Lesbók Morgunblaðsins - 02.09.2000, Blaðsíða 19

Jeppadeild
Útivistar
EFTIR ERLU GUÐMUNDSDÓTTUR
í jeppaferð
Höfundur er í stjórn Útivistar og jeppadeildar Úti-
vistar.
ÚTIVIST er félag fólks sem áhuga hefur á alls
kyns útivist og náttúruskoðun. Með síaukinni
jeppaeign landsmanna fjölgar þeim sem ferð-
ast geta um hálendið og utan
hringvegarins á eigin farartæki í
stað þess að þurfa að ferðast í
skipulögðum ferðum með rútum.
Þótt meira frelsi sé fólgið í því að
ferðast á eigin bíl vantar félags-
skapinn og fróðleikinn sem fylgir
því að ferðast í skipulögðum hópi
með fararstjórn. Það var því síð-
sumars 1995 að nokkrir áhuga-
samir jeppaeigendur meðal Uti-
vistarfélaga tóku sig til og boðuðu til
jeppaferðar. Hugmyndin var að gefa fólki kost
á að ferðast á eigin farartæki og njóta jafn-
framt leiðsagnar kunnugra og félagsskapar við
aðra með sömu áhugamál. Þetta mæltist vel
fyrir og 42 jeppar mættu í fyrstu ferðina.
Jeppadeildin var svo stofnuð sem deild inn-
an Útivistar haustið 1995. Margir jeppaeig-
endur hafa síðan farið sína fyrstu óbyggðaferð
með jeppadeildinni og kynnst
landinu uppá nýtt í góðum félags-
skap annaira jeppamanna. Þeir
hafa öðlast þekkingu og fæmi í
akstri við erfiðar aðstæður á vond-
um vegum og yfir óbrúaðar ár
jafnt á vetri sem sumri. Farar-
stjórn í ferðunum er í gegnum tal-
stöðvar og hefur það gefist vel.
Það gefur ferðum aukið gildi að fá
fræðsu um kennileiti og sögu
þeirra svæða sem farið er um. Oft eru fengnir
heimamenn af hverju svæði til að slást í för og
vera fararstjórar í sínum heimahögum. Þeir
þekkja manna best til svæðisins og miðla
ómetanlegum fróðleik um land og þjóð. Á
hverju ári eru farnar 2-3, 5-8 daga sumarleyf-
ÚTIVIST
til fjatla l 25 ár
Áning
Ljósmynd/Gunnar S. Guðmundsson
isferðir um hálendi og eyðibyggðir landsins.
Þessar ferðir henta ílestar óbreyttum bílum.
Nokkrar hafa verið farnar um öræfin norðan
Vatnajökuls, Gæsavatnaleið, Kverkfjöll, Snæf-
ell, Kárahnjúka og Eyjabakka. Ein ferð í
Fjörður, Lónsöræfi, á Strandir o.fl. Páskaferð
yfir Vatnajökul, og á Langjökul o.fl. Jöklaferð-
irnar eru einungis fyrir mikið breytta bíla eins
og reyndar vetrarferðir á hálendið yfirleitt.
Fjöldi af helgarferðum er farinn bæði vetur og
sumar, flestar inn á hálendið sunnanlands og
að sjálfsögðu ferðir í Þórsmörk og er þá gist á
svæði Útivistar í Básum, í skála á vetrum en
gjarnan í tjöldum á sumrin. Hefðbundnar vetr-
arferðir í Bása eru aðventuferð í byrjun des-
ember og þrettándaferð um þrettándann (6.
jan.). Jólasögur og piparkökur í aðventuferð-
inni og álfasögur og blysfor í þrettándaferð-
inni. Þetta eru skemmtilegar ferðir fyrir alla
fjölskylduna. Dagsferðir um fáfama slóða og
til áhugaverðra staða eru líka famar sumar og
vetur. Oft gefst tækifæri í þeim á að láta reyna
á snjóaksturshæfni bílanna á vetmm. Dags-.
ferðimar í snjó em kjörnar æfingaferðir fyrir
lengri ferðir og til að komast að hvað hægt er
að komast á bílnum.
Ferðirnar era skipulagðar þannig að dag-
leiðir séu ekki óhóflega langar og tími gefist til
að stoppa og skoða svæðin sem farið er um.
Farið er í stuttar göngur eftir því sem tilefni
gefst. Gist er ýmist í skálum eða tjöldum. Starf
deildarinnar hefur verið líflegt frá stofnun.
Fundir em haldnir reglulega yfir vetrarmán-
uðina um það sem er á döfinni hverju sinni og
einnig stutt námskeið í akstri og búnaði bíla.
Kynningar em líka haldnar á hverskyns ferða-
vömm og fatnaði
SEILSTTILALMÆ.TTISINS
TðNLIST
S í g i I d i r d i s k a r
GUSTAV MAHLER O.FL.
