Tíminn - 07.05.1967, Síða 6

SUNNUDAGUR 7. maí 1967.
TllVLINN
INokkra undanfama sunnudaga höfum við birt greinaflokk úr Sunday Times Magazine, sem við höfum nefnt Fallnar hetjur. Þær hafa
fjallað um nokkra menn og konur, sem látizt höfðu á hápunkti frægðar sinnar — skrifaðar í flestum tilfellum af nánasta vini hins látna. —
Niðurlag greinaflokksins fer hér á eftir.

FALLNAR HETJUR
Aneurin
BEVAN
Hlu'kkan 4 etftir hádegi þann
6. júií 1960, lézt Aneurin Be-
van a5 heimilli sínu, Aslhridge.
Hann var þá 63 ára að aldri
og hafði átt í veikindum í
sex mánuði eftir að ertfið
k r abb amenjsskurðaðgerð haíði
veiið gerð á honum. Pá
dauðisföll hafia orsakað svo al-
menna hryggð og slíkan stjórn
málalegan miissi, sem andlát
Bevans. Bevanismi, vinstri
hreyfing, sem almennt var við
urkennd, dó á svipstundu, eins
oig pcrsónuleiki Bevans sjálfs
hefði haidið henni saman. Ver-
ið getur að barátta hans hafi
skiipt Verkamannaflokknum í
tvo hópa en lítill vafi er á því
að hefði hann lifað Hugh Geit-
skel, bedði hann verið kosinn
foringi flokksins. Vel getur og
verið að ræður hans bafi kom-
ið við kaunin á íhaldsmönn-
um, sérstakiegia árásir hans
á Ohurdhiil meðan á stríðinu
stóð, en samt var hann einn
aí þeim fáu þingmönnum neðri
dei'ldiarinnar, sem gat talað að
háifu beggja flo'kka. En ef
litið er á æskuár hanis má
segja það stórfurðuiegt, að
rödd hans skiuli nokkurn tím-
ann hafa heyrzt.
Hann fæddist árið 1897 í
Treegar, kolaborg í Mon-
moutlhshire. Faðir hans var
námumaður, baptisti með mik-
inn álhuga á umnæðum um
guðfræðileg málefni, og þar
að auki orti hann talsvert á
welsku. Bevan dáði föður sinn
mikið. Þótt hann væri á eng-
an hátt viðriðinn stjórnmál,
var hann efasemdanmaður og
óháður og svo virðist sem
hann hafi gefið Bevan sið-
samlegt og gott uppeldi. Móð-
ir Bevans var framkvæmda-
stjóri heimilisins, ákafiega
starfssöm kona, sem vildi
fcoma börnum sínum áfram.
Hún var ensk að uppruna og
talaði ekki orð í welsku. Fjöl-
skyldan var stór, metnáðar-
gjörn og virðuleg, en á engan
hátt einstök. Uppeldisár
Bevans lofuðu alils ekki góðu.
Hann hataði skólann, og þótt
hann væri sjálflærður í lestri,
þá nennti hann aldrei að læra
undirstöðuatriði í reikningi.
Tortryggði ihann stærðfrœði ailt
sitt líf. 11 ára gamail, hætti
hann í skóla, og fór að vinna
hjá slátrara. Það var eftir 14
ára aildurinn, þegar hann hafði
unnið um tíima í námunum, að
persónuleiki hians fór að
harðna. Smám saman varð
hann þekktur sem bölvaður
þrasari. Þrátt fyrir stam sitt
var hann sífellt að rífast við
námueigendurna, út af öryggis
reglum, kaupi og slysatrygging
um, og með þeim árangri, að
móðir hans vonaðist til að
hann fœri að stunda lög. í
stað þess var bann 19 ára að
aldri, orðinn formaður sinnar
deildar innan verkalýðsam-
bandsins, sá yngsti í sögu fþess.
Arcihie Uuslh, iítili hrað-
mællskur húmoristi, sem áitti
eftir að verðia fynsti þingfull-
trúi hans, hitti Bevan fyrst
eftir heimsstyrjöidina fyrxi.
Dutsh hafði, gagnstætt Bevan,
farið í menntaslkiðla, sem í
þá daga var hinn öruggi veg-
ur til atvinnu, launaðs orlofs,
og fleiri fríðinda. En samt
bjargaði þetta honum ekki frá
atvinnuieysi. lrÉg hafði heyrt
um þennan náunga, sem ræki
mokkuns konar platónskan um
ferð'arskóla á götum borgarinn
ar. Fólk þyrptist umhverfis
hann, þar sem hann ræddi um
Versaiasamningana og ástand
ið í heiminum eftir styrjöld-
ina. Ég hlustaði á hann. Ef
það var mannmargt, varð ég
með mina 155 cm. að láta
mér nægja að heyra bara til
hans. Við kynntumst og það
varð upphafið að ævilöngu
samstarfi. Hann sagði, að við
værum ekki atvinnuiaus, vegna
perisónulegra galila, heidur
vegna gaHla hins kapítalíska
hagfcerfis. Þetta hafði undra-
verð áhrif á sálu mína“.
