Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1999, Page 15
arnar; Berika er með öllu óhuggandi".
Fólkið hafði þegar kveðið upp sinn dóm í
huganum. En það vildi halda fornar hefðir í
heiðri og snéri sér að Kvtisúneli. „Komdu hing-
að,“ kallaði það. En hann hreyfði sig ekki úr
stað, þar til kallað hafði verið nokkrum sinnum.
Um síðir drattaðist hann þó á fætur og skjögr-
aði að hópnum, eins og hann væri fótbrotinn.
Þeir eldri brostu, þegar þeir sáu tilburðina, en
unglingarnir ráku upp skellihlátur. Kvtisúneli
stóð frammi fyrir samkundunni, laut höfði og
steinþagði. Hann néri pípuna í höndum sér. Föt
hans, augnabrúnir og skeggið voru brunnin,
öllum til ómældrar skemmtunar.
„Þú ert heppinn, að hafa ekki brunnið til
kaldra kola, karlinn,“ sagði einhver í glettnis-
legum tón.
„Nei, hann er ekki sá kjáni að kveikja í sjálf-
um sér. Það má sjá það á snjónum, hvemig
hann hefur slökkt í sér,“ hrópaði annar.
„Guði sé lof, að sveitungi okkar skuh ekki
hafa brunnið í hel,“ sagði sá þriðji.
„Það hefði verið öllum fyrir bestu, ef ég hefði
brunnið inni,“ sagði KvtisúneU.
„Það hefði sparað okkur öllum mikil vand-
ræði. Nú bið ég ykkur þess, bræður og grann-
ar, að þið hugið vel að þessu máU. Ég hef valdið
Bútlía miklu tjóni. Ef ég hefði ekki drattast til
hans í nótt, hefðu hlaðan og fjósið ekki brunnið.
En hann er nú dáUtið samsekur. Það var hann,
sem hellti mig fullan í stað þess, að láta mig
drattast heim. Og BútUa veit vel, að þetta var
óviljaverk en ekki af fjandskap gert. Þúsund
sinnum hef ég legið reykjandi í heyi án þess að
kveikja í því. Hvers vegna þurftu hlaðan hans
og fjósið að brenna? Þar er við örlögin ein að
sakast!" Um leið og KvtisúneU tók sér orðið
„örlög" í munn, sló þögn á fólkið. Þegar hann
varð þess var, óx honum ásmegin, losaði tóbak-
spunginn af beltinu og tróð sér í pípuna um leið
og hann hélt áfram máU sínu.
„Hver hefði átt að bæta fyrir dauða minn, ef
ég hefði brunnið inni? Hefðuð þið þá ekki lýst
Bútlía sekan fyrir að hella mig fullan? Ég hélt
lífi og einnig það er verk örlaganna. Hugið að
því“.
Fólkið velti nú atburðum næturinnar fyrir
sér af hálfu meiri ákafa en áður. Kvtisúneli
taldi sér glötun vísa. En þá gerðist nokkuð
óvænt. Zúrab, gamall bóndi, hispurslaus og
frægur af samviskusemi, blandaði sér í málið.
Hann var vanur að segja skoðun sína upp í opið
geðið á hverjum sem vera skyldi, - jafnt ungum
sem öldnum, enda hafði hann oft verið tekinn í
karphúsið, bæði af embættismönnum og
grönnum sínum. En ekki raskaði það háttum
hans. Sterkur rómur hans, líkastur öskri tígris-
dýrs eða eldingu, leysti jafnan allan vanda.
Meðan fólkið var niðursokkið i hugsanir sín-
ar bar Kvtisúneli eld að pípu sinni og tók að
reykja í makindum. Og einmitt þá heyrðist ösk-
ur hins gamla tígrísdýrs: „Væri nú ekki ráð að
hugsa?,“ þrumaði Zúrab og yggldi hvassar
brýmar. „Og um hvað ættum við að hugsa?,“
svaraði hann sjálfum sér. „Ég er ekki blindur
og sé vel hvað eldsvoðanum olli“. Hann snéri
sér að Kvtisúneli og hélt áfram: „Það sem eld-
inum olli er þessi pípa, sem þú sleppir ekki úr
kjaftinum á þér, frekar en hundur beini“.
