Alþýðublaðið - 14.10.1986, Blaðsíða 4

alþýðu-
■ nrr.ir.M
Þriöjudagur 14. október 1986
4lþýðublaðið, Ármúla 38, 108 Reykjavík
Sími: (91) 681866, 681976
Útgefandi: Blað hf.
Ritstjóri: Árni Gunnarsson (ábm.)
Blaðamenn: Jón Daníelsson, Ása Björnsdóttir, Kristján
Þorvaldsson,
Framkvæmuastjóri: Valdimar Jóhannesson
Skrifstofa: Halldóra Jónsdóttir og Eva Guðmundsdóttir
Setning og umbrot: Alprent hf., Armúla 38
Prentun: Blaðaprent hf., Siðumúla 12
Áskriftarsíminn
er681866
Málefni barna rædd á Alþingi
Guðrún Helgadóttir, Jóhanna Sigurðardóttir,
Kristín S. Kvaran og Hjörleifur Guttormsson:
Guðrún Helgadóttir, Jóhanna
Siguröardóttir, Kristín S. Kvaran og
Hjörleifur Guttormsson, flytja á Ai-
þingi frumvarp til laga um umboðs-
mann barna á Alþingi. Er hér á ferð-
inni hið þarfasta mál. Skyld tillaga
var flutt á Alþingi fyrir nokkrum ár-
um, af Árna Gunnarssyni og fleiri
Alþýðuflokksmönnum. Fylgja báð-
ar tillögurnar hér á eftir.
1986
Frumvarp til laga um embætti umboðsmanns
barna.
1. gr.
Tilgangur laga þessara er að
tryggja réttindi barna í samfélaginu
og að tillit sé tekið til hagsmuna
þeirra við löggjöf og aðrar stjórn-
valdsákvarðanir.
2. gr.
Setja skal á stofn embætti um-
boðsmanns barna, er starfi í dóm-
smálaráðuneytinu. Ráðherra skipar
umboðsmann til fjögurra ára í
senn. Umboðsmaðurinn skal hafa
sérþekkingu á sviði uppeldismála
og málefna er varða velferð barna.
3' gr'
Dómsmálaráðherra skipar 7
manna ráð til fjögurra ára í senn,
sem vera skal umboðsmanni til ráð-
gjafar, eftir tilnefningu eftirtalinna
aðila: Barnaverndarráðs íslands,
Fóstrufélags íslands, Stéttarfélags
íslenskra félagsráðgjafa, Kennara-
sambands íslands, Sálfræðingafé-
lags íslands, Félags þroskaþjálfa og
Félags uppeldisfræðinga. Kostnað-
ur greiðist úr ríkissjóði.
4. gr.
Umboðsmaður barna skal vinna
að þeim málum, er sérstaklega
snerta hagsmuni barna og hafa
frumkvæði að úrbótum þar sem
hann telur að á rétt þeirra sé gengið.
Jafnframt skal hann fylgjast með
því að samþykktir og ákvarðanir
stjórnvalda er snerta hagsmuni
barna séu framkvæmdar á tilsett-
um tíma.
Meginverkefni umboðsmanna
skulu vera:
a) að fylgjast með löggjöf og
ákvörðunum sem stjórnvöld
taka og snerta hagsmuni barna,
og vekja á því athygli, sé þeirra
ekki gætt, að fylgjast með fram-
kvæmd laga og reglna er varða
hagsmuni barna, og vekja á því
athygli, sé þeirra ekki gætt,
b) að fylgjast með framkvæmd
laga og reglna er varða hagsmuni
og réttindi barna,
c) að hafa frumkvæði að úrbótum
varðandi réttindi og aðstæður
barna, svo að þeim séu tryggð
sem best og hollust uppvaxtar-
skilyrði,
d) að vekja athygli á þeim árekstr-
um sem kunna að eiga sér stað
milli hagsmuna barna og hinna
fullorðnu í samfélaginu og vinna
að lausn þeirra í samráði við þá
aðila, sem með þau mál fara,
e) að vera opinberum aðilum og
einstaklingum til ráðgjafar um
allt það sem verða má til hags-
bóta fyrir börn og hafa náið
samstarf við alla þá aðila, sem
með málefni barna fara,
f) að gangast fyrir rannsóknum á
aðstæðum barna í samfélaginu
e.veita uDDlvsingar um stöðu
eirra, jafnt til einstaklinga sem
opinberra aðila.
