Lesbók Morgunblaðsins - 17.07.1999, Blaðsíða 9

sem búið hefur við heilsuleysi og fátækt mest-
an hluta ævi sinnar skuli hafa getað skapað
þvílíkan fjölda af fallegum listaverkum. Maud
þjáðist af liðagigt og stuttu eftir að hún flutti
til Everetts voru hendur hennar orðnar svo
krepptar að hún hætti að geta unnið venjuleg
heimilisstörf. Gigt og tíð höfuðverkjaköst
komu þó ekki í veg fyrir að Maud héldi áfram
að mála og oft sat hún daglangt við iðju sína
við opnar útidyrnar, þar sem sterkar gufur
málningarinnar angruðu hana minnst.
Maud fór sjaldan langt frá heimili sínu eftir
að hún flutti til Marshalltown en þótt sjón-
deildarhringur hennar hafí verið takmarkaður
eru myndir hennar langt frá þvi að vera eins-
leitar. Myndefnið, sem átti sér ávallt fyrir-
mynd í nánasta umhverfi listakonunnar og hún
geymdi sér í minni, er fjölbreytt og myndirnar
eru bæði líflegar og litríkar. Maud fékk enga
raunverulega myndlistarmenntun en verk
hennar bera vott um mikla óhefta sköpunar-
gleði sem oftar en ekki einkennir hina svoköll-
uðu alþýðulistamenn. Sérstaða Maud er þó
ekki hvað síst fólgin í þeirri miklu kímnigáfu
sem birtist í verkum hennar, eins og til dæmis
ævintýralegum myndum af þrífættum kúm,
uxum með löng augnhár og grænum engjum
innan um snjóbreiður. Og svo virðist sem al-
menningur kunni ekki síður að meta myndir
listakonunnar í dag en í lok sjöunda áratugar-
ins þegar hún seldi þær nýmálaðar fyrir 2-5
dollara stykkið, því á þessum þrjátíu árum
hafa þær meira en þúsundfaldast í verði.
Everett seldi
samúðarkortin
Maud Lewis lést úr lungnabólgu 30. júlí 1970
á sjúkrahúsi í Digby og var jörðuð í bamalík-
kistu við hlið foreldra Everetts. Fjölmenni
sótti minningarathöfnina sem haldin var við
gröf hennar að ósk Everetts sem neitaði að
fara til kirkju. Maud hafði selt margar myndir
síðustu árin og hjónin voru ekki aðeins skuld-
laus heldur áttu einnig dágóða innistæðu í
banka en Everett hélt þó uppteknum nirfils-
hætti eftir lát Maud. Samúðarkortin sem bár-
ust eftir útför hennar, þar á meðal kort frá
Nixon Bandaríkjaforseta, seldi hann til dæmis
vandalausum fyrir einn dollara hvert. Segja
má að nirfilshátturinn hafi svo að lokum dregið
Everett til dauða en hann lést árið 1979 eftir
átök við ungan mann sem braust inn hjá hon-
um í því skyni að stela sparifénu hans.
Varðveisla
Strax eftir fráfall Everetts leituðu aðdáend-
ur listakonunnar leiða til að varðveita litlá hús-
ið í Marshalltown en urðu vegna fjárskorts að
láta það standa áfram á sama stað í nokkum
tíma, berskjaldað fyrir veðri og vindum. Það
var svo í raun og vera ekki fyrr en 19 áram eft-
ir lát Everetts að draumur þeirra, sem að varð-
veislu hússins stóðu, rættist loks þegar sýning-
arsalur tileinkaður Maud Lewis var opnaður í
yndum sínum nöfn en þegar hún afhenti kaupanda
gði hún honum að málverkið héti „Brúðkaupsveisl-
og Everett í hestvagni á leið frá kirkju eftir gifting-
sn engir veislugestir eru sýnilegir.
a myndlistarmenntun en verk hennar bera vott um
sm oftar en ekki einkennir hina svokölluðu alþýðu-
listamenn.
ar
m
i
9-
LITLA HÚSIÐ í Marshalltown var stærsta listaverk Maud. Húsið og þeir innanstokksmunir
sem varðveist hafa eru nú til sýnis í iistasafni AGNS í Halifax.
augum Everetts, var aðeins tæpir 16 fermetrar
að flatarmáli, auk lítils svefnlofts, og þar var
hvorki rennandi vatn né rafmagn. Á þeim rúm-
um þremur áratugum sem Lewis-hjónin
bjuggu í húsinu gerði Everett engar endur-
bætur á húsakynnum þeirra en Maud bætti
upp vanrækslu hans, að minnsta kosti að hluta
til, með því að skreyta húsið og innanstokks-
muni þess hátt og lágt með marglitum mynd-
um. Hún skreytti ekki aðeins ofninn, glerið í
gluggunum og útihurðina heldur einnig ýmsa
smáhluti og eldhúsáhöld heimilisins, eins og til
dæmis fægiskóflur, bakka og kökubox og því
má með sanni segja að litla húsið í Mars-
halltown sé hennar stærsta listaverk.
Ævintýralegar myndir
Myndir listakonunnar eru afar sérstakar og
það er aðdáunarvert að ómenntuð manneskja
húsakynnum Art Gallery of Nova Scotia í Hali-
fax. þar hefur litla húsinu nú verið komið fyrir,
ásamt öllum þeim innanstokksmunum, sem
varðveist hafa, og þar má einnig skoða málverk
listakonunnar, ljósmyndir sem teknar vora af
Lewis-hjónunum á sjöunda áratugnum og
ýmsar aðrar heimildir um líf Maud og störf.
