Lesbók Morgunblaðsins - 02.09.2000, Blaðsíða 10
SÓKNARKIRKJA EÐA
ÞJÓÐARHELGIDOMUR?
GREIN OG LJÓSMYNDIR: GÍSLI SIGURÐSSON
Hinni nýju Þorgeirskirkju á Ljósavatni hefur verið tyllt
f agurlega niður í fjalldrapann. Látlaus virðuleiki ein-
kennir hana, en tilsýndar sést ekki á henni svo sem
æskilegt hefói verið, að hún eigi að vera þjóðar-
helgidómur og minningarmark.
MEÐAL þess sem gert
hefur verið til þess að
minnast þúsund ára
kristni í landinu er
bygging nýrrai’ kirkju á
Ljósavatni í Suður-
Þingeyjarsýslu. Var
hún vígð að viðstöddu
fjölmenni 6. ágúst eins og fram hefur komið í
fréttum. Með þessu vildu menn heiðra Þorgeir
Ljósvetningagoða fyrir hans viturlega úrskurð
á Þingvöllum árið 1000. Um trúarsannfæringu
Þorgeirs vitum við ekki neitt, en hann hefur
haft spumir af framsókn kristninnar í nálæg-
um löndum og talið að fyrr eða síðar mundu
hin heiðnu goð víkja fyrir Kristi. Ljóst er að
niðurstaða Þorgeirs hefur komið í veg fyrir
blóðsúthellingar og ófrið innanlands sem hefðu
getað staðið lengi. Eftir atvikum má telja vit-
urlegt að leyfð voru blót á laun, en Þorgeir hef-
ur viljað vera afdráttarlaus og fargaði slnum
goðamyndum svo sem frægt hefur orðið.
Hvenær kirkja reis á Ljósavatni er ekki vit-
að, en síðan um 1880 hefur staðið þar lítil timb-
urkirkja, einföld í sniðum og kominn tími til að
endurnýja hana, hvað sem öðru leið. Sú hug-
mynd að endurbyggja hana og þá til minningar
um Þorgeir á þúsund ára afmæli kristni í land-
inu er ekki nýlega til komin. Menn rekja hana
til Kristjáns bónda Jónssonar í Fremstafelli í
Köldukinn, en hann var frá Hriflu í Ljósa-
vatnshreppi og bróðir Jónasar alþingismanns
og ráðherra.
Hugmyndinni um Þorgeirskirkju var haldið
lifandi og málið komst meira að segja á þann
rekspöl að Hrafnkell Thorlacius arkitekt var
fenginn til þess að teikna kirkju og velja henni
stað. En fjármögnun vantaði með öllu og ekk-
ert gerðist frekar fyrr en alliöngu síðar, að
Jónas Kristjánsson, sonur Kristjáns í
Fremstafelli og þá forstöðumaður Árnastofn-
unar, fékk vilyrði hjá ríkisvaldinu fyrir 20
milljóna króna fjárframlagi. Þá var að nýju
farið að huga að málinu, en Hrafnkell treysti
sér ekki til að halda því verki áfram sem hann
hafði byrjað á og benti á tvo unga arkitekta,
Gunnlaug Jónasson og Gunnlaug Johnson.
Þeir tóku að sér að teikna Þorgeirskirkju á
stað sem Hrafnkell hafði valið. Kirkjan er
þeirra verk og talsvert frábrugðin þeirri lausn
sem Hrafnkell hafði lagt upp með. Um þann
mun veit ég þó ekki.
Framkvæmdir hófust haustið 1998, sagði
sóknarpresturinn, séra Arnaldur Bárðarson á
Hálsi, sem gerði sér ferð austur að Ljósavatni
til þess að ljúka upp kirkjunni fyrir blaða-
manni Lesbókar og veita upplýsingar. Aðeins
var grunninum lokið haustið 1998, en kraftur
var settur í verkið á árinu 1999 eftir því sem
fjármunir leyfðu og má segja að kirkjan hafl þá
verið byggð. Eins og oftast gerist fór kostnað-
urinn fram úr því sem áætlað hafði verið, enda
gengið til verksins af metnaði. Til dæmis var
settur kopar á þakið og hleypti það kostnaðin-
um talsvert upp. Ríkið hefur að langstærstum
hluta kostað kirkjubygginguna og varið til
þess uni 70 milljónum króna. Að svo góður
stuðningur fékkst má ekki sízt þakka velvilja
Davíðs Oddssonar forsætisráðherra, sagði
séra Arnaldur. Tvennt eða þrennt er þó eftir;
annars vegar frágangur á safnaðarheimili og
hins vegar kirkjubekkir svo og það að afla
hljóðfæris. Fyrst verða keyptir stólar og not-
aðir í kirkjuna, en síðar verða þeir fluttir í safn-
aðarheimilið, sem í rauninni er hluti kirkjunn-
ar. Með rennihurðum opnast það alveg inn í
kirkjuna sem mun þá taka 260-280 manns í
sæti. Framkvæmdin hefur hvílt á sóknar-
nefndinni, en verktaki og byggingarmeistari
var Kristján Snæbjörnsson á Laugum.
Þorgeirskirkju hafa borizt margar góðar
gjafir. Þar á meðal er stór, gulmálaður kross
norðan við kirkjuna, höklar og biblía. Fyrrver-
andi þingmenn Norðurlands eystra gáfu tákn-
rænan grip: Skinnfeld, sem listakonan Asthild-
ur Magnúsdóttir hefur sett saman úr nokkrum
gráum gæruskinnum. Holdrosamegin hefur
hún unnið kristið tákn á skinnið: írskan kross.
Oddfellowstúkan Þorgeir í Reykjavík, sem
heitir eftir Ljósvetningagoðanum, gaf kirkj-
unni stóra grásteinsskífu, sem upp er komin í
kirkjunni. I steininn er markaður sá texti Is-
lendingabókar Ara fróða sem segir frá úr-
skurði Þorgeirs um að einn siður skyldi ríkja í
landinu.
Ætlun séra Arnalds er að í Þorgeirskirkju
verði reglulegt helgihald og vissulega bætir
hún úr aðstöðu til safnaðarstarfs sem ekki er
fyrir hendi í gömlu kirkjunum. Til að mynda
verður nú til aðstaða fyrir barnastarf í nýju
kirkjunni og þar verða aðventukvöld fyrir fjór-
ar kirkjusóknir. Ætlunin er, segir séra Arn-
aldur, að kirkjan eignist pípuorgel og byrjað er
að safna í orgelsjóð. En það er vel séð fyrir
Morgunblaðið/Gísli Sigurðsson
Gagnstætt venjunni snýr kór Þorgeirskirkju í vestur, en dyrnar eru á austurgafiinum sem hér
sést ásamt krossmarkinu noróan við kirkjuna og klukknaportinu að sunnanverðu. Til fyrirmynd-
ar er að umhverfisröskun er nánast engin.
Þorgeirskirkja á Ljósavatni. Hér er horft til kirkjunnar af bílastæðinu suðaustan við kirkjuna. Safna
Séð inn eftir Þorgeirskirkju. Þessi heildarsvipur er þó ekkl að fullu marktækur þar sem klrkjubekkin;
frumlegasta í hönnun kirkjunnar. Til vinstri sést inn í rýmið þar sem félagsheimilið verður og ætlur
1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 2. SEPTEMBER 2000