Gustav Mahler: Sinfónía nr. 2 í c-moll (Aufer-
stehungs-Sinfonie). György Kurtág: Stele op.
33. Arnold Schönberg: Kol Nidre op. 39. Ein-
söngur: Juliane Banse (sópran), Cornelia
Kallisch (alt). Framsögn: Jamcs Johnson.
Kórar: Europa Chor Akademie (kórstjóri
Joshard Daus), Rundfunk-Chor Berlin (kór-
stjóri Robin Gritton). Hljómsveit: SWR
Radio-Sinfonieorchester Baden Badcn und
Freiburg. Stjórnandi: Michael Gielen. tít-
gáfa: Hánssler Classic CD 93.001. Heildar-
tími: 107’28. Verð: kr. 2.500 (2 diskar). Dreif-
ing: 12 tónar.
FYRSTU mínúturnar (nr.l, 0 - 2’12) í Upp-
risusinfóníu Gustavs Mahlers em með því
glæsilegasta sem finnst í sinfóníubókmenntun-
um. Þetta er eitt af þessum tilkomumiklu
crescendóum Mahlers sem fá tónskáld hafa
leikið eftir. Nýútkomin hljóðritun frá Hánssler
kemur mikilfenglegum tónum Mahlers svo vel
til skila að sjaldan hef ég heyrt annað eins,
tæknimenn hafa hér náð einhverju sem hlýtur
að nálgast hið fullkomna. í upphafi heyrast
urrandi djúpir strengirnir, síðan tréblásarar
og efri strengir, brassið bætist við á fullum
blæstri og í tröllslegum hápunkti hefur slag-
verkið bæst við og þá leikur allt á reiðiskjálfi.
Hljómsveitin sem Mahler notaði í þessu
verki er risavaxin, 17 tréblásarar, 10 horn, 10
trompettar, 4 básúnur og túba, tvær hörpur, 7
slagverksleikarar sem leika á fjölda ásláttar-
hljóðfæra, orgel, mjög stór strengjasveit (að
fyrirmælum Mahlers á hún að vera eins stór og
hægt er!), tveir einsöngvarar og blandaður kór
af stærstu gerð. Fyrrnefnt upphaf fyrsta kafla
gefur tóninn fyrir það sem eftir kemur. Því það
er hreint ekkert smámúl að koma slíkum fjölda
tónlistarmanna til skila í hljóðritun. En það
tekst svo sannarlega.
Hljómsveitarstjórinn Michael Gielen stjórn-
ar verkinu eins og ekkert tónverk standi hon-
um nær. Máltækið segir að í upphafi skuli end-
inn skoða og það gerir þessi ágæti
hljómsveitarstjóri. I túlkun hans er framvind-
an svo klár og aldrei velkist maður í vafa um
hvert sé haldið. Verkið er langt, u.þ.b. hálf
önnur klukkustund, og þar af leiðandi er vandi
að halda því saman. Sérstaklega er lokakaflinn
(rúmar 35 mínútur) í hættu hvað þetta varðar.
En greipar Michael Gielens em stórar og
sterkar, ekkert fer úr skorðum. Annar kafli
sinfóníunnar er hægur þýskur sveitadans,
svokallaður Lándler, og stendur í algerri and-
stöðu við útfararstemningu upphafskaflans.
Hann er spilaður varfærnislega og áhersla
lögð á bjart yfirbragð. Strengjaleikarar hljóm-
sveitarinnar fara hér á kostum, pizzicattóið
undir lokin er t.d. frábærlega spilað. Þriðji
kaflinn er skersó sem byggt er á bráðskemmti-
legu lagi Mahlers úr Das Knaben Wunder-
horn, Fiskprédikun heilags Antons frá Padua.
Gielen velur hér frísklegt tempó og leggur
áherslu á kímið yfirbragð laglínunnar. Há-
mark kaflans er svo í senn dramatískt og ógn-
vekjandi. Einsöngvararnir, altsöngkonan
Cornelia Kallisch og sópransöngkonan Juliane
Banse koma svo við sögu í lokaköflunum
tveimur og skila sínu með ágætum. Urlicht,
hinn undurfallega fjórða kafla, syngur Kallisch
af barnslegri einlægni.Gielen byggir lokakafl-
ann upp á afar sannfærandi hátt. Framlag
kórs og einsöngvara er að sönnu tilkomumikið
og á lokamínútunum hefur eitthvað stórt verið
byggt, líkt og tignarleg dómkirkja hafi risið af
grunni. Ógleymanleg er frammistaða allra
hlutaðeigandi og Gielen sneiðir blessunarlega
hjá þeirri „hysteríu" sem svo auðvelt er að
magna upp í tónlist Mahlers og stundum ein-
kennir ílutning á verkum tónskáldsins.
