Lesbók Morgunblaðsins - 13.05.2000, Blaðsíða 3

LESBðK MORGUNBLAÐSINS - MENNING LISTIR
18. TÖLUBLAÐ - 75. ÁRGANGUR
EFNI
MINJASAFNIÐ
A AKUREYRI
er athyglisvert og nútímalegt safn og þar
er uppi sýningin „Eyjafjörður frá önd-
verðu“. Þar eru eyfirzkar minjar settar upp
á listrænan og fræðandi hátt en síðar í vor
bætist við sýningin „Akureyri - bærinn við
pollinn“ þar sem saga þessa verzlunarstað-
ar er rakin. Gísli Sigurðsson leit á minja-
safnið.
NORLINGAHOLT
í námunda við Reykjavík hefur áður verið
til umfjöllunar í Lesbók og hafa Indriði G.
Þorsteinsson og Einar Birnir bent á sinn
staðinn hvor. Nú færir Guðmundur Víðir
rök að því að Norlingaholt sé enn annars-
staðar og hann skrifar einnig um hinn
merka sögustað Þingnes.
FORSÍÐUMYNDIN
NIKOLAIM.
SIMONOV
er maður nefndur og er hann skurðlæknir í
Sankti Pétursborg í Rússlandi. Eftir hann
er grein sem heitir „Einskonar föðurland í
mínum huga“ og þar á hann við ísland.
Hingað hefur hann þó aldrei komið en við
lestur íslendingasagna fékk hann ást á
þeim og landinu einnig.
SVEINSHÚS
í Krýsuvík, þar sem Sveinn Bjömsson list-
málari hafði um árabil vinnustofu sína, hef-
ur nú fengið nýtt hlutverk. Bæjaryfirvöld í
Hafnarfirði afhentu í gær Sveinssafni húsið
til eignar og munu synir Sveins á næstunni
opna húsið gestum og veita þeim innsýn í líf
og list föður síns. Margrét Sveinbjörnsdóttir
ræddi við Erlend og Þórð Heimi Sveinssyni.
er úr kirkju- og klaustradeild í Minjasafninu á Akureyri. Þarna sést m.a. eftirmynd í réttri stærð
af Ufsa-Kristi, p.e. Kristslíkneski frá Ufsum í Svarfaðardal.
Ljósm. Gísli Sigurðsson.
DAVÍÐ STEFÁNSSON
SEGIÐ ÞAÐ MÓÐUR
MINNI
Segið það móður minni,
að mig kveðji til ijóða
andi frá ókunnu landi
og ættjörðin góða,
máttur, sem storm stillir,
stjörnublik á tjörnum
oglöngun til aðlýsa
leitandi börnum.
Segið það móður minni,
að mér sé hennar tunga
söngur, er létti löngum
lífsharm, snjóþunga.
Sá égí orðum oganda
Island úrsærísa
og hlaut í völvunnar veðrum
vemd góðra dísa.
Segið það móður minni,
að mörg hafi sprek brunnið,
héla, sem huldi rúður,
hjaðnað og í-unnið.
Skin leggur af skari.
Skuggar falla á glugga.
En minningar á ég margar,
sem milda oghugga.
Segið það móður minni,
að mighafi eitt sinn þrotið
hug og dáð til að duga
og duftinu lotið.
Ungur í annað sinni
eygi égnýja vegi,
fagna kyniátum kvöldum
ogkomanda degi.
Davíð Stefánsson fæddist að Fagraskógi við Eyjafjörð 1895 en átti alla ævi
heima á Akureyri, í Davíðshúsi, þar sem hann lézt 1964. Með fyrstu Ijóðabók
sinni, Svörtum fjöðrum, 1919, sló Davíð nýjan streng í Ijóðagerð og má segja
að honum hafi sem skáldi verið tekið opnum örmum.
UM SÉR-
FRÆÐINGA
RABB
Sérfræðingur er maður sem
veit meira og meira um minna og minna.
N.M. Butler.
að fer um mig hálfgerður hroll-
ur þegar ég heyri orðið sér-
fræðingur.
Ekki svo að skilja að þeir
sem titlaðir eru sérfræðingar
eða hafa orðið fræðingur í
starfsheiti sínu séu ekki alls
góðs maklegir. Margir þeirra
gera ýmislegt þarflegt og láta gott af sér
leiða. Nei, það er fremur hugmyndafræðin í
kringum fræðingana og sá sess sem þeir
eru farnir að skipa í samfélaginu sem skýt-
ur mér skelk í bringu.
Æ oftar heyri ég fólk enda mál sitt á
þessari setningu: - Annars er ég nú ekki
sérfræðingur í þessu. Það er eins og fólk sé
orðið hrætt við að láta í ljósi skoðun sína án
þess að slá þennan varnagla sem gefur
ákveðna vísbendingu um undirgefni al-
mennings við sérfræðingaveldið.
Astæðurnar eru eflaust margar. Fjöl-
miðlar hafa verið iðnir við að leita álits alls
konar fræðinga í hverju máli. Þeir eru
spurðir spjörunum úr hvernig þetta hafi nú
verið, hvemig það sé og hvernig það muni
þróast. Oft er leitað til sömu aðila áratugum
saman í hvert skipti sem upp koma álitamál
í fræðigreininni og fólk fer smám saman að
trúa því að í þessum einstaklingum sé sam-
ankomin öll vitneskja mannkynsins á þessu
tiltekna sviði.
Sérhæfing hefur sífellt verið að aukast
eftir því sem tækninni fleygir fram og sam-
félagið verður margbrotnara enda vonlítið
að kunna skil á öllu því dóti. Það leiðir til
þess að einstaklingurinn reiðir sig í ríkari
mæli á hollráð og úrlausnir svokallaðra
sérfræðinga. Allt er þetta hluti af þróuninni
og gott og gilt, svo framarlega sem maður
afsalar sér ekki þeim framburðarrétti að
hugsa sjálfstætt og taka ákvarðanir um eig-
ið líf, hvað sem öllu sérfræðiáliti líður.
