Lesbók Morgunblaðsins - 15.04.2000, Blaðsíða 16

Carl Friedrlch Schinkel (1781-1841): Á bökkum Spree við Stralau,1817.
Olía á léreft. Þjóðlistasafni í Berlín.
NORRÆN
Bl RTUMÖGN
Tíminn hefur leitt það í Ijós, að danskir málarar voru
í litlu eða engu eftirbátar starfsbræðra sinna sunnar
í álfunni á fyrri helmingi nítjándu aldar og eitt höfðu
þeir framyfir þá, sem var hið klára Ijós norðursins.
♦ Þessi sérstöku staðbundnu einkenni voru einnig á
dagskrá þýskra málara er leituðu fanga í birtumögn
norðurhéraðanna og var hér fremstur Caspar David
Friedrich. Þetta var viðfangsefni sýningar í Hambur-
ger Kunsthalle, sem opnar aftur í Thorvald-
sen-safninu í Kaupmannahöfn hinn 18. apríl. BRAGI
.ÁSGEIRSSON segir hér frá sýningunni.
AÐUR en rýnirinn flytur
sviðið til Hamborgar vill
hann rétt aðeins staldra
við í Kaupmannahöfn. Átti
hann eftir að herma frá
fleiru markverðu, en
skammturinn var orðinn
fullstór í síðustu grein og
fyrr er fullt en útaf flóir, eins og segir, tak-
mörk eru fyrir því hvað hægt er að bjóða les-
endum blaðsins í einum skammti.
Ber það þá hæst að nýlega hefur verið opn-
uð hönnunarmiðstöð, „Design center“ í mið-
borginni, nánar tiltekið á H.C. Andersen-
breiðgötunni beint á móti Tívolí, svo þangað
ætti landinn auðveldlega að rata. Á neðstu
hæð og hluta þeirrar efri er sýningarrými og
þar er jafnan uppi ýmislegt markvert af
núhönnun ásamt sígildri í bland til saman-
^burðar. Tekur ekki langan tíma að skoða mun-
ina sem eru ekki minni nautn og ævintýri fyrir
augað en margt hinum megin við götuna og
svo er þar föl í farteskið óviðjafnanleg og ekta
hönnun.
I ljósi þess að vægi hönnunar er hérlendum
naumast fullljóst, væri ráð að þeir legðu leið
sína þangað, til að berja augum þessi undur
númótunar, sem Danir hafa svo lengi staðið
framarlega í og verið hefur ein aðaltekjulind
þjóðarbús þeirra.
Hin furðulega Nicolai-kirkja á mótum Ad-
miralgade og Lille Kongensgade á sér merki-
lega sögu, sem nær allt til ársins 1261, en ann-
álar geta þess að þá hafi á staðnum verið vígð
‘ kirkja til vegsemdar heilögum Nikulási,
vemdardýrlingi sjófarenda. Á sextándu öld
varð hún móðurkirkja siðbótarinnar, og jafn-
framt þróunarmiðstöð dönsku þjóðkirkjunn-
ar, og þar prédikaði sá eðla Hans Tausen, sem
innleiddi danskt mál í prédikanir og sálma.
Frá 1957 hefur verið þar til húsa samtíma-
listasafn, sem borgin rekur í samstarfi við
samtök myndlistarmanna, með áherslu á sýn-
ingar á framúrstefnulist, svipað og verið hefur
með Nýlistasafnið. Þangað legg ég ávallt leið
mína og fæ góðar upplýsingar um það sem er
að gerast hverju sinni, sýningarskrár og aðr-
ar heimildir.
Framningarnir eru þar oftar en ekki mjög
krassandi og að hluta til í ætt við Losta á Ak-
ureyri, stundum mun grófari, en einnig eru
innihaldslausar innsetningar í bland sem
hreyfa við fáum, eins og var raunin með inn-
setningu Svíans unga Ulfs Rollof að þessu
sinni. Göng úr stálrörum, þöktum sítrónum,
„Citromax", enduðu á myndbandi af tréstóí
sem splundraðist. Skildi lítið eftir í sálarkirnu
minni en vafalaust fullgilt innlegg í Tvíæring-
inn í Feneyjum á liðnu sumri og æsir trúlega
einstaka upp í grand.
Meiri ávinning hafði ég af því að þræða alla
gönguleið Jóns Sigurðssonar út að Norður-
tollbúðinni, þar sem hann forðum skimaði eft-
ir íslandsförum. Ekki síst fyrir þá sök, að
þegar þangað er komið er örstutt í afsteypu-
safnið, sem áður var til húsa í Ríkislistasafn-
inu og er yfirmáta magnað á köflum, satt að
segja á við ótal magnaðar innsetningar. Að
þessu sinni voru gestirnir fullmargir, sem er
óvenjulegt, en það truflaði ekki námsfólk á öll-
um aldri, sem situr þar jafnan og teiknar af
stakri þolinmæði. Það er ekki lengur síðustu
farfuglamir, heldur framvarðasveit nývið-
horfa, á tíma þegar núlistir eru orðnar að við-
urkenndri salonlist dagsins, og ámóta spenn-
andi og á seinni hluta nítjándu aldar...