Bevan var ótrauður í bar-
áttunni fyrir bættum kjörum
verfcamanna, og brátt sat hann
í borgarráði og auk þess haifði
hann fuila vinnu, sem starffs-
maður verkalýðssambandsins.
L/uslh heidur því fram að
stam Bevans hafi komið frá
frænda hans, sem bjó með
fjöLskyldunni. f skóla var Be-
van alitaf sleppt þegar börn-
in áttu að lesa uppihátt. Bevan
hafði yndi -af kvæðum og kunni
mikið af þeim utanbókar.
Hann vildi gjiarnan lesa ljóð
uppíhátt, en hvert skipti sem
hann gerði það fór alit í
handaskioiun. Lush lýsir Bevan
burtséð frá öllum stjómmálum
sem mjög græskuiausri mann-
gerð. Bvert einasta kvöld, svo
framarlega sem þeir áttu sex
pence, spiiuðu þedr biliiiard.
Þrátt fyrir það, að Bevan væri
betri, vann Iaikh alitaf. Þetta
stafaði af því, að einn af
kunningjium Lush breytti alit-
af töflunni Lush í hag án
þess að Bevan tæki eftir. Be-
van uppgötvaði aldrei samsær-
ið. Bevan Ihirti aldrei neitt um
peninga. Hann var óspar á mat
og drykk. Jaffnvei þegar hann
borðaði fisk, var það ailtaf
bezti fiskurinn í Tredegar. Ár-
ið 1926, meðan á allsherjar-
verkfaillinu stóð, útnefndi Be-
van tvo menn til þess að koma
í veg fyrir að bilar kæmust
með biaðið Westem Mail, sem
þá var málgagn námueigenda,
inn í borgina. Þeir settu upp
táimanir, sen samt kemst blað-
ið í gegn. Þeir komu fyrir Be-
van og útskýrðu mistök sín.
„Það er þetta, sem fylldr mig
trausti og öryggi fyrir hina
mikiu byitingu“, sagði Bevan.
,d?ið staðsetjið Ihelvítis tunnurn
ar svo fjarri hivor annarrd, að
bíMinn fer á miili. Þetta er
byltmgin mikia, og þeir geta
ekki einu sinni mælt rétta f jar-
lægð mMi tveggja tunna“. Það
hvað AMsherjarverkfaliið var
misheppnað, batt enda á syndí
kalískar hugmyndir Bevans og
hann varð æ hlynntari þeirri
skoðun að allt vaid yrði að
ganga gegnum þingið. Árið
1929 var hann kosinn þingmað-
ur fyrir Ebbw Vale. Frá þeim
timia fókk hann alla stjórnmiála
lega þekkingu sína utan Wales.
,,Það em vafaiaust margir,
sem halda að Tredegar sé
hræðiiegur staður. En ham-
ingja hans var fóigin í því að
vera fæddur í Tredegar og
eyða æskuárum sínum þar“.
Rupert
BROOKE
Hinn 23. apríl 1915, var her-
deild Riuperts Brooke, undir-
sjóliðaforingjia í hinni konung
legu flotadeild, tiilbúin til þess
að leysa landfestar. í dögun
átti hún að halda frá eyjunni
Skyros tii Gaillipolé þar sem
hún átti að gera áiás og síð-
an ganga á iand.
Þeir, sem lögðu á ráðin um
þessar aðgerðir gerðu ráð fyrir
að mannfall yrði um 75%. En
Brooke, sem var alvarlega veik
ur af blóðeitrun, sem stafaði
af m'oskítóbiti í vör að því er
virtist, hafði verið fluttur um
borð í franskt spítalaskip, sem
lá í höfninni og lézt bann þar
um eftirmiðdaginn.
Það var enginn tími til að
bíða. Hinir liðsforingjarnir,
en einn þeirra var „Oc“ Asq-
uith, sonur forsætisráðherra
Breta, ákváðu, að hann skyidi
grafinn á eynni í dai nokkr-
um um mílu upp í landi, und-
ir hokkrum olivu trjám. Á
þiljum spítalaskipsins reit
Asquitlh nafn Brooke og dán-
andægur á kistuna með brenni-
járni eins og læknar notuðu
við aðgerðir, síðan var hún
látin síga Ifrá borðinu í iítinn
bát, sem var dreginn að Jandi
af skipsbáti hershöfðingjans.
