Lesbók Morgunblaðsins - 24.04.1999, Blaðsíða 17

ANDLIT
OG NÁTT-
ÚRUHRIF
Tvær sýningar verða opnaðar í Listasafni Islands í dag.
Annars vegar gefst fólki kostur á að sjá Andlit að
austan, teikningar Jóhannesar S. Kjarvals af austfirsku
bændafólki, hins vegar Náttúruhrif sem byggist á
verkum þekktra afstraktlistamanna sem unnið hafa
út frá hughrifum frá náttúrunni.
✓
EIGU Listasafns íslands eru 53 and-
litsteikningar eftir Jóhannes S. Kjai-val,
sem hann gerði á árinu 1926. Myndflokk-
urinn í heild sinni skipar sérstakan sess í
íslenskri listasögu og er mikilvægur kafli í
ævistarfi Kjarvals. Myndirnar eru innbyrðis
um margt ólíkar hvað varðar tæknilega út-
færslu, en sýna vel fágæta færni hans sem
teiknara og bera með sér sterkt sálfræðilegt
innsæi. Þegar Kjai*val gerði þennan flokk
mynda á árinu 1926 vom átta ár liðin frá því
að hann lauk formlegu námi sínu við Lista-
háskólann í Kaupmannahöfn. Allt frá náms-
árum sínum lagði Kjarval ríka stund á gerð
andlitsmynda og frá dvöl hans á Italíu árið
1920 er varðveittur fjöldi andlitsmynda,
bæði teikningar og vatnslitamyndir, sem
hann sýndi á einkasýningu í Kaupmanna-
höfn árið 1920.
Það var fyrir afrakstur þessarar sýningar
sem Kjarval var kleift að fara til Parísar og
dvelja þar í nokkra mánuði á árinu 1928.
Kynni hans af franskri list voru mikilvæg
fyrir þann tíma sem síðar fór í hönd, en það
var árið 1929, sem hann hóf að mála á Þing-
völlum og markar það upphafið að marg-
breytilegri landslagstúlkun hans.
Sýningin í Listasafni Islands ber heitið And-
lit að austan og skírskotar til þess að hann
gerði þessar teikningar af fólki á æskustöðv-
um sínum á Borgarfirði eystra. Hann sýndi
þær í Reykjavík árið 1927 og í umsögnum
MARGRÉT Jóhannesdóttir, 1926.
HÖGNI Guðmundsson, Bakkagerði, 1926.
um sýninguna er farið lofsamlegum orðum
um teikningarnar. Halldór Kiljan Laxness
skrifar í Alþýðublaðið 22. janúar 1927:
„Vinnubrögðin í andlitsmyndunum era
einnig sérstaklega eftirtektarverð. Þau
votta skilning hámenntaðs listamanns á ís-
lenskri náttúru, íslenskum kjöram og ís-
lenskri sál betur en hægt er í nokkrum
skáldskap."
í Morgunblaðinu 14. janúar 1927 má lesa
m.a. eftii’farandi eftir Valtý Stefánsson rit-
stjóra blaðsins: „Eru andlitsteikningar þess-
ar svip- og þróttmiklar og gerðar með lif-
andi skilningi á svipbrigðum og sálarlífi
vinnulúinna eljumanna - er óhætt að full-
yrða að teikningar þessar eru með því besta,
sem Kjai-val nokkru sinni hefir gert.“ Ný-
stofnað Menntamálaráð, sem annaðist inn-
kaup íyrir Listasafn íslands samkvæmt lög-
um frá 1928 keypti þær allar, 50 að tölu, fyr-
ir 5.000 kr. eða 100 kr. hverja mynd. Auk
þess eru á sýningunni þrjár teikningar
keyptar 1927 og ein mynd sem var gefin
safninu síðar.
NÁTTÚRUHRIF - ISLENSK NATTURA I
AFSTRAKTLIST EFTIRSTRÍÐSÁRANNA
VERKIN á sýningunni era úr eigu
Listasafns fslands. Verkin era eftir
marga þekktustu afstraktlistamenn
landsins sem gjama hafa unnið út
frá hughrifum frá náttúranni. Sýnd verða
verk eftir m.a: Einar Þorláksson, Eirík
Smith, Guðmund Benediktsson, Hjörleif
Sigurðsson, Hörð Ágústsson, Jóhannes Jó-
hannesson, Kristján Davíðsson, Nínu
Tryggvadóttur, Ragnheiði Jónsdóttur
Ream, Steinþór Sigurðsson, Svavar Guðna-
son og Valtý Pétursson.
Sýningin Náttúrahrif í Listasafni íslands
er á verkum úr eigu safnsins eftir þá kyn-
slóð íslenskra afstraktmálara er á það sam-
merkt að tjá í verkum sínum upplifun ís-
lenskrar náttúra með einum eða öðrum
hætti. Brautryðjandi þessa straums í ís-
lenskri myndlist er ótvú’ætt Svavar Guðna-
son, og á hann elstu verkin á sýningunni frá
1945. Annar forvígismaður þessarar listar er
Kristján Davíðsson, sem markaði viss tíma-
mót með uppgjöri sínu við strangflatarlist-
ina á sýningu í Bogasalnum 1957. í kjölfarið
koma Nína Tryggvadóttir og fleiri lista-
menn sem höfðu mótast af skóla hinnar
hreinu afstraktlistar en sneru nú við henni
baki. Má þar nefna Ásgerði Búadóttur,
Benedikt Gunnarsson, Eirík Smith, Haf-
stein Austmann og Valtý Pétursson. Þá eru
á sýningunni verk eftir þá Hörð Ágústsson
og Hjörleif Sigurðsson, sem báðir leystu
upp form og liti í verkum sínum á sjöunda
áratugnum eftir að hafa verið skeleggustu
fomgismenn strangflatarlistai’innar hér á
landi um árabil.
í kynningu um sýninguna Náttúrahrif -
Islensk náttúra í afstraktlist eftirstríðsár-
anna í Listasafni íslands segir ennfemur:
„Þótt uppgjör þessai-a málara við formfestu
og reglufestu strangflatarmálverksins sé oft
á ólíkum forsendum, þá eiga þeir það sam-
eiginlegt að snúa baki við þeirri grandvall-
arhugmynd að litir og form hafi sjálfstætt
sjónrænt gildi án nokkurrar tilvísunar í
hlutveraleikann og reynslu okkar af honum.
Draumurinn um hið hreina form hafði vikið
fyrir hinni sterku upplifun náttúrannar.“
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 24. APRÍL 1999 1 7