Lesbók Morgunblaðsins - 11.09.1999, Blaðsíða 20

TOFRAFLAUTAN OG
NÚTÍMASÁLUMESSA
Töfraflautan og nútíma-
sálumessa með miðalda-
efni er meðal þess sem
SIGRÚN DAVÍÐSDÓTTIR
hefur séð ný lega í Höfn.
KONUNGLEGA leikhúsið hóf
starfsárið með því að taka vin-
sæla uppsetningu á Töfraflautu
Mozarts aftur til sýninga, en
Opera Nord spreytti sig á nýju
verki sem kallast „Gilles
Itequiem" eða Sálumessa Gil-
les. Óperugestir geta gengið að
því sem vísu að ópera í Konunglega leikhús-
inu feli í sér trygg gæði, þótt þau geti sveiflast
örlítið til, en það gegnir öðru máli um nýja út-
gerð eins og þá sem Opera Nord býður upp á.
Það var á vegum Opera Nord sem 4. kviða
Guðrúnar, nútímaópera með tónlist eftir
Hauk Tómasson, var flutt á menningarárinu í
Kaupmannahöfn 1996.
Umsvifamikil wppsetning
ú Töfraflautunni
Sú sem þetta skrifar þreytist seint á að
endurtaka að heimsókn í Konunglega leikhús-
ið er eitt af því skemmtilegasta sem hægt er
að taka sér fyrir hendur í borginni. Auðvitað
geta uppsetningamar, hvort sem er ballett,
ópera eða leikrit, verið misjafnar, en sjálft
^ leikhúsið er heillandi og andrúmsloftið þar
svo dæmalaust notalegt. Húsið er einfaldlega
með fallegustu óperuhúsum í heimi.
Oftar en ekki eru kynnin af óperusýningum
hússins fjarska ánægjuleg, þó að danska
óperan sé ekki svo gegnumgóð að þar heppn-
ist alltaf allt - en hvar er það nú annars
tryggt? Starfsárið í ár er hið síðasta sem
Elaine Padmore óperustjóri stýrir, því í vor
tekur Kasper Holten við starfínu og allir bú-
ast við að honum muni takast að gera eitthvað
spennandi þar, án þess þó að varpa hefðum
hússins fyrir róða. Islenskir óperuunnendur
muna vísast gáskafulla uppsetningu hans á
Cosí van tutte.
Barítónsöngvarinn Mikael Melbye hafði um
árabil verið vinsæll á fjölum Konunglega og
víðar, meðal annars í hlutverki Don Giovannis
í samnefndri óperu Mozarts, er hann tók að
setja á svið óperur fyrir nokkrum árum, gera
leiktjöld og búninga. Töfraflautan er ein
þeirra ópera sem hann hefur sviðsett og
hannað leikmynd og búninga fyrir. Það eru
ekki margir leikstjórar í heiminum sem sinna
einnig útliti, en Melbye er einn þeirra.
Töfraílautan er ekki einfalt verk að setja á
svið, meðal annars vegna þess að söguþráður-
inn rúmar bæði ævintýri og tilraun til sið-
ferðilegrar dæmisögu og svo teygist rækilega
úr sögunni. Ingmar Bergman leysti vérkefnið
meistaralega af hendi í uppfærslu sinni fyrir
mörgum árum, þar sem ævintýrið verður
stofuleikur í heimahúsi á síðustu öld.
Melbye gengur hefðbundið til verks, stað-
setur óperuna í óræðum ævintýratíma og -
stað með egypskum áhrifum, eins og svo oft
er, sökum skírskotunar textans til egypskra
* helgisiða. Og sem mótvægi við lengdina
bregður hann á stöðug sviðsskipti og atgang á
sviðinu, sem féllu vel í smekk óperugesta á
táningsaldri.
Það var einfaldlega alltaf eitthvað um að
vera, leikmynd sem fór í allar áttir og fólk og
skepnur hverfa niður um hlera eða koma upp
um þá. En tæknin getur klikkað eins og kunn-
ugt er. Þegar skjóta átti næturdrottningunni
upp um hlera, þar sem meyjar hennar stóðu
tilbúnar að votta henni virðingu sína, kom
enginn fagursöngur heldur heyrðist dimm
karlmannsrödd segja: „Nei, þetta gengur
ekki“ og tjaldið dróst fyrir.
