Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.2000, Blaðsíða 6

FROSIN
AUGNABLIK
Kristín Hauksdóttir myndlistarmaður opnar Ijós-
myndasýningu í sal Islenskrar grafíkur í Hafnarhúsinu
í dag kl. 16.1 samtali við ÞRÖST HELGASON segir
hún að nýhafin öld kolli á endurskoðun og sýning
hennar sé persónuleg tilraun til slíkrar endurskoð-
unar, en Ijósmyndin er lykill að henni.
T7ÆR myndir vekja strax athygli blaða-
manns er hann kemur inn í sal Islenskr-
ar grafíkur þar sem Kristín Hauksdótt-
ir er önnum kafin við að hengja upp
verk sín fyrir opnun sýningarinnar í dag.
Myndirnar hanga hlið við hlið. Sú vinstra meg-
in sýnir New York-borg rísa úr hafinu eins og
stuðlaberg. Myndin er tekin um borð í ferju
sem siglir mOli Manhattaneyju og Statten Is-
land í New York. í forgrunni er ein af þessum
jámgrindum sem einkenna svo mjög stórborg-
ina og byrgja til að mynda flesta glugga henn-
ar en er hér notuð til að vama farþegum ferj-
unnar að fara fyrir borð. Myndin hægra megin
sýnir Esjuna rísa úr sæ í allri sinni dýrð. í for-
gmnni er hafið eitt en myndin er tekin frá
Reykjavík.
Óreiðukenndar myndir
Þessar myndir segja mikla sögu um borgirn-
ar tvær en í þeim endurspeglast líka megin-
þema sýningarinnar, sem nefnist Brot frá lið-
inni öld, 1993-99. Á þessu tímabili var Kristín
að mestu búsett í New York en hún er mennt-
uð í Pratt Institute í Brooklyn. „Myndirnar á
sýningunni em frá daglegu lífi mínu á Islandi
og í Bandaríkjunum á þessu tímabili," segir
Kristín. „Myndimar era ekki sýndar í tímaröð,
ekki frekar en minnið kastar upp myndum af
þessu tímabili í ævi minni í réttri tímaröð.
Minnið varpar upp óreiðukenndum myndum
og oft verður til einhver alveg ný tilfinning fyr-
ir atburðinum sem maður upplifði, við það að
rifja hann upp. Með uppröðun mynda frá ólík-
um tímum og stöðum kalla ég fram nýja upp-
lifun um leið og það myndast oft áhugaverður
samanburður. Myndirnar tvær af New York-
borg og Esjunni eru kannski eitt skýrasta
dæmið um það. Annað dæmi era tvær myndir
sem sýna annars vegar barn liggjandi úti í
guðsgrænni náttúranni á Islandi að horfa til
himins og hins vegar sjúskaða brúðu sem ligg-
ur í göturæsi í New York og starir út í loftið."
Ljósmyndir móta minningar
Kristín segir að sýningin sé ef til vill eins
konar endurskoðun á öldinni, eða tilteknu broti
hennar.
„Nýhafin öld kallar á endurskoðun á for-
tíðinni og mér þykir ljósmyndin vera einn af
lyklunum að henni. Ljósmyndun er skrásetn-
ingarmiðill og mótar minningu fólks um liðna
atburði. Hún getur því auðveldlega gjörbreytt
upplifun manns á viðburðum og jafnvel heilum
tímabilum. Upplifunin sjálf gleymist en minn-
ingin sem lifir er ljósmynd af frosnu augna-
bliki. Þetta augnablik þarf ekki að hafa skipt
neinu máli á sínum tíma en það verður að aðal-
atriði þegar við sjáum það á myndinni. Við för-
um þá jafnvel að taka eftir ýmsum smáatriðum
sem eftir á að hyggja lýsa stemmningunni al-
veg hárrétt eða varpa ljósi á það sem síðar
gerðist. Þetta smáatriði getur líka verið svo
mikið aukaatriði að það skiptir hreint engu
máli en þrengir sér samt óþægilega inn í minn-
ið og breytir upplifuninni."
Morgunblaðið/Kristln Hauksdóttir
„Þetta var afar ánægjulegt brúökaup, mikil gleði ríkti. Á myndunum er hins vegar að sjá sem
það hafi ekki allt verið með felldu.“ Ljósmyndir Ijúga, segir Kristín Hauksdóttir, en segja líka
ákveðinn sannleika.
Ljósmyndir Ijúga en segja
samt ókveðinn sannleika
Kristín bendir á nokkrar myndir sem teknar
eru í brúðkaupi úti í Bandaríkjunum.