Hættan mikla liggur í því að sérfræðing-
urinn fái oftrú á þekkingu sinni og hæfni.
Að hann haldi sig vita meira en hann veit og
hugsi um það eitt að leysa ákveðið vanda-
mál án tillits til þess hvaða afleiðingar sú
lausn kann að hafa í heild sinni. Við þekkj-
um öll hið óbætanlega tjón sem hlotist hef-
ur af ýmsum skyndilausnum á borð við
minkarækt, karakúlfé og eitruð hræ sem
borin voru út á gaddinn til að útrýma vargi.
Að fenginni reynslu ætti það því ekki að
koma neinum á óvart þótt íhugulir og
ábyrgir menn í landbúnaði vilji gefa sér
góðan tíma til að skoða hugmyndina sem
nýlega er fram komin um innflutning á fóst-
urvísum einhverra ofurkúa.
Algengir nú á dögum eru fjármálasér-
fræðingar hvers konar sem eiga að sjá til
þess að fyrirtækin sem þeir vinna hjá skili
hagnaði. Þeir gegna oftar en ekki hlutverki
málaliða sem þjónað hafa harðsvíruðum
valdaklíkum af ýmsu tagi frá því sagnir hóf-
ust og gildir þá einu hvort um er að ræða
ríkisstjórnir eða auðhringa. Það eina sem
hefur breyst eru einkennisbúningar og
vopn. I staðinn fyrir hringabrynjur og
brugðna branda eru komnir hvítir flibbar,
skjalatöskur og dularfullar færslur á tölvu-
skjá. Kraftaverkamenn þessir hugsa því
miður oftast um það eitt að ná árangri, enda
ætlast til þess af þeim. Valdhafar og hlut-
hafar láta sér yfirleitt í léttu rúmi liggja
hvaða leiðir eru farnar tO að ná settu marki.
Þar sem aðrir hafa þurft frá að hverfa taka
þessir snillingar til hendinni, vopnaðir
rörsýn og siðblindu.
Gott dæmi um slíkt samviskuleysi meðal
ýmissa hagfræðinga og fjármálaspekinga
nútímans er lausn þeirra á efnahagsvanda
ónefndra þjóða í kringum okkur. Þeir kom-
ust sum sé að þeirri niðurstöðu að besta og
öruggasta leiðin til þess að auka hagvöxtinn
væri að leggja ofurkapp á vopnaframleiðslu
og vopnasölu.
Sérfræðingar tóbaksfyrirtækjanna,
hvort sem þeir eru menntaðir í lögfræði,
viðskiptafræði eða sálfræði, beita allri sinni
sérfræðikunnáttu til þess að koma eitrinu
ofan í sem flesta meðbræður sína, sér og
fyrirtæki sínu til framdráttar. Sagt er að
þeir herramenn noti vöruna ekki sjálfir,
enda er sá fíkniefnasali heldur skammlífur í
bransanum sem ánetjast efninu sem hann
hefur á boðstólum.
Sérfræðingar í læknisfræði hafa oft leitt
miklar píslir yfir sjúklinga sína. Ekki er
ýkja langt síðan tennur, kirtlar og önnur
ómissandi líffæri voru umsvifalaust fjar-
lægð undir því yfirskini að það myndi lækna
hina og þessa kvilla. Aðgerðin heppnaðist
fullkomlega en sjúklingurinn dó.
Vottar Jehóva hafa löngum verið út-
hrópaðir og fordæmdir fyrir það að vilja
ekki þiggja blóð, ekki einu sinni handa
dauðveikum bömum. En það kom á daginn
að þeir höfðu víst haft eitthvað til síns máls
þegar blóðþegar veiktust í stóram stíl og
dóu hryllilegum dauðdaga vegna þess að
þeir höfðu fengið sýkt blóð við blóðgjöf.
Ekki minnist ég þess þó að hafa nokkurs
staðar séð eða heyi’t uppi hafðar málsbætur
handa þessum trúflokki. Ofsóknimar halda
áfram.
En fræðingarnir þurfa einnig að glíma
við annan og öllu skringilegri vanda. Eg hef
enn ekki hitt stjömufræðing sem hefur
gaman af að horfa á stjömurnar dansa á
himninum né getað merkt hjá honum lotn-
ingu eða hrifningu á þeirri sýningu. Aftur á
móti hefur hann viljað ræða við mig um
zenith og nadír, þvergöngu og hábaug, út-
lista þetta fyrir mér á blaði, og fjandinn hafi
það sem ég hef getað fengið hann til að líta
upp úr þeim teikningum. Þegar ég sýni
jarðfræðingi fallegan stein byrjar hann að
tala um kornastærð. Ef mér verður á að dá-
sama ilm litfagurs blóms við grasafræðing
bendir hann mér á bogstrengjótt blöð. Sál-
fræðingurinn lítur út fyrir að hann muni
sálast á hverri stundu. Guðfræðingurinn
glatar trúnni. Málfræðingurinn flækist í
beygingarendingum ef hann ætlar að opna
munninn til að tjá sig. Bókmenntafræðing-
urinn verður á endanum ólæs og svona
mætti lengi telja.
Trúlega er best að vera óbreyttur, reyna
af fremsta megni að þróa með sér heil-
brigða skynsemi sem verndar mann gegn
sölumönnum hugmynda og hollráða og
venja sig á að spyrja þrotlaust spuminga án
þess að ætlast til að fá hið endanlega svar.
EYSTEINN BJÖRNSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 13. MAÍ 2000 3