Tvö verk, Stele (1994) eftir György Kurtág
(f. 1926) og Kol Nidre (1938) eftir Arnold
Schönberg, fylgja með í kaupbæti. Verk Kurt-
ágs áhrifaríkur sorgaróður um látinn vin og
lærimeistara og hljómsveitareffektar hans
(t.d. bergmál) verka einkennilega sterkt á
mann. Kurtág er greinilega tónskáld sem vert
er að kynnast betur.
Diskunum fylgir bæklingur sem er sérkapít-
uli. Höfundur enska textans (sem einnig er
þýddur á frönsku og spænsku) heitir David
Hurwitz. Honum tekst að miðla mikilli þekk-
ingu á verkunum á sérstaklega látlausan hátt
og auðskiljanlegan en þó án þess að tala niður
til manns. Ábendingar sínar styður hann með
beinum tilvitnunum í tímasetningar á diskun-
um (mínútur og sekúndur) og ekki taktanúmer
eins og stundum sést og er auðvitað gagnslaust
fyrir meginþorra hlustenda. Svona vinnubrögð
em til fyrirmyndar og eftirbreytni.
Þessum hljóðritunum má mæla með af heil-
um hug.
ORLANDO DI LASSO
OG SAMTÍMAMENN HANS
Orlando di Lasso: Passan vostri triomphi,
Lauda anima mea, S’io fusse ciaul’et tu lo
campanile, Tutto lo di mi dici, „canta, canta“,
Petrarca 10,1 vo piangendo, Dapoi che sotto
’I ciel cosa non vidi, Per ch’hai lasciato de
non t’afficiare, Omnia tempus habent og
Blokkflautustykki nr. 10,18 og 20. Guillaume
Dufay: Tibi Christe splcndor patris. Estienne
Dutertre: Pavane et Galliarde. Clemens non
Papa: Ave Maria. Philippe Rogier: Respice in
me, Peccavi. Adriaan Wilhaert: Pater noster
- Ave Maria. Nicolas Gombert: Ave Maria.
Philippus de Monte: Bona est oratio cum
ieiunio. Johannes Ciconia: Credo. Antoine de
Févin: Benedictus Dominus Deus. Hljdðfæra-
lcikur: I Fiammighi. Sljórnandi: Rudolf Wert-
hen. Kórsöngur: Currende. Kórstjóri: Erik
van Nevel. títgáfa: Telarc CD 80521. Heildar-
lengd: 66’43. Verð: kr. 2.100. Dreifing: 12
tónar.
Við höldum okkur í dómkirkjunni í þessu fal-
lega safni endurreisnartónlistar frá Niður-
löndum. Telarc-útgáfan hefur jafnan verið
hlaðin lofi fyrir framúrskarandi tóngæði og
hér hefur svo sannarlega vel tekist til við að
skapa kirkjulegan hljómgmnn með miklum
endurómi en alveg án þess að hljóðmyndin
verði óskýr.
Belgíski hljóðfærahópurinn I Fiammighi
(Flæmingjarnir) er sérlega fjölhæfur. Efnis-
skrá þeirra spannar alla tónlistarsöguna en
nútímatónlistin vegur þungt í hljóðritunum
hans. Hljómsveitin hefur gefið út hljóðritanir
með tónlist m.a. Párts, Góreckis, Taveners og«
Coriglianos og hafa þær hvarvetna hlotið mik-
ið lof. Sönghópurinn Currende er einnig frá
Belgíu og hefur aðallega einbeitt sér að tónlist
17. aldar en fæst einnig við endurreisnartónlist
og tónlist frá klassíska tímanum. Safn þetta er
samsett af hljóðfæratónlist og ómþýðum,
trúarlegum söngverkum þar sem verk eftir
Orlando di Lasso em rauði þráðurinn. Árang-
urinn er ákaflega fjölbreytt safn tónlistar sem
að mestum hluta er lítt þekkt og ætti að höfða
til þeirra sem unna tónlist endurreisnartímans
og svo auðvitað til þeirra sem vilja kynnast
þessu tímabili tónlistarsögunnar, sem sífellt
verður fyrirferðarmeira í tónlistarútgáfunni.
Hljóðfæraleikur jafnt sem söngur er í alla
staði framúrskarandi og ekki spillir fyrir
hljóðritun sem er eins og best gerist.
Valdemar Pálsson
Ranqt
höfundarnafn
í síðustu Lesbók, 26. ágúst, birtist smá-
sagan Nótt og var sögð eftir Einar Örn
Stefánsson. Höfundur sögunnar er Ein-
ar Örn Gunnarsson rithöfundur. Beðizt
er afsökunar á þessum mistökum.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 2. SEPTEMBER 2000 1 9
r