Hvort sem það var fyrir þessa slysni eða
ekki þá var Næturdrottningin í meðferð Anne
Margrethe Dahl ekki með fullum krafti,
hvorki í fyrri né seinni innkomu sinni. Röddin
var áferðarfalleg, en hafði ekki þann mikla
styrk og trylling sem næturdrottningin má
gjaman hafa.
r * ^ w.-
l l m '' Wk I fp
í Sálumessu Gilles koma fram 160 börn.
Ljósmynd/Henrik Rasmussen
Ljósmynd/Martin Mydtskov Ronne
Úr Töfraflautunni í Konunglega leikhúsinu í Kaupmannahöfn.
Christian Christiansen var áhrifamikill
Sarastro, en það var Johan Reuter í hlutverki
Papagenos sem stal senunni þetta kvöld, bæði
raddlega og leikrænt. Michael Kristensen í
hlutverki Tamino, Elsebeth Lund sem Pam-
ina og Lise-Lotte Nielsen sem Papagena voru
öll hluti af góðri heild.
En óperuhús sem getur látið söngvara eins
og Poul Elming koma fram sem 1. herklæddi
vörður hlýtur að hafa af miklu að taka.
Wagnerunnendur þekkja Elming sem fastan
gest í Bayreuth, þar sem hann hélt upp á tí-
unda sumarið sitt í sumar. I vetur verður að-
eins ein Wagnerópera, Tannháuser, á dag-
skrá í Konunglega, en þar syngur Elming því
miður ekki.
Miðaldaefni í núfimabúningi
í Sálumessu Gilles er sami frumkvöðullinn
og eljukonan á ferð og í Guðrúnarkviðu, Lou-
ise Beck. Einnig hér byggir hún á fornu efni,
þó ekki sé seilst jafn langt aftur og í Guðrún-
arkviðu. Eins og fyrr semur hún ekki sjálf, en
fékk hugmyndina og safnaði síðan saman fólki
til að koma sýningunni upp.
Gilles vai- franskur aðalsmaður sem fæddist
1404. Hann lifði óhófs- og munaðarlífí í kast-
ala sínum, en var um hríð við hirð Karls VII.
Frakkakonungs. Þegar Jóhanna af Örk sneri
sér til konungs hvatti Gilles hann til að fylgja
ráðum hennar, safnaði her, barðist með henni
og reyndi að frelsa hana, en hún féll í hendur
Englendinga. Við lát hennar sneri hann úr
stríðinu, tók upp fyrra líferni og kom á fót
bamakór.
Eftir að hafa misst eigur og titla hóf hann
að stunda galdra í von um að geta náð aftur
ríkidæmi sínu. Hann fómaði börnum og var á
endanum tekinn fastur og færður fyrir dóm
1440. Hann sagði þá í smáatriðum frá gerðum
sínum, þær frásagnir eru varðveittar og á
þeim er textinn í Sálumessu Gilles að hluta
byggður.
Sýningin segir frá viku í lífi Gilles, þar sem
hann hefur safnað að sér bamakór og fengið
tónskáld til að semja sálumessu. En það sax-
ast á kórinn, börnin hverfa af sviðinu og í
staðinn birtist þjónninn með svarta ruslapoka
sem hann fleygir í ruslalúguna. Tónskáldið
lætur sem ekkert sé, því hann vill ekki missa
af tækifærinu til að semja sálumessuna, en
verður að lokum að horfast í augu við skelf-
inguna og fer, en einn. Síðustu börnin deyja á
sviðinu fyrir hendi Gilles.
Það er ekkert smáræðis áhrifamikið að sjá
um 160 böm á sviðinu og það hefur ekki verið
lítið verk að leikstýra þeim. Sýningin er í
gamalli verksmiðju við Suðurhöfnina og
glæsileg sviðsmynd Louise Beck í sterkum
mótleik við hrátt umhverfið. En þetta megnar
þó ekki að fela að textinn er þunnur, tónlistin
hangir illa saman og atburðarásin bæði lang-
dregin og fyrirsjáanieg.
Sýningin hefur orðið til í samstarfi Becks
við sænska leikstjórann Linus Tunström (son
Görans Tunström rithöfundar), nokkur tón-
skáld, tvo danska rithöfunda og sænsku
hljómsveitina „Fláskkvartetten“, sem er
þekkt fyrir framúrstefnulega dægurtónlist.
Þrátt fyrir eða kannski einmitt vegna þess
hve margir koma að verkinu nær það aldrei
að rísa eða ná tökum á áhorfandanum. En það
er áhugavert að fylgjast með verkum Becks,
þótt þau heppnist ekki alltaf.
VLO LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 11. SEPTEMBER 1999