Umboðsmaður skal starfa jafnt
að eigin frumkvæði sem og eftir
ábendingum frá öðrum. Hann skal
sjálfur meta ástæðu til ábendingar
í samráði við umboðsráðið.
5. gr.
Umboðsmaður barna skal eiga
aðgang að öllum stofnunum sem
annast málefni barna, jafnt opin-
berum stofnunum sem stofnunum í
einkaeign.
Stjórnvöldum og stjórnendum
stofnana sem fara með málefni
barna ber skilyrðislaust að veita
umboðsmanni barna upplýsingar
um starfsemi sem lýtur að börnum
án þess að þagnarskyldu sé krafist,
svo að hún hindri ekki að umboðs-
maður fái sinnt skyldu sinni. Jafn-
framt ber umboðsmanni að veita
upplýsingar um umboðsstarfið án
þess að krefjast þagnarskyldu. Um-
boðsmaður skal þó gæta fyllsta
trúnaðar um einkamál sem hann
hlýtur aðgang að .
6. gr.
Umboðsmaður hefur rétt til að
gera athugasemdir við hvaðeina,
sem brýtur í bága við hagsmuni
barna í samfélaginu, og tekur sá
réttur til skipulagsmála dagvistar
og kennslumála, umhverfismála,
umferðarmála, heilbrigðismála,
menningarmála og hverra þeirra
málefna er varða uppvaxtarskilyrði
barna.
Umboðsmaður ákveður sjálfur
hvert hann beinir ábendingum sín-
um.
7. gr.
Dómsmálaráðherra setur nánari
reglur um framkvæmd þessara laga
með reglugerð að fengnum tillögum
umboðsráðsins. Að öðru leyti
starfa umboðsmaður og ráðið sem
sjálfstæður aðili. Gefin skal út
skýrsla um starfsemina ár hvert,
sem lögð skal fyrir Alþingi.
8. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. júlí 1987.
Greinargerð.
Hugmyndin að stofnun embættis
barnaumboðsmanns er ekki ný. Ár-
ið 1978 fluttu þingmenn Alþýðu-
flokksins tillögu til þingsályktunar
um umbætur í málefnum barna, og
í greinargerð með henni var m.a.
lagt til að slikt embætti yrði stofn-
að. Árni Gunnarsson var fyrsti
flutningsmaður tillögunnar, en hún
varð ekki útrædd.
Árni Gunnarsson ásamt fleiri þingmönnum
A Ibvðuflokksins:
1978
Tillaga til þingsályktunar um úrbætur ímálefn-
um barna.
Flm.: Árni Gunnarsson, Jó-
hanna Sigurðardóttir, Bragi Níels-
son, Bragi Sigurjónsson, Finnur
Torfi Stefánsson, Eiður Guðnason,
Gunnlaugur Stefánsson, Karí
Steinar Guðnason, Jón Baldvin
Hannibalsson, Ágúst Einarsson,
Vilmundur Gylfason.
Alþingi ályktar að fara þess á leit
við ríkisstjórnina, að hún skipi
samstarfsnefnd stjórnmálaflokka
og félagasamtaka, er fjalli sérstak-
lega um málefni barna í tilefni af ári
barnsins 1979. Samstarfsnefnd
þessi geri tillögur um nýja lagasetn-
ingu og umbætur í málefnum barna
og liggi þær fyrir 101. löggjafar-
þingi haustið 1979. í greinargerð
með tillögu til þingsályktunar þess-
arar er bent á allmarga málaflokka,
sem nefndin gæti hugað að.