Dönsk list er að slá í gegn í Þýskalandi, rýn-
irinn varð meira en var við það í Hamborg,
ekki bara gullaldarmálararnir, heldur einnig
yngri kynslóðir. Þannig hófst frægðarferill
Martinus Rörbye (1803-1848): Útsýnl í nágrenni Rómaborgar med Tíber og fjallið Monte
Sorcate í bakgrunni, 1835, olía á léreft. Listasafnið í Gautaborg.
Caspar David Friedrlch (1774-1840): Bátsferð á Saxelfl, 1827,
olía á léreft. Listasafnið í Diisseldorf.
Pers Kirkeby í Þýskalandi, þar sem hann náði
svo langt að verða prófessor við virtan listahá-
skóla, áður en hann sló í gegn í heimalandi
sínu. Fyrir nokkrum árum var í Hannover
haldin sýning á verkum Önnu Ancher, dóttur
veitingamannsins á Skagen, sem mikla at-
hygli vakti, og síðastliðið haust var röðin kom-
in að eiginmanni hennar Michael Ancher. í til-
efni þess að 150 ár voru liðin frá fæðingu
málarans var sett upp sýning á verkum hans í
Altoaner-safninu í Hamborg, sem lauk 9. jan-
úar. ítengslum við danska listahátíð í Ham-
borg er svo í gangi sýning á teikningum gull-
aldarmálarans Johans Thomas Lundbye í
sama safni, sem stendur til 23. apríl. Nýlega
lauk svo sýningunni „í ljósi Caspars Davids
Friedrich", í Hamburger Kunsthalle, sem er
ein veglegasta sýningarhöll í öllu Þýskalandi
og eitt besta listasafnið að auki, jafnt á eldri
sem nýrri myndlist. Voru þar til sýnis 100
málverk og myndefnin sótt til heimaslóðanna,
en einnig Noregs, Alpanna og Ítalíu.
Eins og ég hef áður greint frá, hóf Caspar
David Friedrich feril sinn á Akademíinu á
Kóngsins nýjatorgi í Kaupmannahöfn, og
sömuleiðis Phillipp Otto Runge, sem var eitt
af stóru nöfnunum í litafræðirannsóknum tím-
anna. Hér uppstóðu hollar víxlverkanir, í ljósi
þess að seinna urðu danskir málarar fyrir
áhrifum frá þeim, einkum þó Caspar David
Friedrich. Nýtækni og ferskar uppgötvanir
varðandi eðli Ijóss og lita hafa stóraukið
áhuga jafnt listamanna, sérfræðinga sem al-
mennings á málurum þessa tímabils sem fleiri
eldri tímaskeiða og þá ekki síst hvað þina svo-
nefndu póstmódemista áhrærir. Á tímum
gullaldarmálaranna tíðkaðist að fara um
Þýskaland, með viðkomu í Dresden, suður á
bóginn, til listaborganna Flórens og Rómar.
Síður var farið um París þrátt fyrir að C.W.
Eckersberg, prófessor við listaakademíuna,
sem nefndur hefur verið faðir danskrar mál-
aralistar vegna áhrifa sinna á marga gull-
aldarmálara, hvetti nemendur sína eindregið
til þess. Fyrir vikið féllu þeir ekki í sama mæli
fyrir franskri hefð og lærimeistarinn, sem
hafði numið hjá meistara nýklassísku stíl-
bragðanna, J.L. David. Þetta hafði þó heilla-
vænleg áhrif í þá veru, að það er eitthvað ynd-
islega sér-danskt í málverkum þeirra, þótt
Phllllp Otto Runge (1777-1810): Lltla Pert-
hes, 1805, olía á léreft. Ustasafnld í Weimar.
þýsku áhrifin séu vel merkjanleg. Eftir að
gullaldarmálararnir slógu eftirminnilega í
gegn í París, London og New York fyrir
nokkrum árum hafa Þjóðverjar bersýnilega
tekið við sér, vilja skiljanlega fá sinn bita af
kökunni, vísa til áhrifanna frá þýskum sam-
tímamálurum sem svo aftur höfðu orðið fyrir
áhrifum frá þeim í Frans. En þannig hleður
þetta á sig þegar hjólin eru nú einu sinni farin
að snúast í listheiminum.
Helstu einkenni málverkanna á sýningunni
í Hamborg eru þau, að Þýskaland er í Þýska-
landi en Danmörk í Danmörku, sem má vera
aðalatriðið, svo er einnig þótt viðfangsefnin
séu sótt til útlanda. Þetta telst meginatriðið í
allri þjóðlegri og um leið alþjóðlegri listsköp-
un, hún þolir síður alhæfingu, á hvorn veginn
sem er, eins og dæmin sanna.
Þá hefur það gerst að nýjar rannsóknir á
T 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 15. APRÍL 2000