Að svo mæltu sló Zúrab staf sínum svo
meistaralega í pípuna, að hún kastaðist inn í
miðja fólksþvöguna. Kvtisúneli varð svo agn-
dofa, að það leið þó nokkur stund, þar til hann
áttaði sig áþví, hvað gerst hafði.
„Örlög, Örlög! ... Órlögin hafa ekkert með
þig og pípuna þína að gera. Hér er minn dómur.
Annars ætti ég nú ekki að vera að slá stafnum í
pípuna, heldur væri réttara, að láta hann ríða á
þér, rakkinn þinn!, sagði Zúrab og horfði
gneistandi augum á Kvtisúneli.
Brustu nú á mikil óhljóð meðal fólksins. Það
óð að pípunni og barði á henni, bæði með hönd-
um og fótum. Og allir skellihlógu.
Grár og gugginn sagði Kvtisúneli, þá loks
hann mátti mæla: „Jerimías, pípan mín“. Og
svo orgaði hann á Zúrab: „Verðu hendur þínar
skúrkur og gættu tungu þinnar"! Hljóp hann
nú til, pípu sinni til bjargar undan pyntingun-
um. Én sekur maður bjargar ekki sekri pípu.
Og fólkið grandaði henni.
3
Smám saman sljákkaði í fólkinu, enda þótt
vandinn væri ekki að fullu leystur. Við það gátu
hvorki sá, sem fyrir skaðanum hafði orðið, né
samviska fólksins sætt sig. Sú staðreynd, að
pípan hafði verið brotin í smátt, mundi hvorki
seðja kýrnar hans Bútlía, né heldur reisa hlöðu
og fjós. Öllum var ljóst, að nú yrðu menn að láta
hendur standa fram úr ermum. Hér þurfti að-
eins hvatningarorð og allir mundu hlýða rödd
samviskunnar.
„Karlar,“ sagði Zúrab, „væri þess nokkur
kostur, skyldum við þvinga Kvtisúneli til að
bæta Bútlía skaðann, enda er hér óvarkárni
hans um að kenna. En þar sem Kvtisúneli er
snauður maður, er það skylda okkar að hjálpa
bágstöddum granna og meðbróður. Við skulum
ekki snúa baki við hefðum og siðum áa okkar,
heldur styðja eftir mætti við bakið á þeim, sem
í ógæfu hefur ratað. Ég skenki Bútlía eina
heysátu ... Komdu þegar þér þóknast og náðu í
hana. Og þegar þú byggir nýja hlöðu og fjós,
mun sonur minn hjálpa þér um helgar".
„Guð blessi þig,“ kallaði fólkið. „Ég legg
fram hey ... Ég líka ... Ég líka...
Þessi orð lauguðu marga brá fögrum tárum.
Auk þess, sem Kvtisúneli gaf Bútlía heysátu,
lofaði hann að leggja granna sínum til eyki inn-
an tveggja daga, til að bera timbur. Bútlía
þakkaði sveitungum sínum. En Kvtisúneli var
fjarri því að vera þakktátur, vegna þeirra
rauna, sem pípan hafði mátt þola.
Sækjandinn og sakborningurinn kysstust og
sættust heilum sáttum og þegar fólkið tíndist
burt, fóru þeir saman. Skæðar tungur breiddu
út þann orðróm, að þá um kvöldið hefðu þeir
Kvtisúneli og Bútlía drukkið brennivín úr sömu
skál og ekki linnt látum fyrr en drukkið vai- í
botn og þeir kumpánar höfðu svarið hvor öðr-
um ævarandi bróðemi á nýjan leik. Og sagan
segir, að ekki hafi þeir látið undir höfuð leggj-
ast að skála í shesnsobari*.
