Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1999, Blaðsíða 13

Stekkjarkot í Innri-Njarðvík. Þurrabúðin Stekkjarkot, grunnteikning. 2: göng, 3: útihús til ýmissa nota, 4:
eldhús, 5-6: baðstora.
STEKKJARKOT
Skömmu áður en komið er til Njarðvíkur og
Keflavíkur liggur Keflavíkurvegurinn yfir
fomar leiðir sem lágu suður með sjó. Þjóð-
leiðamót vom við Njarðvíkurfitjar; þar
tengdust götur sem lágu til Grindavíkur og
Hafna þjóðleiðunumm milli Innnesja og
Rosmhvalaness hins forna. Þessi merkilegu
þjóðleiðamót við Njarðvfk em grasi gróin
og horfin. En skammt frá þeim stendur torf-
bær sem lætur þó lítið yfir sér í móanum og
eins víst að þeir sem þeysa eftir Keflavíkur-
veginum hafi aldrei veitt honum eftirtekt.
Þetta er Stekkjarkot.
Ástæðan fyrir því að kotið stendur með
prýði, og hefur raunar verið gert upp, er sú
Njarðvíkurbæ þótti ástæða til að varðveita
þurrabúð, en svo vom nefnd hús eða bæir
þeirra sem hvorki áttu ær né kýr. Þar
bjuggu sjómenn sem rém á vertíðum, leigðu
landskika af bændum, stundum með að-
gangi að sjó. Þess vegna em engin gripa-
hús utan bæjarins í Stekkjarkoti, heldur er
þar einungis lítil baðstofa með eldhúsi
innst, bæjardyram og göngum í skúrbygg-
ingu og einu útihúsi með lægri burst. Þar
hefur verið einn fjósbás, geymsla, útieldhús
og eitt rúmstæði. Baðstofugaflinn er
klæddur með reisifjöl, svo og gaflinn á úti-
húsinu.
Stekkjarkot var upphaflega byggt 1856-
60 og búið var þar samfleytt til 1887. Þá
lagðist. Stekkjarkot í eyði um 30 ára skeið,
en var endurreist 1917. Fjómm ámm síðar
var það orðið grasbýli, en svo vom nefnd
býli á húsmannslóðum, þar sem vom smá-
vegis grasnytjar. Ekki hafa þær verið um-
talsverðar hér, en örlitill túnbleðill er við
kotið og grasnytjunum hefur fylgt sá sólar-
geisli að mjólkurkýr hefur komið í kotið og
útihúsið þá verið notað sem fjós. Vatn var
sótt í bmnn og annað sem fylgdi Stekkjar-
koti var bátaskýli og saltbyrgi við Stekkjar-
kotsvör.
Inn úr bæjardyranum er komið breið
göng sem hafa nýzt sem geymsla, m.a. ann-
ars fyrir vatnstunnu og áhöld vegna sjó-
sóknar. Þaðan er gengið til vinstri inn í eld-
hús með kolaeldavél frá síðustu áram
búskapar í kotinu og þaðan inn í baðstof-
una þar sem fjögur rúmstæði em meðfram
veggjum. Undir baðstofugólfinu er kjallari
þar sem matur var geymdur, en síðast var
búið í Stekkjarkoti 1924.
Kotið var ásamt hluta garðsins byggt
upp undir stjóm Tryggva Hansen, sem er
landskunnur hleðslumaður, en lokið var við
garðinn á síðasta ári og er hann mikilfeng-
legur. Það verk unnu þeir Jón Sveinsson og
Jón Hrólfur Jónsson undir leiðbeiningum
og verkstjórn Víglundar Kristjánssonar. Er
þarna enn eitt gleðilegt dæmi um að hlaðn-
ir garðar sjást nú að nýju í vaxandi mæli og
þá ekki sízt vegna þess að ný kynslóð
hleðslumanna hefur tileinkað sér gömul og
allt að því týnd vinnubrögð við vegghleðsl-
ur.
JÓLAGARÐURINN
VIÐ HRAFNAGIL
Ekki er það ný bóla að reynt sé að gera út á
jólin og þess er nú ekki langt að bíða að
jólakauptíðin hellist yfir landsmenn. Hitt er
líklega einsdæmi að gert sé út á jólin allan
ársins hring og þá ekki sízt yfir hásumarið.
Til þess að finna þann stað verða menn að
taka sér ferð á hendur inn í Eyjafjarðar-
sveit. Við Hrafnagil má búast við því að
ferðamenn reki upp stór augu, enda er
leikurinn til þess gerður.