Og þar hafa Kanadamenn svo sannarlega
gefið þessari merkilegu alþýðulistakonu verð-
ugan samastað.
Höfundurinn er (lugfreyja og blaSamaður í lausa-
mennsku.
Hcimildin
The Illuminated Life of Maud Lewis, e. Lance Woolaver -
www.agn8.ednet,n8.ca.
VIÐ SAlNT- RÉMY-DE- PROVENCE
SIGURBOGINN, hluti af „Fornminjum“ Saint-Rémy-de-Provence
HIN
FORNA BORG
GLANUM
EFTIR HELGU GUÐMUNDSDÓTTUR
Bærinn $aint-Rémy-de-Provence í Frakklandi lætur lítið yf-
ir sér við fyrstu sýn, en í um 2 km fjarlægð er að finna
ótrúlegar minjar hinnar fornu borgar Glanum. Saman
eiga þessir tveir staðir 2.300 óra gamla byggðarsögu.
SAINT-RÉMY-DE-PROVENCE
er í Bouches-du-Rhöne hérað-
inu, í um 20 kílómetra fjarlægð
frá borginni Avignon og liggur
við rætur Alpilles-fjallgarðsins.
íbúafjöldi er um 9.300 og er
þetta dæmigerður, en jafnframt
mjög fallegur suðurfranskur
smábær. í miðbænum er að finna byggingar
frá 15. og 16. öld; þeirra á meðal er Hötel de
Sade sem hýsir nú safn muna er fundist hafa í
Glanum. Bæjarfélagið getur státar sig af
mörgu, meðal annars því að vera fæðingar-
borg Nostradamusar (1503-1566), og af
klaustrinu Saint-Paul-de-Mausole, sem frá
dögum byltingarinnar hefur hýst geðveikra-
hæli. Þangað hefur margt frægra manna leit-
að, til dæmis listmálarinn hollenski, Vincent
Van Gogh (1853-1890), er dvaldi þar í eitt ár,
frá 1889-1890. Varð hann fyrir miklum áhrif-
um af fegurð staðarins og málaði mörg af sín-
um þekktustu málverkum á þessu ári, m.a.
Stjömunótt (1889, olía á striga, New York,
Museum of Modem Art). Þess má geta að að-
eins tveimur mánuðum eftir útskrift af hælinu
stýtti hann sér aldur.
Ibúar Saint-Rémy-de-Provence búa við góð
lífsskilyrði og heimskunnir einstaklingar eiga
þarna húsnæði til tímabundinnar notkunnar
ár hvert. Má í því sambandi nefna Karólínu
Mónakóprinsessu og hafði Díana, heitin,
prinsessa lagt kaup á húsnæði, en var eins og
öllum er kunnugt, hrifin á brott sviplega og
fékk því ei notið hins Ijúfa lífs í Saint-Rémy-
de-Provence. Hins vegar laðar bærinn að sér
þúsundir ferðamanna ár hvert vegna annarr-
ar ástæðu. í um 2 kílómetra fjarlægð suður
frá þessum rómaða stað eru að finna elstu
borgarrústir frá tímum Gallíu, er fundust árið
1921.
Saga Glanwm
Hér er um að ræða leifar gallverskrar
borgar er byggðist á vel kunnum griðastað
þar sem var að finna heilsulind, sem talin var'
búa yfir lækningarmætti. Fyrir daga Róm-
verja dýrkuðu Gallar annars vegar guðinn Gl-
an og hins vegar Móðurgyðjumar (Glaniques
eða Déesses Méres). Þaðan er heiti borgar-
innar komið. Öll vitneskja um sögu þessarar
borgar er fengin frá fomleifauppgreftrinum,
þar sem lítið er að finna af skrifuðum heimild-
um. Fyrstu menjar um byggð er fundist hafa
eru frá 2.-1. öld f.Kr. Þá vora Gallar farnir að
þróa tækni við steinhögg til byggingafram-
kvæmda. Stutt frá Glanum er að finna kalk-
steinsnámu en sú grjóttegund er tilvalin til
þeirrar virltiu. Á sama tímabili vora þeir
einnig famir að slá sína eigin mynt. Sjá má
áhrif af grískum byggingarstíl, en fámennur
hópur Grikkja hafði sest að í borginni Massal-
ia um 600 f.Kr., (í dag MarseUle). Þetta voru
kaupmenn frá Litlu-Asíu og allt þar til um 200'
f.Kr. lifði þessi fámenni hópur i friði og spekt
með íbúum Gallíu. Þeir stunduðu blómleg við-
skipti og stofnuðu m.a. nýlendur. I austur af
Rónardalnum var það borgin Agde, í vestur
borgin Nice og í austur eyjan Korsika. En eft-
ir árið 200 fóru Gallar að ógna tilveru Grikkj-
anna, sem voru of fámennir til að verjast. Þeir
leituðu aðstoðar Rómverja sem á átta árum
hertóku það svæði sem í dag kallast
Provence, en var þá þekkt sem Narbonnaise
og var fyrsta rómverska héraðið í Gallíu. Það
var svo 60 áram síðar sem þeir höfðu allt
landið á sínu valdi.
Glanum var hertekin árið 123 f.Kr. af róm-*
verska hershöfðingjanum Sextius Cavinus
sem svo ári síðar stofnaði borgina Aix-en-
Provence. Glanum blómstraði undir stjórn
rómverska keisaraveldisins og á þeim tíma^
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 17. JÚLÍ 1999 9,