Greinargerð
Ár barnsins er á næsta ári, 1979.
Til þess er ætlast, að á því ári verði
börnum og málefnum þeirra sér-
stakur gaumur gefinn, enda ekki
vanþörf á. Á þessu ári hafa átt sér
stað talsverðar umræður um barnið
og samfélag þess. Þetta er ekki síð-
ur mikilvægt á íslandi en í öðrum
löndum. Það er ekki fátækt né
hungur er steðjar að íslenskum
börnum. Það er miklu frekar um-
hyggjuleysi, sem stafar af hinni gíf-
urlegu vinnu, er foreldrar og um-
ráðamenn barna leggja af mörkum.
Fyrir þetta líða börn stórlega, og
má segja, að nokkurt málmhljóð
hafi mátt heyra í umræðu um lausn
á uppeldismálum barna undanfarin
ár.
Nútímaþjóðfélagið virðist í
„framfara“-vilja sínum hafa gleymt
hinum mannlega þætti í uppbygg-
ingu þjóðfélagsins. Það hefur verið
andsnúið börnum að vissu leyti. Má
til dæmis benda á þá öfugþróun, að
í flestum tilvikum eiga fjölskyldur
og foreldrar barna í mestum fjár-
hagsörðugleikum þegar börnin eru
yngst og þurfa á mestri umhyggju
að halda. Þetta á við um þá, er
stofna heimili, standa í íbúðarbygg-
ingum eða ibúðarkaupum. Á því
tímabili er mest vinna lögð af
mörkum og minnstur tími gefst til
að sinna barnauppeldi. Þjóðfélagið
hefur ekki reynt að létta byrði þessa
samfélagshóps, og er vert að gefa
þessum þætti gaum á ári barnsins.
Þeir málaflokkar, sem flutnings-
menn þessarar tillögu leggja mesta
áherslu á, eru í samræmi við niður-
stöður Sambands Alþýðuflokks-
kvenna, sem hefur fjallað mikið og
ítarlega um málefni barna. Sam-
band Alþýðuflokkskvenna hefur
gefið út sérstaka stefnuskrá um
barnið í þjóðfélagi jafnaðarstefn-
unnar og er einu stjórnmálasam-
tökin, sem það hafa gert. Verður nú
getið þeirra mála, sem flutnings-
menn óska að samstarfsnefndin
hugi að. Auðvitað kemur margt
annað til greina, en nauðsynlegt er
að afmarka starfssvið nefndarinnar
eftir mætti.
1. Sett verði löggjöf um allt að 10
daga leyfi á ári á fullum launum
fyrir hvort foreldri, sem er frá störf-
um vegna veikinda barns.
2. Sett verði lög, þar sem fram-
leiðsla, innflutningur og sala á
„stríðsleikföngum" verði bönnuð,
einnig að hert verði allt eftirlit með
kvikmyndum, útvarps- og sjón-
varpsdagskrám, sem ætlaðar eru
börnum.
3. Komið verði á fót embætti
barnaumboðsmanns með eftirfar-
andi starfssvið m.a.:
— fræðsla fyrir almenning um
réttarstöðu barna,
— eflingu áhugamála og rétt-
indamála barna,
— úrskurðarvald í ágreinings-
málum um börn,
— eflingu réttaröryggis barna á
heimilum og uppeldisstofn-
unum,
— til að koma á framfæri og
fylgja eftir hagsmuna- og
áhugamálum barna við
skipulagningu á sviði um-
hverfismála og íbúðahverfa,
— eflingu samvinnu, jafnréttis
og gagnkvæmrar virðingar
milli barna og annarra ald-
ursflokka, án tillits til kyn-
ferðis og annarra sérástæðna,
— sem verði opnber áfrýjunar-
aðili, þegar grunur leikur á,
að barn hafi verið órétti beitt.