„Þetta var afar ánægjulegt brúðkaup, mikil
gleði ríkti. Á myndunum er hins vegar að sjá
sem ekki hafi verið allt með felldu. Á einni
þeirra virðist vera mikil rekistefna út af ein-
hverju. Kona sést stransa í burtu og aðrir virð-
ast slegnir yfir uppákomunni, kona leggur
hönd á brjóst sér eins og hún sé stórhneyksluð
og önnur heldur um höfuð sér. Karlmenn
standa agndofa hjá. Þarna var í raun og vera
ekkert hneykslanlegt að gerast, mig minnir að
það hafi átt að fara fram myndataka. En eftir á
að hyggja hefur þessi mynd og fleiri sem ég
tók í brúðkaupinu ákveðið forspárgildi vegna
þess að hjónabandið entist aðeins í einn mán-
uð. í raun eru þessar myndir að ljúga til um
stemmninguna í brúðkaupinu, sem var mjög
góð, en þær segja samt ákveðinn sannleika."
Kristín segist heilluð af þessari tvöfeldni
ljósmyndarinnar. „Ljósmyndir ljúga, það er í
eðli þeirra að ljúga þó að fólk haldi kannski
annað. Það sem ég á við er að það er maður
sem stýrir myndavélinni, hann velur viðfangs-
efni og sjónarhom, hvar hann staðsetur við-
fangsefnið í rammanum og svo framvegis. Það
er sem sé höfundur að hverri og einni mynd.
En ljósmyndin getur líka verið svolitið ólík-
Morgunblaðið/Jim Smarl
Kristín Hauksdóttir
indatól. Stundum segir hún eitthvað sem ekki
var ætlunin að segja með henni. Ljósmyndin
er nefnilega bara þetta frosna augnablik, og
eitt og sér getur það sagt allt aðra sögu en ef
við þekktum samhengið."
Sýning Kristínar stendur til 7. maí.
ÍSLENjSK ANDLIT OG FÁNAR
ISAUÐALITUNUM
ANNARS vegar fólk heitir sýning Birg-
is Andréssonar sem opnuð verður í
Listasafni fslands í dag, laugardag.
Um er að ræða sýningu á myndaröð
sem hefur að geyma 60 myndir af kunnum ís-
lenskum þjóðsagnapersónum frá síðustu öld og
fyrrihluta 20. aldarinnar, allar unnar upp úr
prentuðum svarthvítum ljósmyndum og prent-
aðar með tölvuprenti.
Verkið er frá árinu 1991, og er hluti af stærra
verkefni sem Birgir vann að á þessum tíma
undir yfirskriftinni Nálgun.
Auk portrettmyndanna verða einnig sýndir
fánar sem prjónaðir era úr lopa í íslensku
sauðalitunum og vora hluti af sýningu Birgis á
Biennalnum í Feneyjum 1995.
Bæði verkin eiga það sammerkt, með mörg-
um öðrum verkum Birgis frá 10. áratugnum, að
í þeim nálgast hann íslenska menningararfleifð
og íslensk sérkenni með sérstökum hætti út frá
formforsendum myndmálsins og tungumálsins
þar sem hin margræðu tengsl orðs og myndar
skipta oft miklu máli. Myndirnar af þeim kunnu
þjóðsagnapersónum sem hér era til sýnis era
unnar upp úr ófullkomnum eftirprentunum af
gömlum og tæknilega ófullkomnum ljósmynd-
um. Þær birtast okkur í grófum rasta og þoku-
kenndri móðu eins og óljósar leifar liðinna tíma.
Þótt þjóðsögumar af þessum persónum séu
enn í fersku minni elstu kynslóðar núlifandi ís-
lendinga, þá er samtíminn á hraðri leið frá þeim
veraleika ogþeim endurminningum sem þessar
myndir kalla fram. Engu síður á samtími okkar
rætur sínar í þessum fjarlæga heimi og í mynd-
unum er eins og við köllumst á við fortíðina úr
miklum fjarska.
Fánamir, sem pijónaðir eru úr íslenskum
lopa í náttúralegum litum íslensku sauðkindar-
innar, hafa líka ísmeygileg tengsl við þá fortíð
aldamótakynslóðarinnar síðustu, sem ein-
kenndist umfram annað af sterkri þjóðemisvit-
und. Liturinn á þjóðfánanum hefur bliknað, en
hann er engu síður bundinn þeim efnisvera-
leika sem er allri þjóðerniskennd yfírsterkari
og hefur verið lífsbjörg þjóðarinnar frá upphafi.
Verkin á sýningunni era í eigu Listasafns ís-
lands.
Sýningin er opin alla daga nema mánudaga,
kl. 11-17 og lýkur 14. maí. Aðgangseyrir er 400
kr„ alla daga nema miðvikudaga, en þá er að-
gangur ókeypis.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 15. APRÍL 2000