FLokkur grafara hafði farið á
undan. Hópur líkburðarmanna,
að mestu Ástraiíumenn, báru
kistuna upp eftir hinum þurra
árfarvegi en þar sem tungdið
var hulið skýjum var luktum
komið fyrir með 20 stifcna
miilibili. Herpresturinn las
yfir mioldum hians. Skotið var
þrisvar af rifflum. Lúðurþeyt-
ari blés síðustu kveðjuna. Vin-
ir Brooke reistu vörðu úr hvít-
um og biei'kum Skyros marm-
ara, og grískur túilcur reit á
á grísku aftan á krossinn á
gröffinni: „Hér hvdlir þjónn
drottins, undiriiðþjálfi í
brezka sjólhernum, sem lét líf
sitt til þess að frelsa Honstan-
tinópel úr höndum Tyrkja“.
Tæpiega þremur vikum fyrr,
á páskadag, hafði Inge, prófiast
ur, lesið sonnettu Brookes,
„The Soldier", í ræðustól í
samkti Báis kirkju og hafði
sagt: „ . . . eldmóður sannrar
og háleitrar föðuriandsástar
hefur aidrei verið tjáður á
jafn göfugan hátt“. Rupert
Brook var 27 ára gamail þeg-
ar hann dó. Hann hafði gefið
út bók með 50 kvœðum árið
1911, og síðan fleiri kivæði í
ýmsum tfmaritum. Hann var
faáskólLamenntaður og vinstri-
sinni. Hann hafði verið eins og
H. M. T.omlinson sbrifaði,
„nœstum því hlægilega lagleg-
ur, hávaxinn, ljóshærður, blá-
eygður, mjúkraddaður, og föi-
bieikur yfirlitum". Faðir hans
hafði verið ráðsmaður við
Rugby skólann. „Drottningin",
eins oig Brooke var vanur að
balia móður sína, var orðin
ebkja. Hún leit á son sinn,
sem hinn dæmigerða skóla-
dreng, og jafnframt nöfuð
heiimiiisins, fremur en mennt-
að skáld með sósíalistiílslbar
skoðanir, sbáid með sítt hár,
gróft fnáiaíandi silbibindi,
sbáld sem áttd þrasgjama vim,
menn og lífsreyndar stúlkur
af aða'lsættum í Cambridge,
eins og Darwin, Stephen, Eey-
nes, Strachey og Comferd.
Þau voru ung, þau voru lífs-
giöð og þeim fannst þau vera
vitur. Þau borðuðu hveitikök-
ur við leiftrandi bál. Þau fióru
í útilegur og báts'ferðir, léku,
og bám út bæklinga, og böð-
nðu sig saman. J9rottningin“
sagði, efitíx að nokbur þeirra
'höfðu bomið heim tál henruar.
>rÉg hef aldrei fyrirhitt slíban
hép, snjaiira og sjáiifisumglaða
ungmenna". Gwen Raverat
(fædd Darwin) skrifaði“. Við
ræddum um Mstir, sjálfsmorð
og bynferðisvandamáh . . .
guð og trúarbrögð. . . hina
fjarstæðukennu fiordóma föð-
landsástarinnar og velsæmi:
og hina afkáraiegu hindran,
sem nefndist föneldnar". Ed-
ward Marsh, einkaritari Clhurc-
hiiils og aðdáandi alls þess,
sem er bjart og fagurt, tók
Brooke upp á arma sína o?
hjálpaði honum við að gefi
út meira af Ijóðum sínum, auk
þess sem hann bom honum í
kynni við aila frægustu lista-
menn þess túna svo sem Found
Yeats, Shaw og fil. Þegar stríð-
ið sball á faj'álpaði Manah
Brooke til þess að komast í
uppáhalds flotadeild Churc-
hils. Broobe fór þess á leit
við Marsh, að hann annaðist
útgáfu á verkum sínum ef
hann sjálfur fiéUlli frá, en þeg-
ar til þess bom að Marsh
skrifaði endunminningar
Broioks, sem formála fyrir
Kvæðasafninu, orsakaði það
þriggjia ára bitrar deiiur við
móður hans, en hann þurfti að
fiá leyfi hennar tii þess. Hún
haffði misst aila þrjá syni sína,
þar af tvo í stríðinu. Henni
fiannst sem MarSh tæki Rupert
frá sér með birtingu endur-
minniniga hans, eins og hann
baffði gert í London. Hún lézt
árið 1930 og í erfðaskránni gaf
hún Mansh fiuiit leyfi til út-
gáfu verka hans. Kvæðið hans
hafa selzt í milijón eintökum.
Höfundairétturinn gildir ekki
Lengur og ennþá seijast þau
vel.
Við dauða Breo'kes brauzt
goðsögnin um hann í hinum
ensbumæl'andi heimi. Hann
orti á nýtízbulegan hátt. f stríðs
sonnettum sínum hafði hann
lofsungið eftirminnilega fjar-
rænar hugsjónir kynslóðar, sem