(1910)
*Shesnsobari er vín, sem Georgíumenn
skála í fyrir framliðnum.
Um höfundinn og þýðandann
í október árið 1992 birtist í Morgun-
blaðinu bréf frá ungum Georgíumanni,
Grigol Matsjavariani að nafni. Óskaði
hann þar eftir því, að komast í samband
við íslendinga, enda hafði hann lært ís-
lensku við erfið skilyrði og vildi auka
þekkingu sína á þeirri tungu. Er ekki að
orðlengja það, en bréf þetta skilaði þeim
árangri, að Davíð Oddson forsætisráð-
herra, bauð Grigol og konu hans, Irmu
Odevoladze til Islands. Dvöldu þau hér
frá því í ársbyrjun 1993 og fram á vor.
Meðan á dvöl þeirra hjóna stóð, varð ég
þeirrar ánægju aðnjótandi að kynnast
þeim. Það varð að samkomulagi með okk-
ur Grigol, að ég aðstoðaði hann við is-
lenskuþýðingar á georgískum bók-
menntaverkum. Því miður er ég ekki
sleipari í tungu Georgíumanna en svo, að
ég skil ekki einu sinni letrið sem þeir nota.
Samvinna okkar Grigols takmarkaðist því
við það, að hann
grófþýddi yfir á
íslensku, en ég
slípaði þýðingar
hans. Unnum við
þannig saman við
þýðingu á helgi-
sögninni „Píslar-
vætti hinnar hei-
lögu Sjúsjanikar
drottningár“. Sú
sögn er frá
fimmtu öld og kom íslensk þýðing hennar
út á vegum bókaútgáfunnar Fjölva árið
1996. Er það hin vandaðasta útgáfa, fag-
urlega myndskreytt af georgískri lista-
konu, Dali Mukhadze að nafni. Verður
ekki annað sagt, en að sú útgáfa sé Þor-
steini Thorarensen bókaútgefanda til
sóma.
Þegar þau Grigol og Irma snéru heim
til Georgíu vorið 1993, var ætlunin að
samstarf okkar Grigols héldi áfram. Póst-
samgöngur milli landanna voru hins veg-
ar það ótryggar, að ekki gat af því orðið.
En Grigol hélt áfram að grófþýða geor-
gískar bókmenntir yfir á íslensku, enda
hugðumst við hittast þegar færi gæfist.
Af endurfundum okkar varð þó ekki.
Þann 21. mars 1996 lenti Grigol í bflslysi,
sem leiddi hann til dauða, aðeins 33 ára að
aldri.
Þegar Grigol lést, hafði hann grófþýtt
nokkrar georgískar smásögur á íslensku.
Nokkru eftir lát hans kom ekkja hans,
Irma, til Islands, þar sem hún stundar nú
íslenskumám við Háskólann. Hafði hún
þessi verk Grigols með í farteskinu. Hef
ég nú farið yfir nokkrar þessara grófþýð-
inga, þ.á.m. þá, sem hér birtist.
Höfundur smásögunnar, Vazja Psha-
vela fæddist árið 1861. Hann reyndi fyrir
sér í guðfræðinámi, líkt og alræmdur
landi hans og samtíðarmaður, sem ekki
skal nefndur hér, en snéri sér fljótlega að
kennaranámi. Eftir að hafa lokið því, var
hann um tíma farandkennari, en settist
loks að í fæðingarsveit sinni og kenndi
þar. Skáldverk sín, sögur, smásögur, ljóð
og bamaefni, skrifaði hann á nóttinni.
Einnig vann hann mikið við söfnun alþýð-
ukveðskapar.
Ekki varð Pshavelta frægur af verkum
sínum í lifanda lífi, en þeim mun meir
þekktur eftir andlátið. Hafa verk hans
verið þýdd á margar tungur, m.a. rúss-
nesku, ensku, þýsku og frönsku.
