að á hverjum fóstu-
degi tók hann á móti mærum
vinum sínum og á meðal þeirra
voru Delacroix, Liszt, George
Sand og Emest Renan.
Reyndist lítið en yndislegt
safn sem geymir ýmsar minjar
tímanna, þar á meðal skart-
gripi George Sand og margt
fleh’a sem minnir á hana, hár-
lokka, hanska, málverk, teikn-
ingar o.m.fl. Það fai-a um skrif-
ara heitir straumar er honum verður hugsað
til stundanna þai’na, því hverfíð er svo lifandi
og göngutúrinn þangað ríkur af upplifunum.
Aðeins ofai- er CUchy-breiðgatan naftikennda,
en líka alræmda, með Comedie de Paris ann-
ars vegar og gjálífishverfinu Pigalle hinsveg-
ar, en hvorutveggja sneri hann bakhlutanum
að að þessu sinni og arkaði niður til Trinity-
kirkjunnai’, sem hann skoðaði vel og síðan að
ópera Gardiers, Printemps Haussmann og
Madeleine-kirkjunnar. Góður dagur það...
Þegar maður hefur virt fyrir sér slíka hluti
sem í safni Jacuemert André og Nissim de
Camondo skilur maðui’ kjarna franskrar
tungu, rökræðu og listar. Allt sækir safa,
rætur og vaxtarmögn í sjálf náttúrusköpin
allt um kring sem fjarlæga furða náttúrann-
ar, og sönnun þess fékk ég óvænt beint
framan í mig daginn eftir á Afríku- og Út-
hafssafninu, Musée des Arts d’Afrique et
d’Océanie í Vicennes í austurborginni. I
kjallara byggingarinnar er undursamlegt
lagai’dýrasafn og við skoðun ótal afbrigða lit-
ríkra ski-autfiska, þar sem samræmið er
meistaraverk náttúrunnar, fannst mér ég
vera kominn aftur til 18. aldar og vera að
vh’ða fyrir mér samræmið í vistarveram
franska háaðalsins...
GUÐRÚN BJÖRK
STEINSDÓTTIR
STUND
Manstu hvernig hún kjagaði
á eftir þér
þungum sporum,
eins og farlama gamalmenni,
grettin, forn,
riðandi undan
sligandi ellibelgnum.
Hægt.
Svo
óra,
óra,
hægt, og
með
löngum,
löngum
hvíldum
þegar mest lá á.
Þú
beiðst.
Eilífð.
Eilífðarstund.
II.
En rétt þegar þú sagðir
„Mín stund mun koma!“
þá greip hún tækifærið.
Tók á rás, flaug hjá þér, frá þér.
Flýr þig, fögur, fótfrá,
dokar ekki.
Þú á eftir,
vilt grípa
augnablik,
óskastund.
III.
Leistu undan
þegar hún
varpaði af sér
ára,
ára
þungri
skjóðunni?
Þú gi'ettist af átökum,
byi'ðin sígur í,
þyngir
spor
þín.
IV.
Skyndilega kemur hún.
Opnir móður-armar,
vilja létta af þér,
varpa inn um gáttina
skjóðunni.
Aleigunni.
Þú þekkir hennar fangbrögð.
Hún hefur knéfellt
iiprari leggi,
með mjaðmahnykk,
hælkrók.
Tekur fast á móti,
beitir hinstu brögðum,
þar til
hún
er
þín.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 20. FEBRÚAR 1999 1 7