Undir brekkurótinni stendur skærrautt
hús með hvítum vindskeiðum og þakbrún-
um, en þegar bet.ur er að gáð kemur í ljós
að það er málaður snjór og grýlukerti.
Uppúr þakinu rís myndarlegur reykháfur
og þar em einnig ókennilegir hlutir, lík-
lega jólapakkar, svo og risastór brjóstsyk-
ur. Skammt frá húsinu stendur jólasveinn
og starir á dýrðina. Það er þessi rauð-
klæddi, ameríski Santaklás sem ekki yrði
saknað þó hann hyrfi og væri bæði þjóð-
legra og skemmtilegra að sjá Ketkrók og
þá bræður í staðinn í fullri iikamsstærð.
Þeir eru hinsvegar inni í húsinu í smækkað-
ari mynd.
Allt kom þetta harla undarlega fyrir
sjónir á sólríkum degi í júlímánði þegar
blaðamaður Lesbókar var á ferðinni. Ekki
var síður undarlegt að gægjast inn úr dyr-
unum og sjá allan jólavarninginn. En hver
er saga þessa húss og hver fékk slíka við-
skiptahugmynd?
Hugmyndina á Ragnheiður Hreiðars-
dóttir og hún rekur búðina, eða Jóla-
garðinn eins og hún heitir, ásamt eigin-
manni sínum, Benedikt Grétarssyni. Húsið,
40 fermetrar að grunnfleti, var byggt vorið
1995 og tók þá strax til starfa. Hvort það
getur talizt staðarprýði fer ugglaust eftir
smekk hvers og eins, en hitt er óhætt að
staðfesta, segir Ragnheiður, að þessi rekst-
ur hefur gert í blóð sitt og vel það.
Jólagarðurinn við Hrafnagil.
Hluti þess sem er á boðstólum í Jóla-
garðinum er íslenzkur handiðnaður, en líka
innfluttur varningur frá Bandaríkjunum,
Norðurlöndum og Þýzkalandi. Sunna Björk
Hreiðarsdóttir hannaði íslenzku jólasvein-
ana sérstaklega fyrir Jólagarðinn og það
ótrúlega er, að þessi jólavarningur selst
mest yfir hásumarið. Kaupendurnir eru að
langstærstum hluta íslendingar, fjöl-
skyldufólk á sumarferðalögum.
KIÐA-
BREKKA
Nú þegar Hvalfjarðargöng hafa tekið við
megninu af þeirri umferð sem áður var
um veginn fyrir Hvalfjörð fara færri
framhjá Kiðafelli sem blasir við um leið
og komið er inn úr Tíðaskarði. Þegar far-
inn er gamli vegurinn framhjá bænuin á
Kiðafelli sést í burstabæ undir hlíðinni,
sem að nokkru er falinn í skógi. Af
gluggastærðinni má þó sjá að þar er ekki
upprunalegur bær, enda er þetta sumar-
bústaður í burstabæjarstfl.
Höfundur hans og eigandi er Björn Sig-
urbjörnsson ráðuneytisstjóri í landbúnað-
arráðuneyti. Kvaðst hann sjálfur hafa
byggt bæinn fyrir 30 árum og hafði sér til
hjálpar nær áttræðan mann. Ástæðan fyr-
Kiðabrekka í Kjós.
ir staðarvalinu er sú að Kiðafell
er ættaróðal. Faðir Björns, Sigur-
björn kaupmaður í Vísi, var frá
Kiðafelli. Þar bjó Þorkell faðir
hans og síðan forfeður mann fram
af manni. Telja menn að órofa röð
sé frá Svartkeli katneska sem nam
þar land og gaf írskum þræli sín-
um jörðina Utskálahamar. Hjalti
bróðir Björns hefur búið á Kiða-
felli, en sonur hans, Sigurbjörn
Hjaltason er nú tekinn við búi þar.
Undir brekkunni þar sem Björn
byggði burstabæinn var áður
beit.iland og alls enginn skógur
var þar þá. Fjórar burstir eru
tengdar og mynda sameiginlega
sumarbústaðinn, en ein burstin
stendur sér og þar er geymsla
með torfþaki. Ekki er það eins-
dæmi að sumarbústaður sé byggð-
ur í burstabæjarstíl, en þegar
byggt er undir brekku fer það
alltaf vel.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 13. NÓVEMBER 1999 1 3