4. Tryggt verði, að allar konur
njóti fæðingarprlofs, og sett verði
löggjöf þar um.
5. Stefnt verði að launalausu
leyfi vegna fæðingar barna í allt að
eitt ár fyrir hvort foreldri sem er, án
réttindaskerðingar, einnig að gefa
foreldrum ungra barna kost á
styttri eða breytilegum vinnutíma.
6. Að endurskoðuð verði tolla-
álagning á ungbarnafæðu, barna-
vögnum og á öðrum nauðsynjavör-
um fyrir börn.
7. Sett verði löggjöf um foreldra-
fræðslu og fjölskylduráðgjöf, er
felur í sér fræðslu fyrir foreldra í
formi kynlífsfræðslu, hjónabands-
ráðlegginga, heimilisfræðslu,
barnasálfræði og fræðslu um
barnaumönnun og barnauppeldi.
8. Að komið verði á fót fjöl-
skylduráðgjöf um allt land í umsjá
hins opinbera.
9. Að börnum, sem eru foreldra-
laus eða vanrækt, verði samfélagið
að sjá fyrir nægum fjölda aðlað-
andi lítilla heimila með traustu
starfsfólki af báðum kynjum.
10. Að stofnsett verði fóstur-
heimili undir eftirliti sérhæfðs
starfsliðs fullorðinna, sem sé nægi-
lega vel Iaunað fyrir vandasamt
starf.
11. Ríkið taki að nýju þátt í
rekstri dagvistarstofnana.
12. Þroskaheft börn fái aukna
heilsugæslu á vegum heilsugæslu-
stöðva. Staða þeirra í skóla- og dag-
vistarmálum verði endurskoðuð í
samræmi við félagasamtökin
Þroskahjálp.
13. Að um allt land verði starf-
andi kunnáttufólk og sérfræðingar,
Framh. á bls. 3
Molar
Greenpeacedollan
Forsvarsmenn Granda tóku þá
ákvörðun, að láta mála togara
fyrirtækisins nýjum litum. Mælt-
ist sú ákvörðun vel fyrir fyrst í
stað, en nú eru farnar að heyrast
nokkrar efasemdaraddir.
í fréttabréfi Granda segir að
eftir að búið var að mála b/v Ottó
N. Þorláksson í nýju Iitunum og
hann var á leið á miðin og kominn
á Skerjadýpi, að hvalbátur sem
þar var, hafi allt í einu sett á fullt
og siglt í burtu. í talstöðinni
heyrðist skipstjóri hvalbátsins
kalla skelfingu lostinn í talstöð-
ina: „Greenpeace dollan er að
koma“. Bersýnilega hafa nýju
hvítu strípurnar á síðum Ottós vilt
um fyrir hvalamönnum og þeir
haldið að skip Greenpeace væri
mætt á miðinn.
Valgerður
Valgerður Bjarnadóttir forstöðu-
maður markaðsrannsókna hjá
Flugleiðum hefur verið ráðin til
starfa hjá AEA, Association of
European Airlines í Brussel frá
miðjum nóvember.
Staða Valgerðar er ný hjá
Evrópusamtökunum og er deildar-
stjórastaða á sviði hagrannsókna
og áætlana sem nýtast öllum þeim
20 flugfélögum sem eiga aðild að
AEA en Flugleiðir eru meðal aðild-
arfélaga. Flugleiðir hafa veitt Val-
gerði þriggja ára leyfi frá störfum
hjá félaginu.
. . . tunga um tönn . . .
Vönum útvarpsmönnum getur
orðið á mismæli eins og öðrum.
Einhverju sinni var Ragnheiður
Ásta að kynna næsta dagskrárlið.
Komst hún þannig að orði:
„Næst á dagskránni er samtals-
þáttur, Jónas Jónasson spjallar
húsmæður!**