Hann andaðist í Tbilisi, höfuðborg
Georgíu 27. júlí árið 1915.
Þýðandi: Grigol Matsjavariani.
Yfirferð þýðingar: Pjetur Hafstein Lárusson.
SIGRÍÐUR LAUFEY
EINARSDÓTTIR
TIL EMAAAUS
Krossfestur, dáinn, grafínn.
Sorgin og depurðin
umlykur sál mína
svörtu myrkri
Gegnum kvölina
hljómar mild rödd.
- Verðum samferða -
Egfínn naglaförin
nær hann strýkur
tárvotan vanga minn.
Hjarta mitt fyllist hvítri birtu
ogheitum íognuði.
- Ég brosigegnum tárin -
Hinn krossfesti upprisni
Kristur
hafði vitjað mín á örlagastundu.
Höfundurinn er guðfræðinemi. Ljóðið er
ort út frá frásögn Lúkasar 24.13-35 á
kyrrðardögum í Skálholti.
ELÍSABET KRISTÍN JÖKULSDÓTTIR
SORGARUÓÐ
Oglöngu seinna, um vorið, veit ég,
að ég er að reyna að láta ástina lækna sorgina.
Augun eru að sökkva inn íhöfuðkúpuna af sorg
og égþarf að elska meira ogmeira til að sorgin sefíst í brjóstinu.
En hún sefast ekki, hún byrjar að vaxa.
Sorgin verður ófreskja sem gleypir í sig ástina
og ég verð að elska enn meira.
Sorgin gleypir allt í sig,
sorgin heimtar hugmyndir
ogheimtar að égreisi heim úrþessum hugmyndum
oggefí migþessum hugmyndum á vald.
Eghverfinn íhugmyndáheim sorgarinnar
og þegar ég hverf byrjar höllin að lyftast,
ber mig alla leið til skýja ogþar situr hún móðir mín og segir:
Vertu ekki svona þreytt, reistu höfuðið frá kodda.
í hvaða leik ertu núna? Ertu að missa vitið?
Bara að éggæti hvílt höfuð mitt við öxl hennar
en mamma er hætt að skilja iífíð og þá hætti ég að skilja lífíð.
Og þegar ég hætti að skilja lífíð,
að lífíð er stundum þreytt ogþarf að hvíla sig,
byrjar sorgin að éta það allra heilagasta.
Sorgin er búin með allan matinn,
sorgin er búin með ástina,
sorgin er búin með gleðina,
sorgin er búin með sársaukann,
sorgin er búin að éta allt upp - geðveikina, sjálfa sig
- ogþá byrjar hún að éta Ufið.
Hún byrjar að éta það litla sem ég á eftir. Lífíð.
BLÁA UÓSIÐ
Héðan úr bláa ljósinu
get ég sagt þér að ég elska þig.
Égspinn þræðina úrljósinu oggeri vefínn
og vef mig inn í blátt ljósið.
Héðan úr bláa ljósinu,
og égferðast eftirþessu bláa ljósi
inn írautt, svellandi sár.
Þetta er glæsilegur sársauki.
Höfundurinn er skáld í Reykjavík. Ljóðið er úr væntanlegri Ijóðabók sem fær heitið: Mitt drama-
tíska hjarta.
KRISTINN GISLI
MAGNÚSSON
TIL FAGN-
AÐAR
íausturátt
bentu þeir óðamála
hvort ein stjarna
væri þeim viðkomandi:
Skærust allra
Hvíslandi spurt
fóru fjárhh’ðar
birtu hennar
vísandi leiðarlok-
Betlehem
í undrun birtunnar
litu þeir barn
reifað stráum
í eigin bh’tu
til allra
þaðan
minnumst við Krists
í árþúsundir
Höfundurinn er skáld í Reykjavík og fyrr-
verandi prentari.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 4. DESEMBER 1999 1 5